Wnioski prawne dotyczące funkcjonowania platform internetowych związanych z usługami transportowymi na przykładzie Airbnb, sprawa C-390/18

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO SZPUNARA

https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=213504&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=27786348

dostarczony w dniu 30 kwietnia 2019 r. (1)

Sprawa C-390/18

w obecności:

YA,

AIRBNB Ireland UC,

Hotelière Turenne SAS,

Association pour un hébergement et un tourisme professionnel (AHTOP),

Valhotel

(Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez sędziego śledczego Tribunal de grande instance de Paris (Francja))

(Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym - Swoboda świadczenia usług - Dyrektywa 2000/31/WE - Łączenie gospodarzy, zarówno przedsiębiorstw, jak i osób fizycznych, dysponujących zakwaterowaniem dostępnym do wynajęcia z osobami poszukującymi tego rodzaju zakwaterowania - Dodatkowe świadczenie różnych innych usług - Przepisy krajowe ustanawiające restrykcyjne zasady wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami)

I. Wprowadzenie

1. W wyrokach w sprawach Asociación Profesional Elite Taxi (2) i Uber France (3) Trybunał orzekł, że usługa pośrednictwa, której celem jest łączenie nieprofesjonalnych kierowców korzystających z własnych pojazdów z osobami chcącymi odbyć podróż miejską, która jest nierozerwalnie związana z usługą transportową, nie stanowi usługi społeczeństwa informacyjnego i jest wyłączona z zakresu stosowania dyrektywy 2000/31/WE. (4)
2. Niniejsza sprawa dotyczy również problemu klasyfikacji usług świadczonych za pośrednictwem platform elektronicznych. Sędzia śledczy Tribunal de grande instance de Paris (sądu okręgowego w Paryżu) (Francja) zwrócił się do Trybunału o ustalenie, czy usługa polegająca na łączeniu gospodarzy posiadających mieszkania do wynajęcia z osobami poszukującymi tego rodzaju zakwaterowania odpowiada definicji "usług społeczeństwa informacyjnego" i w związku z tym korzysta ze swobodnego przepływu usług zagwarantowanego w dyrektywie 2000/31.

II. Ramy prawne

A. Prawo UE

3. Zarzucane fakty miały miejsce w okresie od 11 kwietnia 2012 r. do 24 stycznia 2017 r. W tym względzie należy zauważyć, że ze skutkiem od dnia 7 października 2015 r. dyrektywa (UE) 2015/1535 (5) uchyliła i zastąpiła dyrektywę 98/34/WE. (6) W art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31 zdefiniowano "usługi społeczeństwa informacyjnego" poprzez odniesienie do art. 1 ust. 1 dyrektywy 2015/1535, który stanowi:

"Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

...

(b) "usługa" oznacza każdą usługę społeczeństwa informacyjnego, to znaczy każdą usługę normalnie świadczoną za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług.

Dla celów niniejszej definicji:

(i) "na odległość" oznacza, że usługa jest świadczona bez jednoczesnej obecności stron;

(ii) "drogą elektroniczną" oznacza, że usługa jest wysyłana początkowo i odbierana w miejscu przeznaczenia za pomocą sprzętu elektronicznego do przetwarzania (w tym kompresji cyfrowej) i przechowywania danych oraz w całości przesyłana, przenoszona i odbierana za pomocą kabla, radia, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych;

(iii) "na indywidualne żądanie odbiorcy usług" oznacza, że usługa jest świadczona poprzez przekazywanie danych na indywidualne żądanie.

Orientacyjny wykaz usług nieobjętych tą definicją znajduje się w załączniku I;

...'

4. Definicja "usługi społeczeństwa informacyjnego" zawarta w art. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535 jest zasadniczo identyczna z definicją zawartą w art. 1 ust. 2 dyrektywy 98/34. Ponadto odesłania do dyrektywy 98/34 należy interpretować jako odesłania do dyrektywy 2015/1535. (7) Z tych względów analiza dotycząca klasyfikacji usługi jako "usługi społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu dyrektywy 2015/1535, do której odniosę się w niniejszej opinii, może moim zdaniem zostać przeniesiona do przepisów dyrektywy 98/34.
5. Zgodnie z art. 2 lit. h) dyrektywy 2000/31:

"Do celów niniejszej dyrektywy poniższe terminy mają następujące znaczenie:

...

(h) "skoordynowana dziedzina": wymogi ustanowione w systemach prawnych państw członkowskich mające zastosowanie do dostawców usług społeczeństwa informacyjnego lub usług społeczeństwa informacyjnego, niezależnie od tego, czy mają one charakter ogólny, czy są przeznaczone specjalnie dla nich.

(i) Skoordynowane pole dotyczy wymogów, które usługodawca musi spełnić w odniesieniu do:

- podjęcie działalności w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego, takich jak wymogi dotyczące kwalifikacji, zezwolenia lub zgłoszenia,

- prowadzenia działalności w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego, takich jak wymogi dotyczące zachowania usługodawcy, wymogi dotyczące jakości lub treści usługi, w tym wymogi mające zastosowanie do reklam i umów, lub wymogi dotyczące odpowiedzialności usługodawcy;

(ii) Skoordynowane pole nie obejmuje wymagań takich jak

- wymogi mające zastosowanie do towarów jako takich,

- wymogi mające zastosowanie do dostawy towarów,

- wymogi mające zastosowanie do usług, które nie są świadczone drogą elektroniczną".

6. Artykuł 3 tej dyrektywy brzmi następująco:

'1. Każde państwo członkowskie zapewnia, aby usługi społeczeństwa informacyjnego świadczone przez usługodawcę mającego siedzibę na jego terytorium były zgodne z przepisami krajowymi mającymi zastosowanie w danym państwie członkowskim, które wchodzą w zakres koordynowanej dziedziny.".

2. Państwa członkowskie nie mogą, z przyczyn wchodzących w zakres skoordynowanej dziedziny, ograniczać swobody świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego z innego państwa członkowskiego.
3. Ustępy 1 i 2 nie mają zastosowania do pól, o których mowa w załączniku.
4. Państwa członkowskie mogą podjąć środki w celu odstąpienia od ust. 2 w odniesieniu do danej usługi społeczeństwa informacyjnego, jeżeli spełnione są następujące warunki:

(a) środki są następujące:

(i) konieczne z jednego z następujących powodów:

- porządek publiczny, w szczególności zapobieganie, dochodzenie, wykrywanie i ściganie przestępstw, w tym ochrona nieletnich i zwalczanie wszelkiego podżegania do nienawiści ze względu na rasę, płeć, religię lub narodowość oraz naruszeń godności ludzkiej dotyczących poszczególnych osób,

- ochrona zdrowia publicznego,

- bezpieczeństwa publicznego, w tym ochrony bezpieczeństwa narodowego i obronności,

- ochrona konsumentów, w tym inwestorów;

(ii) podjętych przeciwko danej usłudze społeczeństwa informacyjnego, które naruszają cele, o których mowa w ppkt (i), lub które stwarzają poważne i groźne ryzyko naruszenia tych celów;

(iii) proporcjonalne do tych celów;

(b) przed podjęciem przedmiotowych środków i bez uszczerbku dla postępowania sądowego, w tym postępowania przygotowawczego i czynności przeprowadzanych w ramach dochodzenia karnego, państwo członkowskie

- zwróciło się do państwa członkowskiego, o którym mowa w ust. 1, o podjęcie środków, a państwo to nie podjęło takich środków lub były one nieodpowiednie,

- powiadomiła Komisję i państwo członkowskie, o którym mowa w ust. 1, o zamiarze podjęcia takich środków.

5. W pilnych przypadkach państwa członkowskie mogą odstąpić od warunków określonych w ust. 4 lit. b). W takim przypadku o środkach powiadamia się Komisję i państwo członkowskie, o którym mowa w ust. 1, w najkrótszym możliwym terminie, wskazując powody, dla których państwo członkowskie uważa, że sprawa jest pilna.
6. Bez uszczerbku dla możliwości kontynuowania przez państwo członkowskie przedmiotowych środków, Komisja bada zgodność zgłoszonych środków z prawem wspólnotowym w możliwie najkrótszym czasie; w przypadku dojścia do wniosku, że środek jest niezgodny z prawem wspólnotowym, Komisja zwraca się do danego państwa członkowskiego o powstrzymanie się od podejmowania wszelkich proponowanych środków lub o pilne zaprzestanie stosowania przedmiotowych środków".

B. Prawo francuskie

7. Artykuł 1 ustawy nr 70-9 z dnia 2 stycznia 1970 r. regulującej warunki wykonywania działalności związanej z niektórymi transakcjami dotyczącymi nieruchomości i majątku przedsiębiorstwa, w wersji skonsolidowanej ("ustawa Hoguet") (8) stanowi:

"Przepisy niniejszej ustawy mają zastosowanie do osób fizycznych lub prawnych, które zwyczajowo angażują się lub udzielają pomocy, nawet na zasadzie pomocniczej, w transakcjach mających wpływ na aktywa innych osób i związanych z:

1. Zakup, sprzedaż, poszukiwanie, zamiana, wynajem lub podnajem, sezonowy lub inny, umeblowany lub nieumeblowany, istniejącej nieruchomości lub nieruchomości w budowie;

...'

8. Artykuł 3 ustawy Hoguet stanowi:

"Działalność, o której mowa w art. 1, może być wykonywana wyłącznie przez osoby fizyczne lub prawne posiadające licencję zawodową wydaną, na okres i zgodnie z procedurami określonymi w dekrecie Rady Stanu, przez prezesa okręgowej izby handlowo-przemysłowej lub przez prezesa departamentalnej izby handlowo-przemysłowej Île-de-France, określającą transakcje, które mogą one wykonywać".

Niniejsza licencja może zostać wydana wyłącznie osobom fizycznym, które spełniają następujące warunki:

1 przedstawiają dowód swoich umiejętności zawodowych;

2 przedstawiają dowód gwarancji finansowej umożliwiającej zwrot środków ...;

3 uzyskują ubezpieczenie od skutków finansowych swojej zawodowej odpowiedzialności cywilnej;

4 nie są pozbawieni prawa do wykonywania zawodu ani nie mają zakazu wykonywania zawodu ...".

9. Ponadto art. 5 tej ustawy stanowi:

"Osoby, o których mowa w art. 1, które otrzymują lub przechowują kwoty pieniężne (...), muszą przestrzegać warunków określonych w dekrecie Rady Stanu, w szczególności formalności związanych z prowadzeniem rejestrów i wydawaniem pokwitowań oraz innych obowiązków wynikających z mandatu".

10. Dekret wymaga zatem prowadzenia specjalnych rejestrów, ewidencji i szczegółowych rachunków w celu ochrony interesów osób, które powierzają środki pośrednikom.
11. Wreszcie, art. 14 ustawy Hoguet stanowi, że nieposiadanie licencji zawodowej podlega karze 6 miesięcy pozbawienia wolności i grzywnie w wysokości 7 500 EUR. Ponadto, zgodnie z art. 16 tej ustawy, kara pozbawienia wolności na okres 2 lat i grzywna w wysokości 30 000 EUR może zostać nałożona na osobę, która obraca kwotami pieniężnymi z naruszeniem obowiązku posiadania licencji zawodowej (art. 3) lub obowiązku prowadzenia specjalnych rejestrów, ewidencji i szczegółowych ksiąg rachunkowych (art. 5).

III. Okoliczności faktyczne postępowania przed sądem krajowym

12. AIRBNB Inc., spółka założona w Stanach Zjednoczonych, jest spółką dominującą grupy AIRBNB.
13. AIRBNB Ireland UC, spółka prawa irlandzkiego z siedzibą w Dublinie (Irlandia), jest częścią grupy AIRBNB i jest w całości własnością AIRBNB Inc. AIRBNB Ireland administruje, dla wszystkich użytkowników mających siedzibę poza Stanami Zjednoczonymi, platformą internetową zaprojektowaną w celu łączenia, z jednej strony, gospodarzy (profesjonalistów i osób prywatnych) z zakwaterowaniem dostępnym do wynajęcia z, z drugiej strony, osobami poszukującymi tego rodzaju zakwaterowania.
14. Po złożeniu skargi przeciwko nieznanej osobie, wraz z wnioskiem o przystąpienie do postępowania w charakterze strony cywilnej, złożonym w szczególności przez Association pour un hébergement et un tourisme professionnel (AHTOP), prokuratura w Paryżu (Francja) w dniu 16 marca 2017 r. wydała wstępny akt oskarżenia w sprawie manipulacji środkami finansowymi, za działania obejmujące pośrednictwo i zarządzanie nieruchomościami oraz działalność gospodarczą przez osobę nieposiadającą licencji zawodowej, zgodnie z prawem Hoguet, oraz za inne przestępstwa, które miały zostać popełnione między 11 kwietnia 2012 r. a 24 stycznia 2017 r., i zmieniła status AIRBNB Ireland na "témoin assisté" (osoba, która nie jest jedynie świadkiem, ale w pewnym stopniu podejrzanym).
15. AIRBNB Ireland zaprzecza, że działa jako agent nieruchomości i twierdzi, że ustawa Hoguet nie ma zastosowania, ponieważ jest niezgodna z dyrektywą 2000/31.

IV. Pytania prejudycjalne i postępowanie przed Trybunałem

16. W tych okolicznościach sędzia śledczy Tribunal de grande instance de Paris (sądu okręgowego w Paryżu) (Francja), postanowieniem z dnia 6 czerwca 2018 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 13 czerwca 2018 r., postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami:

"(1) Czy usługi świadczone we Francji przez spółkę AIRBNB Ireland za pośrednictwem platformy elektronicznej zarządzanej z Irlandii korzystają ze swobody świadczenia usług przewidzianej w art. 3 [dyrektywy 2000/31]?".

(2) Czy restrykcyjne przepisy dotyczące wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami we Francji, ustanowione przez [ustawę Hoguet], są wykonalne wobec spółki AIRBNB Ireland?".

17. Uwagi na piśmie zostały złożone przez AIRBNB Ireland, AHTOP, rządy Francji, Czech, Hiszpanii i Luksemburga oraz Komisję Europejską. Strony te, z wyjątkiem rządów Czech i Luksemburga, były reprezentowane na rozprawie, która odbyła się w dniu 14 stycznia 2019 r.

V. Analiza

A. Pierwsze pytanie

18. Poprzez swoje pierwsze pytanie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy usługi świadczone przez AIRBNB Ireland należy uznać za objęte klasyfikacją "usług społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2015/1535, do którego odnosi się art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31, i czy w związku z tym korzystają one ze swobodnego przepływu zapewnionego przez tę dyrektywę.
19. Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2000/31 każde państwo członkowskie zapewnia zgodność usług społeczeństwa informacyjnego świadczonych przez usługodawcę mającego siedzibę na jego terytorium z przepisami krajowymi mającymi zastosowanie w danym państwie członkowskim, które wchodzą w zakres skoordynowanej dziedziny. Z kolei zgodnie z art. 3 ust. 2 tej dyrektywy państwa członkowskie inne niż to, na którego terytorium dostawca usług ma siedzibę, nie mogą co do zasady ograniczać swobodnego przepływu takich usług z przyczyn wchodzących w zakres dziedziny koordynowanej. Usługi społeczeństwa informacyjnego korzystają zatem ze swobody świadczenia usług, o której mowa w pytaniu pierwszym.
20. W tym względzie sąd odsyłający ograniczył się do stwierdzenia, że dyrektywa 2000/31 stoi na przeszkodzie stosowaniu restrykcyjnych przepisów krajowych, takich jak ustawa Hoguet, w sprawach dotyczących handlu elektronicznego, a zatem konieczne jest ustalenie, czy działalność AIRBNB Ireland jest objęta zakresem stosowania tej dyrektywy.
21. W tej kwestii strony przedstawiają diametralnie odmienne stanowiska i rozważania dotyczące kwestii, czy, a jeśli tak, to z jakimi zastrzeżeniami, działalność AIRBNB Ireland jest porównywalna z działalnością Uber, która była przedmiotem wyroków w sprawach Asociación Profesional Elite Taxi (9) i Uber France. (10)
22. Zasadniczo AIRBNB Ireland, rządy Czech i Luksemburga oraz Komisja są zdania, że usługa taka jak ta świadczona przez AIRBNB Ireland - ponieważ umożliwia połączenie usługodawców i potencjalnych klientów - spełnia kryteria określone w definicji "usługi społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu dyrektywy 2000/31.
23. Z drugiej strony AHTOP oraz rządy francuski i hiszpański uważają, że zgodnie z rozumowaniem przyjętym przez Trybunał w wyroku w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (11) usługa pośrednictwa, taka jak ta świadczona przez AIRBNB Ireland, w połączeniu z innymi usługami oferowanymi przez AIRBNB Ireland, stanowi usługę globalną, której głównym elementem jest usługa związana z nieruchomościami.
24. Aby odpowiedzieć na pierwsze pytanie, najpierw przedstawię kilka ogólnych uwag na temat działalności AIRBNB Ireland i funkcjonowania jego platformy elektronicznej (pkt 25-33 niniejszej opinii). Następnie odpowiem na pytanie, czy uwzględniając te uwagi, działalność AIRBNB Ireland mieści się w pojęciu "usług społeczeństwa informacyjnego". Czyniąc to, wspomnę o warunkach prawnych, w których usługa może zostać uznana za mieszczącą się w pojęciu "usługi społeczeństwa informacyjnego", i zilustruję szczególne problemy związane z platformami elektronicznymi w odniesieniu do ich klasyfikacji w świetle dyrektywy 2000/31 (pkt 35-44 niniejszej opinii). Po przedstawieniu rozwiązania wypracowanego w orzecznictwie w celu przezwyciężenia takich problemów (pkt 45-53 niniejszej opinii) rozważę, czy rozwiązanie to może zostać transponowane do okoliczności postępowania głównego, a jeśli tak, to na jakich warunkach (pkt 55-78 niniejszej opinii). Wreszcie, na podstawie tych rozważań, przeanalizuję wpływ innych usług oferowanych przez AIRBNB Ireland na klasyfikację jego usługi pośrednictwa (pkt 80-85 niniejszej opinii).
25. Działalność AIRBNB Ireland
26. Jak wynika z okoliczności faktycznych postępowania głównego i wyjaśnień przedstawionych przez niektóre strony, a także z regulaminu świadczenia usług dla użytkowników przedmiotowej platformy z Unii Europejskiej (12), AIRBNB Ireland administruje platformą elektroniczną, która umożliwia gospodarzom posiadającym zakwaterowanie do wynajęcia nawiązanie kontaktu z osobami poszukującymi tego rodzaju zakwaterowania.
27. AIRBNB Ireland centralizuje oferty na swojej platformie, dzięki czemu wyszukiwanie zakwaterowania do wynajęcia może odbywać się według kilku kryteriów, niezależnie od lokalizacji potencjalnego gościa. Wyniki wyszukiwania przeprowadzonego w szczególności na podstawie miejsca docelowego i okresu pobytu są wyświetlane w formie listy obiektów noclegowych wraz ze zdjęciami i informacjami ogólnymi, w tym cenami. Użytkownik platformy może następnie uzyskać bardziej szczegółowe informacje o każdym obiekcie noclegowym i na ich podstawie dokonać wyboru.
28. Obowiązkiem gospodarza jest ustalenie taryf, kalendarza dostępności i kryteriów rezerwacji, a także sporządzenie regulaminu domu, który każdy gość musi zaakceptować. Ponadto gospodarz musi wybrać jedną z opcji predefiniowanych przez AIRBNB Ireland w odniesieniu do warunków anulowania wynajmu jego zakwaterowania.
29. Usługi świadczone przez AIRBNB Ireland nie ograniczają się do zapewnienia platformy, która umożliwia gospodarzom i gościom łączenie się.
30. Po pierwsze, AIRBNB Ireland wdrożyło system, w którym gospodarze i goście mogą wystawiać sobie nawzajem oceny w postaci od zera do pięciu gwiazdek. Oceny, wraz z wszelkimi komentarzami, są dostępne na platformie dla gospodarzy i gości.
31. Następnie, w niektórych przypadkach, w szczególności gdy gospodarz otrzymuje przeciętne oceny lub negatywne komentarze lub anuluje potwierdzone rezerwacje, AIRBNB Ireland może tymczasowo zawiesić ofertę, anulować rezerwację lub nawet zabronić dostępu do strony.
32. AIRBNB Ireland oferuje również gospodarzowi (i) ramy określające warunki jego oferty; (ii) usługę fotograficzną; (iii) ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej; (iv) gwarancję na szkody do 800 000 EUR; oraz (v) narzędzie do szacowania ceny wynajmu poprzez odniesienie do średnich cen rynkowych pobranych z platformy.
33. W ramach grupy AIRBNB, AIRBNB Payments UK Ltd, spółka podlegająca prawu Anglii i Walii z siedzibą w Londynie, świadczy usługi płatności online użytkownikom platformy elektronicznej AIRBNB Ireland i zarządza działaniami płatniczymi grupy w Unii Europejskiej. Tak więc, gdy gospodarz przyjmuje gościa, gość dokonuje płatności na rzecz AIRBNB Payments UK, której kwota odpowiada cenie wynajmu plus 6 do 12% za opłaty i usługi świadczone przez AIRBNB Ireland. AIRBNB Payments UK zatrzymuje środki w imieniu gospodarza, a następnie, 24 godziny po wejściu gościa do lokalu, przekazuje je gospodarzowi przelewem bankowym, zapewniając w ten sposób gościowi gwarancję, że nieruchomość istnieje, a gospodarzowi gwarancję płatności.
34. W ten sposób francuscy internauci zawierają z jednej strony umowę z AIRBNB Ireland na korzystanie ze strony (umieszczanie oferty, rezerwacje), a z drugiej strony z AIRBNB Payments UK na płatności dokonywane za pośrednictwem tej strony.
35. Mając to na uwadze, należy powrócić do kwestii, czy usługa świadczona przez AIRBNB Ireland może być uznana za usługę społeczeństwa informacyjnego.
36. Działalność AIRBNB Ireland w odniesieniu do definicji zawartej w dyrektywie 2000/31
37. Usługa społeczeństwa informacyjnego została zdefiniowana w dyrektywie 2015/1535 jako usługa świadczona za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług.
38. W tym względzie prawdą jest, że prima facie i rozpatrywana oddzielnie usługa pozwalająca na połączenie użytkowników platformy elektronicznej odpowiada definicji usługi społeczeństwa informacyjnego. Do takiego wniosku doszedł zresztą Trybunał w wyroku w sprawie L'Oréal i in. (13) Z wyroku tego wynika, że prowadzenie internetowej platformy handlowej, czyli usługi internetowej polegającej na ułatwianiu relacji między sprzedającymi a kupującymi towary, może co do zasady stanowić "usługę społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu dyrektywy 2000/31.
39. Jednakże, jak zauważyłem w mojej opinii w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (14) dotyczącej platform elektronicznych, podczas gdy badanie, czy usługa jest odpłatna i świadczona na indywidualne żądanie, nie wydaje się problematyczne, tego samego nie można powiedzieć o badaniu, czy usługa jest świadczona na odległość drogą elektroniczną. W rzeczywistości granica między elementem usług świadczonych drogą elektroniczną a tym, który nie jest w ten sposób świadczony, jest czasami niewyraźna.
40. W szczególności, jeśli chodzi o kwestię, czy usługa świadczona przez AIRBNB Ireland jest zwykle odpłatna, z postanowienia odsyłającego wynika, że kwota czynszu płaconego przez gościa obejmuje opłaty i wynagrodzenie za usługę świadczoną przez AIRBNB Ireland. Należy zatem stwierdzić, że w odniesieniu do usług świadczonych przez AIRBNB Ireland istnieją dwie kategorie odbiorców: gospodarze i goście, przy czym kategorie te nie są rozłączne. Jednakże, jak wynika z wyroku w sprawie Papasavvas (15), wynagrodzenie za usługę świadczoną przez usługodawcę w kontekście jego działalności gospodarczej niekoniecznie jest płacone przez osoby, które korzystają z tej usługi. A fortiori, w odniesieniu do usług polegających na łączeniu ich usługobiorców, którzy dzielą się na dwie kategorie, wystarczy, że jedna z tych kategorii uiszcza wynagrodzenie na rzecz usługodawcy świadczącego usługę społeczeństwa informacyjnego.
41. W odniesieniu do warunku dotyczącego świadczenia usługi na indywidualne żądanie usługobiorcy należy zauważyć, że w wyroku w sprawie Google France i Google (16) Trybunał orzekł, że płatna usługa odsyłania, wykorzystywana w kontekście wyszukiwarki internetowej, w ramach której podmiot gospodarczy może sprawić, że link reklamowy do jego strony pojawi się użytkownikom tej wyszukiwarki, spełnia warunek dotyczący indywidualnego żądania tego podmiotu gospodarczego. Jeśli chodzi o usługi AIRBNB Ireland, gospodarz musi zwrócić się do platformy zarządzanej przez tę spółkę, aby jego zakwaterowanie pojawiło się na tej platformie. Ponadto to za pomocą platformy AIRBNB Ireland gość musi przeprowadzić wyszukiwanie, aby móc wynająć zakwaterowanie opublikowane na tej platformie.
42. Natomiast odpowiedź na pytanie, czy usługa świadczona przez AIRBNB Ireland spełnia trzecią i czwartą przesłankę określoną w pkt 35 niniejszej opinii, tj. czy usługa ta jest świadczona na odległość i drogą elektroniczną, zależy w dużej mierze, jak pokazuje dyskusja między stronami, od punktu widzenia przyjętego przy określaniu zakresu przedmiotowej usługi.
43. Aby zilustrować mój punkt widzenia, AIRBNB Ireland nie spotyka się fizycznie z odbiorcami swoich usług: ani z gospodarzami, ani z gośćmi. Jak wynika ze wstępnych uwag dotyczących działalności AIRBNB Ireland, gospodarz nie jest zobowiązany do osobistego zwrócenia się do AIRBNB Ireland w celu opublikowania swojego zakwaterowania na platformie. Ponadto użytkownik platformy zarządzanej przez AIRBNB Ireland może wynająć zakwaterowanie na odległość, bez konieczności fizycznego kontaktu z tym usługodawcą. Oczywiste jest jednak, że połączenie użytkowników platformy zarządzanej przez AIRBNB Ireland skutkuje korzystaniem z zakwaterowania, które można uznać za nieelektroniczny element usługi świadczonej przez tę spółkę.
44. Czy w tych okolicznościach usługę świadczoną przez AIRBNB Ireland można uznać za usługę świadczoną na odległość w tym sensie, że zgodnie z wymogami art. 1 ust. 1 lit. b) ppkt (i) dyrektywy 2015/1535 usługa ta jest świadczona bez jednoczesnej obecności stron?
45. Podobnie, czy można uznać, że usługa polegająca na połączeniu gospodarzy i gości, której rezultatem jest korzystanie z miejsca zakwaterowania, jest w całości świadczona przy użyciu sprzętu elektronicznego, jak wymaga tego art. 1 ust. 1 lit. b) ppkt (ii) dyrektywy 2015/1535, i nie ma związku z usługami, o których mowa w przykładowym wykazie zawartym w załączniku I do tej dyrektywy, tj. z usługami o treści materialnej, mimo że są one świadczone drogą elektroniczną?".
46. Aby odpowiedzieć na te dwa pytania, odwołam się do orzecznictwa Trybunału, do którego zwrócono się już o rozstrzygnięcie kwestii klasyfikacji usług mieszanych, tj. usług składających się z elementu świadczonego drogą elektroniczną i elementu, który nie jest świadczony drogą elektroniczną. (17)
47. Usługi mieszane w świetle dyrektywy 2000/31
48. W wyroku w sprawie Ker-Optika (18) Trybunał rozważał, czy okoliczność, że sprzedaż lub dostawa soczewek kontaktowych może podlegać wymogowi uzyskania przez pacjenta uprzedniej porady lekarskiej, obejmującej badanie fizykalne pacjenta, może uniemożliwić zakwalifikowanie sprzedaży soczewek przez Internet jako "usługi społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu dyrektywy 2000/31. W tym względzie Trybunał orzekł, że takie uzyskanie porady lekarskiej nie jest nierozerwalnie związane ze sprzedażą soczewek kontaktowych, ponieważ może być dokonane niezależnie od czynności sprzedaży.
49. Z tego stwierdzenia wnioskuję, że usługi, które nie są nierozerwalnie związane z usługą świadczoną drogą elektroniczną, w tym sensie, że te pierwsze mogą być świadczone niezależnie od tych drugich, nie mogą wpływać na charakter tej usługi. Usługa świadczona drogą elektroniczną nie traci swojego interesu gospodarczego i pozostaje niezależna od usług o treści materialnej.
50. Z drugiej strony, klasyfikacja usługi świadczonej drogą elektroniczną wymaga szczegółowej analizy, jeżeli usługa ta stanowi nierozerwalną całość z usługą o treści materialnej. (19)
51. W tym duchu Trybunał orzekł w wyroku w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (20), że usługa pośrednictwa polegająca na połączeniu nieprofesjonalnego kierowcy korzystającego z własnego pojazdu z osobą, która chce odbyć podróż miejską, może, rozpatrywana oddzielnie i a priori, zostać zakwalifikowana jako "usługa społeczeństwa informacyjnego". (21) Uwzględniając jednak wszystkie cechy działalności Ubera, Trybunał orzekł, że jego usługę pośrednictwa należy uznać za nierozerwalnie związaną z usługą transportową, a zatem wyłączoną z zakresu stosowania dyrektywy 2000/31.
52. W tym względzie Trybunał stwierdził przede wszystkim, że usługa taka jak świadczona przez Uber jest czymś więcej niż usługą pośrednictwa polegającą na połączeniu, za pomocą aplikacji na smartfony, nieprofesjonalnego kierowcy korzystającego z własnego pojazdu z osobą pragnącą odbyć podróż miejską. Dostawca "tej usługi pośrednictwa oferuje jednocześnie usługi transportu miejskiego, które udostępnia w szczególności za pomocą narzędzi programowych [...] i których ogólne funkcjonowanie organizuje na rzecz osób, które chcą przyjąć tę ofertę w celu odbycia podróży miejskiej" (22).
53. Następnie Trybunał udzielił wyjaśnień pozwalających na ocenę, czy te dwa kryteria zostały spełnione.
54. W szczególności Trybunał stwierdził, że bez aplikacji dostarczanej przez Uber (i) kierowcy nie mogliby świadczyć usług transportowych oraz (ii) osoby chcące odbyć podróż miejską nie korzystałyby z usług świadczonych przez tych kierowców. (23) Moim zdaniem wyjaśnienie to odnosi się do kryterium związanego z faktem, że Uber oferuje usługi o treści materialnej.
55. Ponadto Sąd stwierdził, że Uber wywierał decydujący wpływ na warunki, na jakich usługa ta była świadczona przez kierowców, określając za pomocą swojej aplikacji co najmniej maksymalną opłatę za przejazd oraz sprawując pewną kontrolę nad jakością pojazdów i ich kierowców. (24) Moim zdaniem wyjaśnienie to miało na celu ustalenie, że Uber organizował ogólne świadczenie usług, które nie były świadczone drogą elektroniczną.
56. I tak, w wyrokach w sprawach Asociación Profesional Elite Taxi (25) i Uber France (26) Trybunał ustanowił dwa kryteria, które należy zastosować w celu ustalenia, czy usługę świadczoną drogą elektroniczną, która rozpatrywana odrębnie prima facie spełnia definicję "usługi społeczeństwa informacyjnego", można oddzielić od innych usług o treści materialnej, a mianowicie kryteria odnoszące się do faktu, że usługodawca oferuje usługi o treści materialnej oraz do faktu, że usługodawca wywiera decydujący wpływ na warunki, na jakich takie usługi są świadczone.
57. Należy zatem ustalić, czy te dwa kryteria są spełnione w okolicznościach postępowania głównego.
58. Kryterium dotyczące oferty usług

(a) Zastosowanie w niniejszej sprawie

55. Czy AIRBNB Ireland w ramach swojej działalności stworzyła ofertę w rozumieniu wyroków w sprawach Asociación Profesional Elite Taxi (27) i Uber France? (28)
56. Moim zdaniem na to pytanie należy odpowiedzieć przecząco z następujących powodów.
57. Oferta Ubera, która była nowym zjawiskiem, przynajmniej w przypadku usługi UberPop, opierała się na nieprofesjonalnych kierowcach i z tego powodu Trybunał uznał, że bez aplikacji dostarczonej przez Ubera ta usługa transportu na żądanie, świadczona przez nieprofesjonalnych kierowców, nie mogłaby być świadczona. Nieprofesjonalny kierowca mógłby, co prawda, sam podjąć próbę świadczenia usługi przewozu na żądanie, jednak bez aplikacji Ubera kierowca ten nie byłby w stanie zagwarantować dopasowania swojej oferty do popytu.
58. W przeciwieństwie do platformy Ubera, platforma AIRBNB Ireland jest otwarta dla profesjonalnych i nieprofesjonalnych gospodarzy. Rynek zakwaterowania krótkoterminowego, profesjonalny lub nie, istniał na długo przed rozpoczęciem działalności AIRBNB Ireland. Jak zauważa rząd Luksemburga, profesjonalni i nieprofesjonalni gospodarze mogą oferować swoje aktywa za pośrednictwem bardziej tradycyjnych kanałów. Nie jest też niczym niezwykłym, że gospodarz tworzy stronę internetową poświęconą wyłącznie jego zakwaterowaniu, którą można znaleźć za pomocą wyszukiwarek.
59. Tak więc usługi zakwaterowania nie są nierozerwalnie związane z usługą świadczoną przez AIRBNB Ireland drogą elektroniczną, w tym sensie, że mogą być świadczone niezależnie od tej usługi. Usługi te zachowują swój interes gospodarczy i pozostają niezależne od usługi elektronicznej AIRBNB Ireland.
60. Ponieważ kryterium dotyczące stworzenia oferty usług w rozumieniu wyroku w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (29) nie zostało spełnione w niniejszej sprawie, powstaje pytanie o związek między tym kryterium a kryterium dotyczącym sprawowania kontroli nad świadczeniem tych usług. Pytanie to nie powstało w odniesieniu do działalności Ubera, ponieważ te dwa kryteria zostały spełnione w tej sprawie. (30)

(b) związek między tworzeniem oferty usług a sprawowaniem kontroli nad tymi usługami

61. Nowe technologie, takie jak Internet, umożliwiają zaspokojenie, na nieznaną dotąd skalę, każdego popytu z odpowiednią podażą. Podobnie każda oferta jest w stanie znaleźć popyt. Jest to możliwe w szczególności dzięki innowacjom wprowadzanym przez podmioty gospodarcze chcące zwiększyć swoją konkurencyjność. Innowacje te intensyfikują handel gospodarczy i odgrywają ważną rolę w rozwoju rynku bez granic. Mogą one również prowadzić do powstania podaży, a nawet popytu, które wcześniej nie istniały.
62. Jest to zgodne z logiką rynku wewnętrznego, który, jak wskazuje prawodawca UE w motywie 3 dyrektywy 98/48, umożliwia dostawcom takich usług rozwijanie działalności transgranicznej, a konsumentom nowe formy dostępu do towarów i usług.
63. W tych okolicznościach byłoby sprzeczne z logiką rynku wewnętrznego i liberalizacją usług społeczeństwa informacyjnego, która jest celem dyrektywy 2000/31 (31), gdyby innowacje podmiotów gospodarczych, które umożliwiają konsumentom nowe formy dostępu do towarów lub usług, prowadziły do wyłączenia tych podmiotów gospodarczych z zakresu stosowania dyrektywy 2000/31 wyłącznie z powodu stworzenia nowej oferty.
64. Jednakże innowacja, która prowadzi do świadczenia usług o istotnej treści przez podmiot gospodarczy lub pod jego kontrolą, nie może zapewnić stosowania dyrektywy 2000/31, ponieważ na podstawie świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego podmiot gospodarczy konkurowałby z innymi uczestnikami rynku, którzy nie korzystają z tej liberalizacji.
65. Z tych względów kryterium dotyczące stworzenia świadczenia usług stanowi moim zdaniem jedynie wskazówkę, że usługa świadczona drogą elektroniczną stanowi nierozerwalną całość z usługą o treści materialnej. Nie wystarczy, że usługodawca tworzy nowe świadczenie usług, które nie są świadczone drogą elektroniczną w rozumieniu, które właśnie wyjaśniłem w pkt 49-51 niniejszej opinii: po stworzeniu tych usług musi nastąpić utrzymanie, pod kontrolą tego usługodawcy, warunków, na jakich są one świadczone.
66. W tym względzie należy zauważyć, że usługodawca świadczący usługi drogą elektroniczną może zorganizować swoją działalność w sposób pozwalający mu na sprawowanie kontroli nad świadczeniem usług o treści materialnej, nawet jeśli usługi te stanowią część istniejącego wcześniej świadczenia. Czy w takich okolicznościach należy uznać, że dostawca ten świadczy usługę społeczeństwa informacyjnego i w związku z tym korzysta z liberalizacji, do której zmierza dyrektywa 2000/31? Z powodów, które właśnie przedstawiłem w pkt 64 niniejszej opinii, na pytanie to należy moim zdaniem odpowiedzieć przecząco.
67. Z powyższego wynika, że kryterium związane ze świadczeniem usług, które nie są świadczone drogą elektroniczną, nie ma decydującego znaczenia dla kwestii, czy usługi te stanowią nierozerwalną całość z usługą świadczoną drogą elektroniczną. Decydujący jest wpływ wywierany przez usługodawcę na warunki świadczenia usług o treści materialnej, który może sprawić, że usługi te staną się nierozłączne z usługą świadczoną przez tego usługodawcę drogą elektroniczną.
68. Z tych względów, a także kierując się rozumowaniem Trybunału dotyczącym działalności Ubera, należy teraz ustalić, czy AIRBNB Ireland sprawuje kontrolę nad warunkami regulującymi świadczenie usług krótkoterminowego zakwaterowania.
69. Kontrola sprawowana nad warunkami świadczenia usług
70. Dla przypomnienia, w wyrokach w sprawach Asociación Profesional Elite Taxi (32) i Uber France (33) Trybunał uznał, że Uber wywierał decydujący wpływ na warunki, na jakich świadczony był transport, w szczególności poprzez określanie maksymalnej opłaty za przejazd, pobieranie tej ceny od klienta przed wypłaceniem jej części nieprofesjonalnemu kierowcy pojazdu oraz poprzez sprawowanie pewnej kontroli nad jakością pojazdów i ich kierowców oraz nad zachowaniem kierowców, co w niektórych okolicznościach mogło skutkować ich wykluczeniem. (34) Lektura tych wyroków wyraźnie wskazuje, że lista ta ma charakter przykładowy.
71. Z tego powodu uważam za stosowne wskazać, że w moich opiniach w tych sprawach zwróciłem uwagę Trybunału na fakt, że Uber sprawował kontrolę nad innymi istotnymi aspektami usługi transportu miejskiego, a mianowicie nad minimalnymi warunkami bezpieczeństwa, poprzez uprzednie wymogi dotyczące kierowców i pojazdów, oraz nad dostępnością oferty transportowej, poprzez zachęcanie kierowców do pracy wtedy i tam, gdzie popyt był wysoki. (35)
72. Okoliczności te, rozpatrywane jako całość, doprowadziły mnie do wniosku, że Uber sprawował kontrolę nad gospodarczo istotnymi aspektami usługi transportowej oferowanej za pośrednictwem jego platformy. Jeśli chodzi o usługi transportu miejskiego na żądanie, cena, natychmiastowa dostępność środków transportu, zapewniona przez wielkość podaży, minimalna jakość akceptowalna dla pasażerów tych środków transportu oraz bezpieczeństwo tych pasażerów stanowią najistotniejsze czynniki dla odbiorców tych usług. Natomiast w niniejszej sprawie nie uważam, że AIRBNB Ireland sprawuje kontrolę nad wszystkimi ekonomicznie istotnymi aspektami usługi krótkoterminowego zakwaterowania, takimi jak lokalizacja i standardy zakwaterowania, które mają duże znaczenie w przypadku takiej usługi. Z drugiej strony, cena nie wydaje się odgrywać tak istotnej roli w kontekście usług zakwaterowania, jak w kontekście usług transportu miejskiego na żądanie. W każdym razie, jak wynika z mojej analizy, AIRBNB Ireland nie kontroluje cen usług zakwaterowania.
73. Co prawda prawdą jest, że - jak zauważył w szczególności rząd hiszpański na rozprawie - usługa elektroniczna AIRBNB Ireland ma wpływ na rynek zakwaterowania krótkoterminowego, a w rzeczywistości na rynek zakwaterowania w ogóle. AIRBNB Ireland nie wydaje się jednak działać ani jako siła regulująca ekonomiczne aspekty tego rynku, ani jako dostawca sprawujący decydującą kontrolę nad warunkami świadczenia usług zakwaterowania. Wszystkie społeczne i gospodarcze implikacje działania jego platformy są wynikiem działań użytkowników tej platformy oraz logiki podaży i popytu.
74. W tym względzie uważam, że chociaż AIRBNB Ireland zapewnia opcjonalną pomoc w ustalaniu ceny, nie ustala tej ceny, która jest ustalana przez gospodarza. Ponadto, w przeciwieństwie do sytuacji w Uberze (36), gospodarze korzystający z platformy AIRBNB Ireland nie są zniechęcani do samodzielnego ustalania ceny, a jedynym czynnikiem, który może ich do tego zniechęcać, jest logika podaży i popytu.
75. Następnie, w odniesieniu do procedur świadczenia usług zakwaterowania, należy zauważyć, że to gospodarze określają warunki wynajmu. Co prawda AIRBNB Ireland wstępnie definiuje opcje warunków anulowania rezerwacji. Jednak to zawsze gospodarz świadomie wybiera jedną z proponowanych opcji, a zatem ostateczna decyzja w sprawie warunków anulowania należy do gospodarza.
76. Ponadto wydaje się, że na podstawie informacji dostępnych z ocen i komentarzy użytkowników AIRBNB Ireland może w niektórych przypadkach tymczasowo zawiesić ofertę, anulować rezerwację lub nawet zakazać dostępu do swojej platformy. W tym względzie administrator platformy elektronicznej może przyznać sobie uprawnienia do kontroli administracyjnej, w szczególności w celu zapewnienia przestrzegania warunków umów, które zawiera z użytkownikami tej platformy. Ponadto te warunki umowne mogą nakładać na użytkowników obowiązki przestrzegania standardów funkcjonowania platformy elektronicznej. Jeśli chodzi o klasyfikację usług społeczeństwa informacyjnego, powstaje jednak pytanie o intensywność tego uprawnienia, która znajduje odzwierciedlenie we wpływie na świadczenie usług przez użytkowników tej platformy.
77. W tym względzie należy zauważyć, że Uber sprawował kontrolę nad jakością pojazdów i ich kierowców, a także nad zachowaniem kierowców poprzez odniesienie do standardów określonych przez samego Ubera. Z drugiej strony, jak wynika z pkt 27 i 29 niniejszej opinii, kontrola sprawowana przez AIRBNB Ireland dotyczy przestrzegania przez użytkowników standardów określonych lub przynajmniej wybranych przez tych użytkowników. W każdym razie w odniesieniu do działalności Ubera wykonywanie uprawnień w zakresie kontroli administracyjnej było tylko jednym z czynników, które doprowadziły do stwierdzenia, że usługodawca ten wywierał decydujący wpływ na warunki świadczenia usług transportowych.
78. Wreszcie, jeżeli chodzi o podnoszoną przez AHTOP okoliczność, że podobnie jak Uber, AIRBNB Ireland pobiera kwotę odpowiadającą cenie wynajmu, a następnie przekazuje ją gospodarzowi, należy ponownie zauważyć, że w przypadku działalności Uber fakt, że usługodawca pobierał cenę, był jednym z czynników branych pod uwagę przy podejmowaniu decyzji, że jego usługa nie wchodzi w zakres pojęcia "usługi społeczeństwa informacyjnego". Należy zauważyć, że ten element usługi świadczonej przez AIRBNB Ireland, dostarczany przez AIRBNB Payments UK, jest typowy dla zdecydowanej większości usług społeczeństwa informacyjnego, w tym dla platform umożliwiających rezerwację hotelu lub zakup biletów lotniczych. (37) Sam fakt, że usługa świadczona drogą elektroniczną obejmuje udogodnienia w zakresie płatności za usługi, które nie są świadczone drogą elektroniczną, nie pozwala na stwierdzenie, że wszystkie te usługi są nierozłączne.
79. Ze wszystkich powyższych powodów uważam, że nie można stwierdzić, że usługa elektroniczna AIRBNB Ireland spełnia kryterium dotyczące sprawowania kontroli nad usługami o istotnej treści, a mianowicie usługami krótkoterminowego zakwaterowania.
80. Należy teraz zbadać ostatnią kwestię, a mianowicie argument AHTOP, że ponieważ AIRBNB Ireland oferuje swoim użytkownikom inne usługi, klasyfikacja usług społeczeństwa informacyjnego nie może być stosowana w niniejszej sprawie.
81. Inne usługi oferowane przez AIRBNB Ireland
82. Okazuje się, że AIRBNB Ireland oferuje również inne usługi, a mianowicie usługi fotograficzne, ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej i gwarancję na wypadek szkód.
83. Należy pamiętać, że w wyroku w sprawie Ker-Optika (38) Trybunał stwierdził, że usługi, które nie są nierozerwalnie związane z usługą świadczoną drogą elektroniczną, w tym sensie, że te pierwsze mogą być świadczone niezależnie od tych drugich, nie mogą wpływać na charakter tej usługi. Usługa świadczona drogą elektroniczną nie traci swojego interesu gospodarczego i pozostaje niezależna od usług o treści materialnej.
84. Jeżeli wniosek ten zostanie przeniesiony na grunt niniejszej sprawy, należy zauważyć, że inne usługi oferowane przez AIRBNB Ireland są opcjonalne i w związku z tym mają charakter pomocniczy w porównaniu z usługą świadczoną drogą elektroniczną. Usługi te można zatem oddzielić od usługi świadczonej drogą elektroniczną. W rzeczywistości gospodarz może, z wyprzedzeniem i własnymi środkami, uzyskać zdjęcia, ubezpieczenie lub gwarancje od osób trzecich.
85. Trzeba przyznać, że te inne usługi oferowane przez AIRBNB Ireland są świadczone przez samo AIRBNB Ireland, podczas gdy analiza Trybunału w wyroku w sprawie Ker-Optika (39) nie dotyczyła porad udzielanych i kontroli przeprowadzanych przez sprzedawcę soczewek kontaktowych, ale tych udzielanych i przeprowadzanych przez okulistów.
86. Wątpię jednak, czy odpowiedź udzielona przez Trybunał w tym wyroku byłaby inna, gdyby takie usługi były świadczone przez dostawcę usługi świadczonej drogą elektroniczną. Wydaje mi się logiczne, że w celu zwiększenia konkurencyjności swojej oferty usługodawcy powinni rozszerzyć zakres świadczonych przez siebie usług, w szczególności poprzez oferowanie usług, które nie są świadczone drogą elektroniczną. Pod warunkiem, że takie usługi można oddzielić od usługi społeczeństwa informacyjnego, te pierwsze usługi nie zmieniają charakteru tej drugiej usługi. Gdyby zastosować wykładnię a contrario, mogłoby to doprowadzić dostawców usług społeczeństwa informacyjnego do ograniczenia atrakcyjności ich oferty lub do outsourcingu, nawet w sposób sztuczny, usług o treści materialnej.
87. Podsumowując, fakt, że dostawca usługi społeczeństwa informacyjnego oferuje odbiorcom tej usługi inne usługi o treści materialnej, nie stoi na przeszkodzie zakwalifikowaniu tej usługi jako "usługi społeczeństwa informacyjnego", pod warunkiem że te inne usługi nie są nierozerwalnie związane z usługą świadczoną drogą elektroniczną, w tym sensie, że ta ostatnia usługa nie traci swojego interesu gospodarczego i pozostaje niezależna od usług o treści materialnej.
88. Wnioski dotyczące pierwszego pytania
89. Na podstawie analizy, którą właśnie przeprowadziłem, uważam, że usługi o treści materialnej, które nie są nierozerwalnie związane z usługą świadczoną drogą elektroniczną, nie mogą wpływać na charakter tej usługi. Usługa świadczona drogą elektroniczną nie traci swojego interesu gospodarczego i pozostaje niezależna od usług o treści materialnej.
90. Dwa kryteria ustanowione w tym względzie przez Trybunał w jego orzecznictwie, a mianowicie kryterium dotyczące świadczenia usług oraz kryterium dotyczące sprawowania kontroli nad warunkami, na jakich usługi te są świadczone, pozwalają odpowiedzieć na pytanie, czy usługa świadczona drogą elektroniczną, która rozpatrywana odrębnie spełnia prima facie definicję "usługi społeczeństwa informacyjnego", jest lub nie jest możliwa do oddzielenia od innych usług o treści materialnej.
91. Kryterium odnoszące się do powstania świadczenia jest jednak jedynie wskazówką, czy usługa świadczona drogą elektroniczną stanowi nierozerwalną całość z usługą o treści materialnej. Nie wystarczy, że usługodawca stworzył nowe świadczenie usług, które nie są świadczone drogą elektroniczną w rozumieniu wyjaśnionym powyżej. Utworzeniu takiego świadczenia powinno towarzyszyć utrzymanie przez tego usługodawcę kontroli nad warunkami, na jakich usługi te są świadczone.
92. W świetle tych rozważań proponuję zatem, aby na pytanie pierwsze odpowiedzieć, że art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31 w związku z art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535 należy interpretować w ten sposób, że usługa polegająca na łączeniu za pośrednictwem platformy elektronicznej potencjalnych gości z gospodarzami oferującymi krótkoterminowe zakwaterowanie, w sytuacji gdy usługodawca nie sprawuje kontroli nad zasadniczymi procedurami świadczenia tych usług, stanowi usługę społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu tych przepisów. Okoliczność, że usługodawca ten oferuje również inne usługi o treści materialnej, nie stoi na przeszkodzie zakwalifikowaniu usługi świadczonej drogą elektroniczną jako usługi społeczeństwa informacyjnego, pod warunkiem że ta ostatnia usługa nie stanowi nierozerwalnej całości z tymi usługami.
93. Należy zauważyć, że warunki wynajmu zakwaterowania, tj. usługi świadczone przez gospodarzy, nie są objęte zakresem dyrektywy 2000/31 i muszą być oceniane w świetle innych przepisów prawa UE. (40)
94. Ponieważ na pierwsze pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej, a w konsekwencji usługę świadczoną przez AIRBNB Ireland należy uznać za "usługę społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu dyrektywy 2000/31, konieczne jest udzielenie odpowiedzi na drugie pytanie.

B. Drugie pytanie

92. Poprzez swoje drugie pytanie, które zadaje na wypadek, gdyby odpowiedź na pierwsze pytanie była twierdząca, sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy wymogi ustanowione w ustawie Hoguet można zastosować do AIRBNB Ireland jako dostawcy usług społeczeństwa informacyjnego.
93. Dopuszczalność
94. Rząd francuski utrzymuje przede wszystkim, że Trybunał jest oczywiście niewłaściwy do udzielenia odpowiedzi na to pytanie. Według tego rządu drugie pytanie dotyczy ustalenia, czy AIRBNB Ireland wchodzi w zakres zastosowania ratione materiae ustawy Hoguet, co jest kwestią wykładni prawa krajowego i w związku z tym należy do wyłącznej jurysdykcji sądu odsyłającego.
95. Tytułem żądania ewentualnego rząd francuski podnosi, że drugie pytanie jest nadal oczywiście niedopuszczalne, ponieważ nie spełnia wymogów określonych w art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem, gdyż nie precyzuje, czy AIRBNB Ireland wchodzi w zakres zastosowania ratione materiae ustawy Hoguet. (41)
96. Nie podzielam zastrzeżeń wyrażonych przez rząd francuski co do dopuszczalności drugiego pytania.
97. W tym kontekście należy zauważyć, że w ramach swojego alternatywnego argumentu rząd francuski przyznaje, że można uznać, iż sąd odsyłający w sposób dorozumiany wskazuje, że AIRBNB Ireland wchodzi w zakres stosowania ustawy Hoguet. W rzeczywistości drugie pytanie nie dotyczy tego, czy prawo to ma zastosowanie do AIRBNB Ireland, ale tego, czy restrykcyjne przepisy prawa Hoguet mają zastosowanie do tego przedsiębiorstwa.
98. Co więcej, wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym korzysta z domniemania relewancji, a zatem jedynie w rzadkich i skrajnych przypadkach Trybunał odmówi udzielenia odpowiedzi na taki wniosek, w szczególności jeżeli jest oczywiste, że prawo Unii nie może być zastosowane do okoliczności sporu w postępowaniu głównym (42), co nie ma miejsca w niniejszej sprawie. W rzeczywistości rozumiem drugie pytanie w ten sposób, że sąd odsyłający zastanawia się, czy państwo członkowskie inne niż to, na którego terytorium dostawca usługi społeczeństwa informacyjnego ma siedzibę (państwo członkowskie pochodzenia), może za pomocą przepisów takich jak te ustanowione w ustawie Hoguet faktycznie nałożyć na tego dostawcę określone wymogi. Jak pokazuje dyskusja między stronami, kwestia ta może być objęta kilkoma instrumentami prawa Unii.
99. Bez uszczerbku dla powyższych rozważań należy zauważyć, że podczas przesłuchania rząd francuski stwierdził, że wymogi określone w ustawie Hoguet nie mają zastosowania do usługodawców takich jak AIRBNB Ireland.
100. W każdym razie to do sądu krajowego należy określenie dokładnego zakresu prawa krajowego. Należy zatem odpowiedzieć na drugie pytanie, pozostawiając sądowi odsyłającemu rozstrzygnięcie kwestii zakresu stosowania ustawy Hoguet.
101. Substancja

(a) Stosowanie dyrektywy 2005/36/WE

100. AHTOP twierdzi, że wykonalność ustawy Hoguet przeciwko AIRBNB Ireland powinna być oceniana w świetle dyrektywy 2005/36/WE (43), która upoważnia państwa członkowskie do stosowania standardów zawodowych i etycznych oraz standardów dotyczących odpowiedzialności w odniesieniu do niektórych zawodów.
101. Z drugiej strony AIRBNB Ireland twierdzi przede wszystkim, że dyrektywa 2000/31 nie zawiera żadnego wyłączenia sugerującego, że przepisy dyrektywy 2005/36 miałyby pierwszeństwo przed przepisami poprzedniej dyrektywy.
102. Po drugie, AIRBNB Ireland twierdzi, że z art. 5 ust. 2 dyrektywy 2005/36 i z wyroku w sprawie X-Steuerberatungsgesellschaft (44) wynika, iż dyrektywa ta nie ma zastosowania do sytuacji w niniejszej sprawie, ponieważ AIRBNB Ireland nie przeprowadza się na terytorium Francji w celu wykonywania swojego zawodu.
103. Przede wszystkim należy zauważyć, że zgodnie z art. 5 ust. 2 dyrektywy 2005/36 zasada swobodnego świadczenia usług, w zakresie, w jakim dotyczy ograniczeń związanych z kwalifikacjami zawodowymi, ma zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy usługodawca przenosi się na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego w celu tymczasowego i okazjonalnego wykonywania swojego zawodu. Nic nie wskazuje na to, że AIRBNB Ireland znajduje się w takiej sytuacji. Nie korzysta zatem z zasady swobodnego świadczenia usług zagwarantowanej w art. 5 dyrektywy 2005/36.
104. W wyroku w sprawie X-Steuerberatungsgesellschaft (45), na którym opiera się AIRBNB Ireland, Trybunał orzekł, że w takiej sytuacji usługodawca nie mógł również powoływać się na zasadę swobody świadczenia usług zagwarantowaną w dyrektywie 2006/123/WE (46) i że w związku z tym konieczne było dokonanie oceny warunków dostępu do zawodu poprzez odniesienie do Traktatu FUE. (47)
105. W niniejszej sprawie pojawia się zatem pytanie o związek między, z jednej strony, dyrektywą 2000/31 i zasadą swobodnego przepływu usług społeczeństwa informacyjnego, a z drugiej strony, uprawnieniami państw członkowskich do regulowania warunków dostępu do zawodu.
106. W literaturze sugerowano, że warunki dostępu do zawodu nie mogą być stosowane do usługodawcy, który oferuje usługi z pomocą Internetu. (48) W rzeczywistości skoordynowana dziedzina obejmuje w szczególności wymogi związane z dostępem do działalności w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego, takie jak wymogi dotyczące kwalifikacji, zezwolenia lub powiadomienia, nawet jeśli wymogi te mają charakter ogólny. (49) Ponadto, w przeciwieństwie do dyrektywy 2006/123 (50), dyrektywa 2000/31 nie zawiera wyłączenia stanowiącego, że swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego nie wpływa na wymogi dotyczące dostępu do zawodu regulowanego.
107. W konsekwencji, przynajmniej w odniesieniu do wymogów dotyczących dostępu do zawodu regulowanego, usługodawca świadczący usługę społeczeństwa informacyjnego w państwie członkowskim pochodzenia może powoływać się na swobodny przepływ usług zagwarantowany w dyrektywie 2000/31. (51) Ponieważ kwestia ta jest uregulowana w dyrektywie 2000/31, nie ma potrzeby dokonywania jej oceny w świetle prawa pierwotnego. (52)

(b) Stosowanie dyrektywy 2007/64/WE

108. Komisja twierdzi, że usługi świadczone przez AIRBNB Payments UK potencjalnie podlegają dyrektywie 2007/64/WE. (53)
109. Ponieważ drugie pytanie zostało zadane na wypadek, gdyby Trybunał udzielił odpowiedzi twierdzącej na pierwsze pytanie, co oznacza, że AIRBNB Ireland korzysta z zasady swobody świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego zagwarantowanej w dyrektywie 2000/31, ograniczę moją analizę drugiego pytania do tej dyrektywy.
110. Ponadto, ponieważ wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wspomina o dyrektywie 2007/64 i ponieważ AIRBNB Payments UK nie jest stroną w postępowaniu głównym, nie uważam za stosowne, w braku wyjaśnień sądu odsyłającego i uwag stron innych niż Komisja, zajmować się kwestiami, które mogą powstać na podstawie tej dyrektywy. W istocie Trybunał nie dysponuje wystarczającymi informacjami, aby przeanalizować je z urzędu.

(c) Swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego i jego zakres

111. Na wstępie należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2000/31 każde państwo członkowskie zapewnia zgodność usług społeczeństwa informacyjnego świadczonych przez usługodawcę mającego siedzibę na jego terytorium z przepisami krajowymi mającymi zastosowanie w danym państwie członkowskim, które wchodzą w zakres dziedziny skoordynowanej w rozumieniu art. 2 lit. h) tej dyrektywy. Natomiast z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31, art. 3 ust. 2 tej dyrektywy zakazuje innym państwom członkowskim ograniczania swobodnego przepływu usług społeczeństwa informacyjnego z powodów wchodzących w zakres dziedziny koordynowanej.
112. Usługi społeczeństwa informacyjnego korzystają ze swobodnego przepływu zagwarantowanego w dyrektywie 2000/31 jedynie w odniesieniu do dziedzin objętych zakresem stosowania tej dyrektywy. Artykuł 1 ust. 5 dyrektywy 2000/31 określa dziedziny i kwestie, do których dyrektywa ta nie ma zastosowania, lecz niniejsza sprawa nie dotyczy żadnej z nich. (54)
113. Zgodnie z art. 3 ust. 3 dyrektywy 2000/31 usługi społeczeństwa informacyjnego nie mogą również korzystać ze swobodnego przepływu w dziedzinach wymienionych w załączniku do tej dyrektywy. Wymogi określone w ustawie Hoguet nie wchodzą w zakres żadnej z tych dziedzin. (55)
114. Wymogi odnoszące się do usług społeczeństwa informacyjnego, które wchodzą w zakres skoordynowanej dziedziny, mogą być wydawane przez państwo członkowskie pochodzenia lub - w granicach nałożonych przez dyrektywę 2000/31, w art. 3 ust. 4 - przez inne państwa członkowskie.
115. Niniejsza sprawa dotyczy tej ostatniej sytuacji, w której ustawodawstwo państwa członkowskiego innego niż państwo członkowskie pochodzenia może ograniczać usługi społeczeństwa informacyjnego i w związku z tym prima facie wchodzi w zakres art. 3 ust. 2 dyrektywy 2000/31. (56)
116. Dziedzina skoordynowana, zdefiniowana w art. 2 lit. h) dyrektywy 2000/31 w świetle motywu 21 tej dyrektywy, obejmuje wymogi dotyczące dostępu do działalności w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego i wykonywania takiej działalności, niezależnie od tego, czy mają one charakter ogólny, czy też zostały stworzone specjalnie dla tych usług lub ich dostawców. (57) Wydaje się zatem, że wymogi określone w ustawie Hoguet wchodzą w zakres skoordynowanego obszaru.
117. Aby wymóg ustanowiony przez państwo członkowskie inne niż to, w którym dostawca usług społeczeństwa informacyjnego ma siedzibę, był egzekwowalny wobec tego dostawcy i prowadził do ograniczenia swobodnego przepływu tych usług, wymóg ten musi być środkiem spełniającym warunki materialne i proceduralne określone odpowiednio w art. 3 ust. 4 lit. a) i b) dyrektywy 2000/31.

(d) Środki stanowiące odstępstwo od dyrektywy 2000/31

118. Na wstępie należy zauważyć, że ustawa Hoguet, przyjęta w 1970 r., poprzedza dyrektywę 2000/31. Jest zatem oczywiste, że wymogi ustanowione w tej ustawie nie zostały sformułowane ab initio jako środki przewidziane w art. 3 ust. 4 tej dyrektywy. Ponadto dyrektywa 2000/31 nie zawiera klauzuli upoważniającej państwa członkowskie do utrzymania wcześniejszych środków, które mogłyby ograniczać swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego.
119. Niemniej jednak nie mogę całkowicie wykluczyć możliwości, że środek poprzedzający dyrektywę 200/31 lub przyjęty na podstawie przepisów poprzedzających tę dyrektywę, o ile spełnia warunki określone w art. 3 ust. 4 tej dyrektywy, może ograniczać swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego.
120. Ponadto z brzmienia art. 3 ust. 4 lit. b) dyrektywy 2000/31 wynika, że państwo członkowskie może odstąpić od stosowania art. 3 ust. 2 tej dyrektywy za pomocą dwóch rodzajów środków: środków podlegających warunkom proceduralnym określonym w art. 3 ust. 4 lit. b) tej dyrektywy oraz środków niepodlegających tym warunkom, to znaczy, przynajmniej w niektórych przypadkach, środków przyjętych w postępowaniu sądowym. (58)
121. Należy zauważyć, że w okolicznościach niniejszej sprawy to, czy AIRBNB Ireland zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karnej po zakończeniu postępowania głównego, zależy od odpowiedzi na pytanie wstępne, czy usługodawca ten był zobowiązany do spełnienia wymogów określonych w przepisach ustawy Hoguet. Moim zdaniem jest to powód, dla którego sąd odsyłający zastanawia się, czy przepisy dotyczące wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami mogą być egzekwowane wobec tego usługodawcy.
122. Wyjaśniwszy to, przejdę teraz do analizy warunków określonych w art. 3 ust. 4 lit. a) i b) dyrektywy 2000/31.

(e) Warunki merytoryczne

123. Po pierwsze, z art. 3 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/31 wynika, że odstępstwa od swobodnego przepływu usług społeczeństwa informacyjnego są dozwolone w szczególności, gdy są konieczne ze względów związanych z porządkiem publicznym, ochroną zdrowia publicznego, bezpieczeństwem publicznym lub ochroną konsumentów. Wymogi określone w ustawie Hoguet wydają się mieć na celu ochronę konsumentów.
124. Następnie, zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. a) ppkt (ii) dyrektywy 2000/31, odstępstwa te mogą być stosowane, gdy usługa społeczeństwa informacyjnego, której dotyczy środek podjęty przez państwo członkowskie inne niż państwo pochodzenia, narusza ten cel lub stwarza poważne i groźne ryzyko jego naruszenia.
125. Wreszcie, zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. a) ppkt (iii) dyrektywy 2000/31, takie odstępstwa muszą być proporcjonalne.
126. Postanowienie odsyłające nie zawiera żadnego elementu, na podstawie którego można by ustalić, czy przepisy takie jak będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym spełniają te wymogi.
127. W związku z tym do państwa członkowskiego, które dąży, z przyczyn wchodzących w zakres skoordynowanej dziedziny, do ograniczenia swobodnego przepływu usług społeczeństwa informacyjnego, należy wykazanie, że spełnione są istotne warunki określone w art. 3 ust. 4 lit. a) dyrektywy 2000/31.
128. W istocie, w braku wyjaśnienia dotyczącego potrzeby przyjęcia spornego środka i możliwości, że usługa AIRBNB Ireland narusza jeden z celów określonych w art. 3 ust. 4 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/31, drugie pytanie nie może być rozumiane inaczej niż jako zmierzające do ustalenia, czy państwo członkowskie inne niż państwo członkowskie pochodzenia może mieć prawo do nałożenia, z własnej inicjatywy i bez badania warunków materialnych, wymogów dotyczących wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami na dostawców kategorii usług społeczeństwa informacyjnego.
129. Uważam, że dyrektywa 2000/31 wyklucza możliwość ograniczenia przez państwo członkowskie, w takich okolicznościach i w taki sposób, swobodnego przepływu usług społeczeństwa informacyjnego z innego państwa członkowskiego.
130. Po pierwsze, art. 3 ust. 1 dyrektywy 2000/31 nakłada na państwa członkowskie pochodzenia obowiązek zapewnienia, aby usługi społeczeństwa informacyjnego świadczone przez usługodawcę mającego siedzibę na ich terytorium były zgodne z przepisami krajowymi mającymi zastosowanie w tych państwach członkowskich, które wchodzą w zakres koordynowanej dziedziny. (59) W przeciwieństwie do tego ogólnego obowiązku, aby nie "rozmywać" zasady ustanowionej w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2000/31, art. 3 ust. 4 tej dyrektywy może być rozumiany jako upoważniający państwa członkowskie inne niż państwo członkowskie pochodzenia do odstąpienia od swobodnego przepływu usług jedynie w sposób pośredni.
131. Po drugie, art. 3 dyrektywy 2000/31 należy interpretować w sposób gwarantujący swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego między państwami członkowskimi. (60) Gdyby państwa członkowskie inne niż państwo członkowskie pochodzenia były również uprawnione do stosowania z własnej inicjatywy wobec wszystkich dostawców danej kategorii usług społeczeństwa informacyjnego środków o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym, zasada swobodnego przepływu takich usług zostałaby znacznie osłabiona. Artykuł 3 ust. 2 dyrektywy 2000/31 gwarantuje bowiem usługodawcy świadczącemu usługi społeczeństwa informacyjnego pewien stopień pewności prawa: z zastrzeżeniem odstępstw dopuszczonych na podstawie art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 usługodawca ten nie może podlegać surowszym wymogom niż wymogi ustanowione w prawie materialnym obowiązującym w państwie członkowskim, w którym ma on siedzibę.
132. Po trzecie, środki przyjęte na podstawie art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 nie dotyczą usług społeczeństwa informacyjnego lub ich dostawców, ale danej usługi.
133. Po czwarte, aby ustalić, czy usługa społeczeństwa informacyjnego narusza dany cel lub stwarza poważne i groźne ryzyko naruszenia tego celu, należy moim zdaniem w każdym przypadku zbadać okoliczności sprawy.
134. Wreszcie, po piąte, za powyższymi rozważaniami przemawiają warunki proceduralne, które musi spełnić państwo członkowskie dążące do ograniczenia swobodnego przepływu usług i do których powrócę później. (61) Należy zauważyć, że zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. b) dyrektywy 2000/31 państwo członkowskie, które zamierza przyjąć środki stanowiące odstępstwo od art. 3 ust. 2 tej dyrektywy, musi najpierw powiadomić Komisję o swoim zamiarze i zwrócić się do państwa członkowskiego pochodzenia o przyjęcie środków w odniesieniu do usług społeczeństwa informacyjnego. To państwo członkowskie może, w braku odpowiedniej odpowiedzi ze strony państwa członkowskiego pochodzenia, przyjąć przewidziane środki. Te warunki proceduralne wyraźnie potwierdzają, że środki, o których mowa w art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31, mogą być przyjmowane jedynie ad hoc.
135. Z tych względów uważam, że państwo członkowskie inne niż państwo członkowskie pochodzenia może odstąpić od swobodnego przepływu usług społeczeństwa informacyjnego wyłącznie za pomocą środków podejmowanych w indywidualnych przypadkach. (62)
136. Ponadto uważam, że wymogi określone w ustawie Hoguet mogą budzić wątpliwości co do ich proporcjonalności. Z dyskusji między stronami na rozprawie wnioskuję, że nie jest pewne, czy na podstawie ustawy Hoguet AIRBNB Ireland może stać się posiadaczem licencji zawodowej. Jednakże na podstawie informacji dostarczonych przez sąd odsyłający w jego wniosku Trybunał nie jest w stanie wypowiedzieć się w tej kwestii.
137. W każdym razie do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy przy uwzględnieniu wszystkich czynników, na które zwrócono jego uwagę, sporne środki są konieczne do zapewnienia ochrony konsumentów i nie wykraczają poza to, co jest wymagane do osiągnięcia zamierzonego celu.

(f) Warunki proceduralne

138. Dla przypomnienia, z art. 3 ust. 4 lit. b) dyrektywy 2000/31 wynika, że państwo członkowskie, które proponuje przyjęcie środków ograniczających swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego z innego państwa członkowskiego, musi najpierw powiadomić Komisję o swoim zamiarze i zwrócić się do państwa członkowskiego pochodzenia o podjęcie środków w odniesieniu do usług społeczeństwa informacyjnego.
139. Nic nie wskazuje na to, że Republika Francuska zwróciła się do Irlandii o podjęcie środków w odniesieniu do usług społeczeństwa informacyjnego.
140. Nie jest również oczywiste, że warunek dotyczący powiadomienia Komisji został spełniony, czy to w okresie transpozycji dyrektywy 2000/31, czy też po tym okresie.
141. Z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że brak notyfikacji przepisów technicznych, jak przewidziano w dyrektywie 2015/1535, oznacza, że te przepisy techniczne nie mają zastosowania, a zatem nie mogą być egzekwowane wobec jednostek. (63) Czy konsekwencja prawna jest taka sama w przypadku braku powiadomienia Komisji przewidzianego w art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31? (64).
142. W tym kontekście należy zauważyć, że w opinii w sprawie Enichem Base i in. (65) rzecznik generalny Jacobs dokonał rozróżnienia między, z jednej strony, obowiązkami informowania Komisji, którym towarzyszą przepisy szczególne umożliwiające Komisji i różnym państwom członkowskim zgłaszanie uwag do notyfikowanych projektów i wymagające od państw członkowskich w pewnych okolicznościach odroczenia przyjęcia tych projektów na określone okresy, a z drugiej strony, obowiązkami informowania Komisji, które nie są ograniczone takimi procedurami. Rzecznik generalny Jacobs stwierdził następnie, że wobec braku jakiejkolwiek przewidzianej procedury zawieszenia wprowadzenia danego środka lub kontroli wspólnotowej nie można utrzymywać, że brak powiadomienia Komisji skutkuje niezgodnością z prawem tych środków (66).
143. W wyroku tym Trybunał orzekł, że w braku jakiejkolwiek procedury wspólnotowej kontroli projektów przepisów i w sytuacji, gdy wdrożenie planowanych przepisów nie zostało uzależnione od zgody Komisji lub braku jej sprzeciwu, przepis zobowiązujący państwa członkowskie do poinformowania Komisji o takich projektach przepisów i takich przepisach nie daje jednostkom żadnego prawa, którego mogą dochodzić przed sądami krajowymi na tej podstawie, że przepisy te zostały przyjęte bez uprzedniego poinformowania o nich Komisji. (67)
144. Podobnie w późniejszym orzecznictwie dotyczącym braku notyfikacji środków przewidzianych w dyrektywach poprzedzających dyrektywę 2015/1535 Trybunał zauważył, że instrumenty prawne pociągające za sobą sankcję niemożności stosowania ze względu na ten brak przewidują procedurę unijnej kontroli projektów rozporządzeń i uzależniają datę ich wejścia w życie od zgody lub braku sprzeciwu Komisji. (68)
145. To w świetle tych rozważań w orzecznictwie należy określić skutki braku powiadomienia przewidzianego w dyrektywie 2000/31.
146. Prawdą jest, że art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 nie upoważnia Komisji do unieważnienia lub anulowania skutków środka krajowego. Z drugiej strony, zgodnie z art. 3 ust. 6 tej dyrektywy, Komisja może zwrócić się do zainteresowanego państwa członkowskiego o powstrzymanie się od podjęcia proponowanych środków lub o pilne zaprzestanie stosowania tych środków. Ponadto Komisja może wszcząć postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, jeżeli nie wywiązało się ono z obowiązku powstrzymania się od przyjęcia lub zaprzestania stosowania środka. (69)
147. Ponadto w pilnych przypadkach art. 3 ust. 5 dyrektywy 2000/31 upoważnia państwa członkowskie do przyjęcia środków ograniczających swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego. W pilnych przypadkach środki te mają być notyfikowane Komisji w możliwie najkrótszym czasie. Wnioskuję z tego, że prima facie środek może wywołać skutki, nie podlegając, przed datą jego wejścia w życie, zgodzie lub brakowi sprzeciwu Komisji.
148. Dyrektywa 2015/1535 nie upoważnia również Komisji do unieważnienia lub zawieszenia wejścia w życie przepisów krajowych. Wręcz przeciwnie, dyrektywa ta wymaga, aby państwa członkowskie stosowały się do instrukcji Komisji.
149. Ponadto, zgodnie z dyrektywą 2015/1535, państwo członkowskie może również skorzystać z trybu pilnego, jeżeli uzna za konieczne przygotowanie przepisów technicznych w bardzo krótkim czasie.
150. Z tych względów, uwzględniając analogię między procedurą kontrolną dotyczącą przepisów technicznych przewidzianą w dyrektywie 2015/1535 a procedurą dotyczącą środków ograniczających swobodny przepływ usług społeczeństwa informacyjnego, uważam, że zgodnie z dyrektywą 2000/31 brak notyfikacji pociąga za sobą sankcję w postaci niewykonalności środka wobec dostawcy tych usług.
151. W świetle tych rozważań proponuję, aby odpowiedź na pytanie drugie brzmiała, że art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie inne niż to, na którego terytorium dostawca usługi społeczeństwa informacyjnego ma siedzibę, nie może, z powodów należących do dziedziny skoordynowanej, ograniczać swobodnego przepływu tych usług, opierając się, w stosunku do dostawcy usług społeczeństwa informacyjnego, z własnej inicjatywy i bez konieczności badania przesłanek merytorycznych, na wymogach takich jak wymogi dotyczące wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami, ustanowione w ustawie Hoguet.

VI. Wnioski

152. W świetle wszystkich powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytania prejudycjalne przedstawione przez sędziego śledczego Tribunal de grande instance de Paris (sądu okręgowego w Paryżu) (Francja) w następujący sposób:

(1) Artykuł 2 lit. a) dyrektywy 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego (dyrektywa o handlu elektronicznym) w związku z art. 1 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1535 z dnia 9 września 2015 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, należy interpretować w ten sposób, że usługa polegająca na łączeniu za pośrednictwem platformy elektronicznej potencjalnych gości z gospodarzami oferującymi krótkoterminowe zakwaterowanie, w sytuacji gdy dostawca tej usługi nie sprawuje kontroli nad zasadniczymi procedurami świadczenia tych usług, stanowi usługę społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu tych przepisów.

(2) Artykuł 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie inne niż to, na którego terytorium ma siedzibę podmiot świadczący usługi społeczeństwa informacyjnego, nie może, z powodów należących do dziedziny koordynowanej, ograniczać swobodnego przepływu tych usług, powołując się, w stosunku do podmiotu świadczącego usługi społeczeństwa informacyjnego, z własnej inicjatywy i bez konieczności badania przesłanek materialnych, na wymogach takich jak wymogi dotyczące wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami, ustanowione w ustawie nr 70-9 z dnia 2 stycznia 1970 r. regulującej warunki wykonywania działalności związanej z niektórymi transakcjami dotyczącymi nieruchomości i majątku przedsiębiorstwa.

1 Język oryginału: Francuski.

2 Wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r. (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 48).

3 Wyrok z dnia 10 kwietnia 2018 r. (C-320/16, EU:C:2018:221, pkt 27).

4 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego ("dyrektywa o handlu elektronicznym") (Dz.U. L 178, s. 1).

5 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 września 2015 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.U. L 241, s. 1). Zob. art. 10 tej dyrektywy.

6 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych (Dz.U. L 204, s. 37), zmieniona dyrektywą 98/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 lipca 1998 r. (Dz.U. L 217, s. 18) ("dyrektywa 98/34").

7 Zob. art. 10 dyrektywy 2015/1535.

8 JORF z dnia 4 stycznia 1970 r., s. 142.

9 Wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r. (C-434/15, EU:C:2017:981).

10 Wyrok z dnia 10 kwietnia 2018 r. (C-320/16, EU:C:2018:221).

11 Wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r. (C-434/15, EU:C:2017:981).

12 Zob. https://www.airbnb.co.uk/terms#eusec7.

13 Wyrok z dnia 12 lipca 2011 r. (C-324/09, EU:C:2011:474, pkt 109).

14 C-434/15, EU:C:2017:364, pkt 27.

15 Wyrok z dnia 11 września 2014 r. (C-291/13, EU:C:2014:2209, pkt 28, 29).

16 Wyrok z dnia 23 marca 2010 r. (C-236/08 do C-238/08, EU:C:2010:159, pkt 23, 110).

17 Zobacz moją opinię w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:364, pkt 33).

18 Wyrok z dnia 2 grudnia 2010 r. (C-108/09, EU:C:2010:725, pkt 32-38).

19 Zobacz moją opinię w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:364, pkt 35).

20 Wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r. (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 34).

21 Zobacz wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 35).

22 Zob. wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 38). (Podkreślenie dodane).

23 Zob. wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 39).

24 Zob. wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 39).

25 Wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r. (C-434/15, EU:C:2017:981).

26 Wyrok z dnia 10 kwietnia 2018 r. (C-320/16, EU:C:2018:221).

27 Wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r. (C-434/15, EU:C:2017:981).

28 Wyrok z dnia 10 kwietnia 2018 r. (C-320/16, EU:C:2018:221).

29 Zob. wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r. (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 38).

30 Zob. również moją opinię w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:364, pkt 43). W tym względzie zob. również Van Cleynenbreuel, P., "Le droit de l'Union européenne ne se prête-t-il pas (encore) à l'ubérisation des services?", Revue de la Faculté de droit de l'Université de Liège, nr 1, 2018, s. 114.

31 Zobacz moją opinię w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:364, pkt 31).

32 Wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r. (C-434/15, EU:C:2017:981).

33 Wyrok z dnia 10 kwietnia 2018 r. (C-320/16, EU:C:2018:221).

34 Zob. wyroki z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 39) i z dnia 10 kwietnia 2018 r., Uber France (C-320/16, EU:C:2018:221, pkt 21).

35 Zob. moje opinie w sprawach Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:364, pkt 51) i Uber France (C-320/16, EU:C:2017:511, pkt 15, 16 i 20).

36 Zobacz moją opinię w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:364, pkt 50).

37 Zob. moja opinia w sprawie Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:364, pkt 34).

38 Wyrok z dnia 2 grudnia 2010 r. (C-108/09, EU:C:2010:725).

39 Wyrok z dnia 2 grudnia 2010 r. (C-108/09, EU:C:2010:725).

40 Zobacz analogicznie wyrok z dnia 2 grudnia 2010 r., Ker-Optika (C-108/09, EU:C:2010:725, pkt 41).

41 Tytułem dalszego żądania ewentualnego rząd francuski podnosi w swych uwagach na piśmie, że postępowanie karne wszczęte w następstwie złożenia skargi wraz z wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze strony cywilnej należy uznać za spór między osobami fizycznymi. Dyrektywa 2003/31 nie może zatem zostać powołana w sporze rozpatrywanym w postępowaniu głównym, a w konsekwencji drugie pytanie ma charakter hipotetyczny. Podczas rozprawy rząd francuski zdawał się jednak wycofywać swój argument dotyczący hipotetycznego charakteru drugiego pytania. W każdym razie nic nie wskazuje na to, że spór przed sądem odsyłającym jest sporem między dwiema osobami fizycznymi. Ponadto z wyraźnych ram prawnych postanowienia odsyłającego wynika, że postępowanie karne wszczęte w następstwie złożenia skargi wraz z wnioskiem o przystąpienie do postępowania w charakterze strony cywilnej może skutkować nałożeniem sankcji karnych.

42 Zob. w szczególności wyrok z dnia 7 lipca 2011 r., Agafiţei i inni (C-310/10, EU:C:2011:467, pkt 28).

43 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. 2005, L 255, s. 22).

44 Wyrok z dnia 17 grudnia 2015 r. (C-342/14, EU:C:2015:827, pkt 35).

45 Wyrok z dnia 17 grudnia 2015 r. (C-342/14, EU:C:2015:827).

46 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (Dz.U. 2006, L 376, s. 36).

47 Zgodnie z art. 17 ust. 6 dyrektywy 2006/123 zasada swobody świadczenia usług ustanowiona w art. 16 tej dyrektywy nie ma zastosowania do kwestii objętych tytułem II dyrektywy 2005/36 ani do wymogów w państwie członkowskim, w którym świadczona jest usługa, które zastrzegają działalność dla określonego zawodu. Zobacz wyrok z dnia 17 grudnia 2015 r., X-Steuerberatungsgesellschaft (C-342/14, EU:C:2015:827, pkt 35).

48 Zob. w szczególności Hatzopoulos, V., The Collaborative Economy and EU Law, Hart Publishing, Oxford-Portland, 2018, s. 41.

49 Zob. art. 2 lit. h) dyrektywy 2000/31. Zob. również Lodder, A.R., & Murray, A.D. (Eds.), EU Regulation of E-Commerce: A Commentary, Edward Elgar Publishing, Cheltenham-Northampton, 2017, s. 29.

50 Zob. przypis 47.

51 Zob. w tym celu Przewodnik użytkownika - Dyrektywa 2005/36/WE - Wszystko, co musisz wiedzieć o uznawaniu kwalifikacji zawodowych, https://ec.europa.eu, s. 15.

52 Zob. w tym względzie wyrok z dnia 23 lutego 2016 r., Komisja/Węgry (C-179/14, EU:C:2016:108, pkt 118). Zobacz również moją opinię w sprawach połączonych X i Visser (C-360/15 i C-31/16, EU:C:2017:397, pkt 152).

53 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (Dz.U. 2007, L 319, s. 1).

54 Z art. 1 ust. 5 dyrektywy 2000/31 wynika, że dyrektywa ta nie ma zastosowania do dziedziny opodatkowania, kwestii związanych z przetwarzaniem danych osobowych oraz kwestii związanych z porozumieniami lub praktykami podlegającymi prawu kartelowemu lub z niektórymi rodzajami działalności w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego, określonymi w art. 1 ust. 5 lit. d) tej dyrektywy.

55 Zobacz załącznik do dyrektywy 2000/31. W przedmiocie funkcjonowania art. 3 ust. 3 tej dyrektywy zob. wyrok z dnia 29 listopada 2017 r., VCAST (C-265/16, EU:C:2017:913, pkt 24, 25). Zobacz również moją opinię w sprawie VCAST (C-265/16, EU:C:2017:649, pkt 19).

56 Zobacz a contrario wyrok z dnia 11 września 2014 r., Papasavvas (C-291/13, EU:C:2014:2209, pkt 35).

57 I odwrotnie, wymogi nieobjęte obszarem skoordynowanym, które również nie są zharmonizowane na poziomie UE, muszą być w razie potrzeby oceniane w świetle prawa pierwotnego. Zob. w tym zakresie wyrok z dnia 14 lutego 2008 r., Dynamic Medien (C-244/06, EU:C:2008:85, pkt 23). Zob. także Lodder, A.R., "Directive 2000/31/EC on certain legal aspects of information society services, in particular electronic commerce, in the internal market", w Lodder, A.R., & Murray, A.D. (Eds.), EU Regulation of E-Commerce: A Commentary, Edward Elgar Publishing, Cheltenham-Northampton, 2017, s. 31.

58 Zob. również motyw 25 dyrektywy 2000/31, który stanowi, że sądy krajowe, w tym sądy cywilne, rozpatrujące spory z zakresu prawa prywatnego mogą podejmować środki mające na celu odstąpienie od swobody świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego zgodnie z warunkami ustanowionymi w tej dyrektywie. Ponadto, zgodnie z motywem 26 dyrektywy 2000/31, państwa członkowskie, zgodnie z warunkami ustanowionymi w tej dyrektywie, mogą stosować swoje przepisy krajowe dotyczące prawa karnego i postępowania karnego w celu podjęcia wszelkich środków dochodzeniowych i innych środków niezbędnych do wykrywania i ścigania przestępstw, bez konieczności powiadamiania Komisji o takich środkach.

59 Zob. wyrok z dnia 25 października 2011 r., eDate Advertising i in. (C-509/09 i C-161/10, EU:C:2011:685, pkt 61). Zob. również D'Acunto, S., "La directive 98/48 prévoyant un mécanisme de transparence règlementaire pour les information society services: un premier bilan après douze mois de fonctionnement", Revue du droit de l'Union européenne, nr 3, 2000, s. 628.

60 Zob. wyrok z dnia 25 października 2011 r., eDate Advertising i in. (C-509/09 i C-161/10, EU:C:2011:685, pkt 64).

61 Zob. pkt 138-150 niniejszej opinii.

62 Zob. komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Banku Centralnego - Zastosowanie art. 3 ust. 4-6 dyrektywy o handlu elektronicznym do usług finansowych (COM/2003/0259 wersja ostateczna, pkt 1 i 2.1.2); sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego - Pierwsze sprawozdanie Komisji w sprawie stosowania dyrektywy [2000/31] z dnia 21 listopada 2003 r. (COM(2003) 702 wersja ostateczna, pkt 4.1). Zob. również Crabit, E., "La directive sur le commerce électronique. Le projet "Méditerranée"", Revue du Droit de l'Union Européenne, nr 4, 2000, s. 762 i 792; Gkoutzinis, A., Internet Banking and the Law in Europe: Regulation, Financial Integration and Electronic Commerce, Cambridge University Press, Cambridge-New York, 2006, s. 283.

63 Zob. ostatnio wyrok z dnia 7 sierpnia 2018 r., Smith (C-122/17, EU:C:2018:631, pkt 52 i 53). Zob. również moją opinię w sprawie Uber France (C-320/16, EU:C:2017:511, pkt 37).

64 Należy zauważyć, że gdyby wymogi ustanowione w ustawie Hoguet zostały uznane za środki w rozumieniu art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31, kwestia związku między obowiązkiem notyfikacji ustanowionym w dyrektywie 2000/31 a obowiązkiem ustanowionym w dyrektywie 2015/1535 nie miałaby miejsca. Aby bowiem wymóg ustanowiony w prawie krajowym mógł zostać zakwalifikowany jako "przepis techniczny" podlegający obowiązkowi notyfikacji na podstawie tej ostatniej dyrektywy, musi on mieć szczególny cel polegający na uregulowaniu usług społeczeństwa informacyjnego w sposób wyraźny i ukierunkowany (zob. moja opinia w sprawie Uber France, C-320/16, EU:C:2017:511, pkt 24-33). Tak jednak nie jest w niniejszej sprawie. Jak wynika również z orzecznictwa Trybunału, przepisy krajowe, które uzależniają prowadzenie działalności gospodarczej od uprzedniego uzyskania zezwolenia, nie stanowią przepisów technicznych (zob. wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Falbert i in., C-255/16, EU:C:2017:983, pkt 16). Zasadniczo ustawa Hoguet uzależnia wykonywanie działalności pośrednika w obrocie nieruchomościami od uzyskania licencji zawodowej.

65 380/87, nieopublikowane, EU:C:1989:135.

66 Zob. opinia rzecznika generalnego Jacobsa w sprawie Enichem Base i in. (380/87, niepublikowana, EU:C:1989:135, pkt 14).

67 Zobacz wyrok z dnia 13 lipca 1989 r., Enichem Base i in. (380/87, EU:C:1989:318, pkt 20, 24).

68 Zobacz wyrok z dnia 26 września 2000 r., Unilever (C-443/98, EU:C:2000:496, pkt 43).

69 Zob. Crabit, E., "La directive sur le commerce électronique. Le projet "Méditerranée"", Revue du droit de l'Union européenne, nr 4, 2000, s. 791, oraz Kightlinger, M.F., "A Solution to the Yahoo! Problem? The EC E-Commerce Directive as a Model for International Cooperation on Internet Choice of Law", Michigan Journal of International Law, vol. 24, nr 3, 2003, s. 737.

WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=221791&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=27786348

19 grudnia 2019 r. (*)

(Odesłanie prejudycjalne - Dyrektywa 2000/31/WE - Usługi społeczeństwa informacyjnego - Dyrektywa 2006/123/WE - Usługi - Łączenie gospodarzy, zarówno przedsiębiorstw, jak i osób fizycznych, dysponujących lokalami mieszkalnymi do wynajęcia z osobami poszukującymi tego rodzaju lokali - Kwalifikacja - Uregulowanie krajowe nakładające pewne ograniczenia na wykonywanie zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami - Dyrektywa 2000/31/WE - Artykuł 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie - Obowiązek powiadomienia o środkach ograniczających swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego - Brak powiadomienia - Wykonalność - Postępowanie karne z dodatkowym powództwem cywilnym)

W sprawie C-390/18,

WNIOSEK o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez sędziego śledczego tribunal de grande instance de Paris (sądu okręgowego w Paryżu, Francja), postanowieniem z dnia 7 czerwca 2018 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 13 czerwca 2018 r., w postępowaniu karnym przeciwko

X,

interwenienci:

YA,

Airbnb Ireland UC,

Hôtelière Turenne SAS,

Association pour un hébergement et un tourisme professionnels (AHTOP),

Valhotel,

SĄD (wielka izba),

w składzie: K. Lenaerts, przewodniczący, R. Silva de Lapuerta, wiceprzewodniczący, A. Arabadjiev, E. Regan, P.G. Xuereb i L.S. Rossi, prezesi izb, E. Juhász, M. Ilešič, J. Malenovský, D. Šváby (sprawozdawca) i N. Piçarra, sędziowie,

Rzecznik Generalny: M. Szpunar,

Rejestrator: V. Giacobbo-Peyronnel, Administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przesłuchaniu w dniu 14 stycznia 2019 r,

po rozpatrzeniu uwag przedstawionych w imieniu

- Airbnb Ireland UC, D. Van Liedekerke, O.W. Brouwer i A.A.J. Pliego Selie, adwokaci,

- Association pour un hébergement et un tourisme professionnels (AHTOP), przez adwokatów B. Quentina, G. Navarro i M. Roberta,

- rządowi francuskiemu przez E. de Moustiera i R. Coesme'a, działających w charakterze agentów,

- przez rząd czeski, przez M. Smoleka, J. Vláčila i T. Müllera, działających jako pełnomocnicy,

- przez rząd hiszpański, przez M.J. García-Valdecasas Dorrego, działającego jako pełnomocnik,

- rządowi Luksemburga, początkowo przez D. Holderera, a następnie przez T. Uriego, działających jako pełnomocnicy,

- Komisja Europejska, przez L. Malferrari, É. Gippini Fournier i S.L. Kalėda, działających w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 30 kwietnia 2019 r,

daje następujące wyniki

Wyrok

1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 dyrektywy 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego (dyrektywa o handlu elektronicznym) (Dz.U. L 178, s. 1).

2 Wniosek został złożony w postępowaniu karnym przeciwko X, między innymi w związku z obsługą środków pieniężnych za czynności dotyczące pośrednictwa i zarządzania budynkami i przedsiębiorstwami przez osobę nieposiadającą licencji zawodowej.

Kontekst prawny

Prawo UE

Dyrektywa 98/34

3 Artykuł 1 akapit pierwszy pkt 2 dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.U. L 204, s. 37), zmienionej dyrektywą 98/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 lipca 1998 r. (Dz.U. L 217, s. 18) (zwanej dalej "dyrektywą 98/34"), stanowi, co następuje:

"Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące znaczenia:

...

2. "usługa", każda usługa społeczeństwa informacyjnego, to znaczy każda usługa normalnie świadczona za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług.

Dla celów niniejszej definicji:

- "na odległość" oznacza, że usługa jest świadczona bez jednoczesnej obecności stron,

- "drogą elektroniczną" oznacza, że usługa jest wysyłana początkowo i odbierana w miejscu przeznaczenia za pomocą sprzętu elektronicznego do przetwarzania (w tym kompresji cyfrowej) i przechowywania danych oraz w całości przesyłana, przenoszona i odbierana za pomocą kabla, radia, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych,

- "na indywidualne żądanie odbiorcy usług" oznacza, że usługa jest świadczona poprzez przekazywanie danych na indywidualne żądanie.

...'

Dyrektywa (UE) 2015/1535

4 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1535 z dnia 9 września 2015 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.U. L 241, s. 1) uchyliła i zastąpiła dyrektywę 98/34 z dniem 7 października 2015 r.

5 Artykuł 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535 stanowi:

"Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

...

(b) "usługa" oznacza każdą usługę społeczeństwa informacyjnego, to znaczy każdą usługę normalnie świadczoną za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług.

Dla celów niniejszej definicji:

(i) "na odległość" oznacza, że usługa jest świadczona bez jednoczesnej obecności stron;

(ii) "drogą elektroniczną" oznacza, że usługa jest wysyłana początkowo i odbierana w miejscu przeznaczenia za pomocą sprzętu elektronicznego do przetwarzania (w tym kompresji cyfrowej) i przechowywania danych oraz w całości przesyłana, przenoszona i odbierana za pomocą kabla, radia, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych;

(iii) "na indywidualne żądanie odbiorcy usług" oznacza, że usługa jest świadczona poprzez przekazywanie danych na indywidualne żądanie.

Orientacyjny wykaz usług nieobjętych tą definicją znajduje się w załączniku I".

6 Artykuł 5 ust. 1 tej dyrektywy stanowi:

"Z zastrzeżeniem art. 7 państwa członkowskie niezwłocznie przekazują Komisji wszelkie projekty przepisów technicznych, z wyjątkiem przypadków, gdy stanowią one jedynie transpozycję pełnego tekstu normy międzynarodowej lub europejskiej, w którym to przypadku wystarczające są informacje dotyczące odpowiedniej normy; państwa członkowskie przekazują również Komisji uzasadnienie konieczności przyjęcia takich przepisów technicznych, o ile uzasadnienie to nie zostało już jasno określone w projekcie.".

...'

7 Zgodnie z art. 10 akapit drugi dyrektywy 2015/1535 odesłania do dyrektywy 98/34 należy odtąd rozumieć jako odesłania do dyrektywy 2015/1535.

Dyrektywa 2000/31

8 Motyw 8 dyrektywy 2000/31 stanowi:

"Celem niniejszej dyrektywy jest stworzenie ram prawnych zapewniających swobodę usług społeczeństwa informacyjnego między państwami członkowskimi, a nie harmonizacja prawa karnego jako takiego".

9 W brzmieniu sprzed wejścia w życie dyrektywy 2015/1535 art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31 definiował "usługi społeczeństwa informacyjnego" jako usługi w rozumieniu art. 1 akapit pierwszy pkt 2 dyrektywy 98/34. Od czasu wejścia w życie tej dyrektywy odesłanie to należy rozumieć jako odesłanie do art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535.

10 Artykuł 2 lit. h) dyrektywy 2000/31 stanowi:

"h) "skoordynowana dziedzina": wymogi ustanowione w systemach prawnych państw członkowskich mające zastosowanie do dostawców usług społeczeństwa informacyjnego lub usług społeczeństwa informacyjnego, niezależnie od tego, czy mają one charakter ogólny, czy są przeznaczone specjalnie dla nich.

(i) Skoordynowane pole dotyczy wymogów, które usługodawca musi spełnić w odniesieniu do:

- podjęcie działalności w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego, takich jak wymogi dotyczące kwalifikacji, zezwolenia lub zgłoszenia,

- prowadzenia działalności w zakresie usług społeczeństwa informacyjnego, takich jak wymogi dotyczące zachowania usługodawcy, wymogi dotyczące jakości lub treści usługi, w tym wymogi mające zastosowanie do reklam i umów, lub wymogi dotyczące odpowiedzialności usługodawcy;

(ii) Skoordynowane pole nie obejmuje wymagań takich jak

- wymogi mające zastosowanie do towarów jako takich,

- wymogi mające zastosowanie do dostawy towarów,

- wymogi mające zastosowanie do usług, które nie są świadczone drogą elektroniczną".

11 Artykuł 3 ust. 2 i 4-6 tej dyrektywy stanowi, co następuje:

'2. Państwa członkowskie nie mogą, z przyczyn wchodzących w zakres skoordynowanej dziedziny, ograniczać swobody świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego z innego państwa członkowskiego.

...

4. Państwa członkowskie mogą podjąć środki w celu odstąpienia od ust. 2 w odniesieniu do danej usługi społeczeństwa informacyjnego, jeżeli spełnione są następujące warunki:

(a) środki są następujące:

(i) konieczne z jednego z następujących powodów:

- porządek publiczny, w szczególności zapobieganie, dochodzenie, wykrywanie i ściganie przestępstw, w tym ochrona nieletnich i zwalczanie wszelkiego podżegania do nienawiści ze względu na rasę, płeć, religię lub narodowość oraz naruszeń godności ludzkiej dotyczących poszczególnych osób,

- ochrona zdrowia publicznego,

- bezpieczeństwa publicznego, w tym ochrony bezpieczeństwa narodowego i obronności,

- ochrona konsumentów, w tym inwestorów;

(ii) podjętych przeciwko danej usłudze społeczeństwa informacyjnego, które naruszają cele, o których mowa w ppkt (i), lub które stwarzają poważne i groźne ryzyko naruszenia tych celów;

(iii) proporcjonalne do tych celów;

(b) przed podjęciem przedmiotowych środków i bez uszczerbku dla postępowania sądowego, w tym postępowania przygotowawczego i czynności przeprowadzanych w ramach dochodzenia karnego, państwo członkowskie

- zwróciło się do państwa członkowskiego, o którym mowa w ust. 1, o podjęcie środków, a państwo to nie podjęło takich środków lub były one nieodpowiednie,

- powiadomiła Komisję i państwo członkowskie, o którym mowa w ust. 1, o zamiarze podjęcia takich środków.

5. W nagłych przypadkach państwa członkowskie mogą odstąpić od warunków określonych w ust. 4 lit. b). W takim przypadku o środkach powiadamia się Komisję i państwo członkowskie, o którym mowa w ust. 1, w najkrótszym możliwym terminie, wskazując powody, dla których państwo członkowskie uważa, że sprawa jest pilna.
6. Bez uszczerbku dla możliwości dalszego stosowania danych środków przez państwo członkowskie, Komisja bada zgodność zgłoszonych środków z prawem wspólnotowym w najkrótszym możliwym terminie; w przypadku dojścia do wniosku, że środek jest niezgodny z prawem wspólnotowym, Komisja zwraca się do danego państwa członkowskiego o powstrzymanie się od podejmowania wszelkich proponowanych środków lub o pilne zaprzestanie stosowania danych środków". Dyrektywa 2006/123/WE

12 Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz.U. L 376, s. 36) stanowi:

"Jeżeli przepisy niniejszej dyrektywy są sprzeczne z przepisami innego aktu wspólnotowego regulującego szczególne aspekty podejmowania lub prowadzenia działalności usługowej w określonych sektorach lub w odniesieniu do określonych zawodów, pierwszeństwo mają przepisy innego aktu wspólnotowego i mają one zastosowanie do tych określonych sektorów lub zawodów. ...'

Prawo francuskie

13 Artykuł 1 ustawy nr 70-9 z dnia 2 stycznia 1970 r. regulującej warunki wykonywania działalności związanej z niektórymi transakcjami dotyczącymi nieruchomości i finansowej wartości firmy (JORF z dnia 4 stycznia 1970 r., s. 142), w wersji mającej zastosowanie do stanu faktycznego w postępowaniu głównym (zwanej dalej "ustawą Hogueta"), stanowi:

"Przepisy niniejszej ustawy mają zastosowanie do wszystkich osób fizycznych lub prawnych, które regularnie użyczają lub udzielają pomocy, nawet w charakterze pomocniczym, w jakiejkolwiek transakcji mającej wpływ na dobra innych osób i związanej z":

1. zakup, sprzedaż, poszukiwanie, zamiana, leasing lub podnajem, sezonowy lub inny, umeblowanych lub nieumeblowanych, istniejących budynków lub budynków w budowie;

...'

14 Artykuł 3 tej ustawy stanowi:

"Działalność wymieniona w art. 1 może być wykonywana wyłącznie przez osoby fizyczne lub osoby prawne posiadające licencję zawodową, która została wydana na okres i zgodnie z zasadami określonymi w dekrecie Rady Stanu, przez prezesa Regionalnej Izby Handlowo-Przemysłowej lub przez prezesa Regionalnej Izby Handlowo-Przemysłowej Île-de-France, wymieniając transakcje, które mogą być wykonywane przez te osoby". ...

Licencja ta może zostać wydana wyłącznie osobom fizycznym pod warunkiem, że

1. przedstawić dowód swoich kwalifikacji zawodowych;
2. przedstawić dowód gwarancji finansowej umożliwiającej zwrot środków ...;
3. wykupić ubezpieczenie od konsekwencji finansowych swojej odpowiedzialności cywilnej i zawodowej;
4. nie są objęte jednym z warunków walidacji lub dyskwalifikacji ...

...'

15 Artykuł 5 tej ustawy stanowi:

"Osoby, o których mowa w art. 1, które otrzymują lub posiadają kwoty pieniężne (...), muszą przestrzegać warunków określonych w dekrecie Rady Stanu, w szczególności formalności związanych z prowadzeniem ewidencji i dostarczaniem pokwitowań, a także innych obowiązków wynikających z tego mandatu".

16 Artykuł 14 tej ustawy ma następujące brzmienie:

"Następujące czyny podlegają karze 6 miesięcy pozbawienia wolności i grzywnie w wysokości 7 500 EUR:

(a) udzielanie pożyczek lub regularne świadczenie pomocy, nawet w charakterze pomocniczym, w transakcjach wymienionych w art. 1 bez posiadania ważnego zezwolenia wydanego zgodnie z art. 3 lub po przywróceniu takiego zezwolenia, lub jeżeli wspomniane zezwolenie nie zostało przywrócone po oświadczeniu o braku kompetencji wydanym przez odpowiedni organ administracyjny;

...'

17 Artykuł 16 ustawy Hoguet stanowi:

"Następujące czyny są zagrożone karą 2 lat pozbawienia wolności i grzywną w wysokości 30 000 EUR:

1. otrzymywanie lub posiadanie w czasie transakcji wymienionych w art. 1, w jakimkolwiek charakterze lub w jakikolwiek sposób, kwot pieniężnych, towarów lub akcji i obligacji, które są:

(a) z naruszeniem art. 3;

(b) z naruszeniem warunków określonych w art. 5 dotyczących prowadzenia rejestrów i dostarczania pokwitowań, gdy takie dokumenty i pokwitowania są prawnie wymagane;

...'

Spór w postępowaniu głównym i pytania prejudycjalne

18 Airbnb Ireland UC, spółka z siedzibą w Dublinie (Irlandia) zgodnie z prawem irlandzkim, jest częścią Airbnb Group, składającej się z szeregu spółek należących bezpośrednio lub pośrednio do Airbnb Inc. z siedzibą w Stanach Zjednoczonych. Airbnb Ireland oferuje platformę elektroniczną, której celem jest, po uiszczeniu prowizji, nawiązywanie kontaktów, w szczególności we Francji, między, z jednej strony, gospodarzami, zarówno profesjonalistami, jak i osobami prywatnymi, posiadającymi zakwaterowanie do wynajęcia, a, z drugiej strony, osobami poszukującymi takiego zakwaterowania. Airbnb Payments UK Ltd, spółka założona w Londynie (Wielka Brytania) zgodnie z prawem Wielkiej Brytanii, świadczy usługi płatności online w ramach tej usługi kontaktowej i zarządza działalnością płatniczą Grupy w Unii Europejskiej. Ponadto Airbnb France SARL, spółka utworzona zgodnie z prawem francuskim i dostawca Airbnb Ireland, jest odpowiedzialna za promowanie tej platformy wśród użytkowników na rynku francuskim poprzez organizowanie, między innymi, kampanii reklamowych dla docelowych odbiorców.

19 Oprócz usługi łączenia gospodarzy i gości za pomocą platformy elektronicznej, która centralizuje oferty, Airbnb Ireland oferuje gospodarzom pewną liczbę innych usług, takich jak format do określania treści ich oferty, z opcją usługi fotograficznej, a także z opcją ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej i gwarancją szkód do 800 000 EUR. Ponadto zapewnia im opcjonalne narzędzie do szacowania ceny wynajmu z uwzględnieniem średnich rynkowych zaczerpniętych z tej platformy. Dodatkowo, jeśli gospodarz zaakceptuje gościa, ten przeleje do Airbnb Payments UK cenę wynajmu, do której dodawane jest od 6% do 12% tej kwoty w odniesieniu do opłat i usług świadczonych przez Airbnb Ireland. Airbnb Payments UK przechowuje pieniądze w imieniu gościa, a następnie, 24 godziny po zameldowaniu się gościa, wysyła pieniądze do gospodarza przelewem, dając w ten sposób gościowi pewność, że nieruchomość istnieje, a gospodarzowi gwarancję płatności. Wreszcie, Airbnb Ireland wdrożyło system, w ramach którego gospodarz i gość mogą wystawić ocenę w skali od zera do pięciu gwiazdek, a ocena ta jest dostępna na przedmiotowej platformie elektronicznej.

20 W praktyce, jak wynika z wyjaśnień przedstawionych przez Airbnb Ireland, internauci poszukujący zakwaterowania na wynajem łączą się z jego platformą elektroniczną, określają miejsce, do którego chcą się udać, oraz wybrany przez siebie okres i liczbę osób. Na tej podstawie Airbnb Ireland udostępnia im listę dostępnych kwater spełniających te kryteria, dzięki czemu użytkownicy mogą wybrać kwaterę i dokonać jej rezerwacji online.

21 W tym kontekście użytkownicy spornej platformy elektronicznej, zarówno gospodarze, jak i goście, zawierają z Airbnb Ireland umowę o korzystanie z tej platformy oraz z Airbnb Payments UK umowę o dokonywanie płatności za pośrednictwem tej platformy.

22 W dniu 24 stycznia 2017 r. Association pour un hébergement et un tourisme professionnels (Stowarzyszenie na rzecz profesjonalnej turystyki i zakwaterowania, AHTOP) złożyło skargę wraz z wnioskiem o przystąpienie do postępowania w charakterze strony cywilnej, m.in. w związku z prowadzeniem działalności w zakresie pośrednictwa i zarządzania budynkami i przedsiębiorstwami bez licencji zawodowej, zgodnie z ustawą Hoguet, w okresie od 11 kwietnia 2012 r. do 24 stycznia 2017 r.

23 Na poparcie swojej skargi AHTOP twierdzi, że Airbnb Ireland nie tylko łączy dwie strony za pośrednictwem swojej platformy; oferuje również dodatkowe usługi, które stanowią działalność pośredniczącą w transakcjach dotyczących nieruchomości.

24 W dniu 16 marca 2017 r., po złożeniu tej skargi, prokurator przy Tribunal de grande instance de Paris (sądzie okręgowym w Paryżu, Francja) postawił zarzuty, między innymi, w związku z obrotem pieniędzmi za działalność w zakresie pośrednictwa i zarządzania budynkami i przedsiębiorstwami przez osobę nieposiadającą licencji zawodowej, z naruszeniem ustawy Hoguet, w okresie od dnia 11 kwietnia 2012 r. do dnia 24 stycznia 2017 r.

25 Airbnb Ireland zaprzecza działaniu w charakterze pośrednika w obrocie nieruchomościami i twierdzi, że ustawa Hoguet nie ma zastosowania, ponieważ jest niezgodna z dyrektywą 2000/31.

26 W tym kontekście sędzia śledczy tribunal de grande instance de Paris (sądu okręgowego w Paryżu) nie jest pewien, czy usługę świadczoną przez Airbnb Ireland należy zakwalifikować jako "usługę społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu tej dyrektywy, a jeśli tak, to czy stoi to na przeszkodzie stosowaniu ustawy Hoguet do tej spółki w postępowaniu głównym, czy też przeciwnie, dyrektywa ta nie stoi na przeszkodzie wszczęciu postępowania karnego przeciwko Airbnb Ireland na podstawie tej ustawy.

27 W tych okolicznościach sędzia śledczy tribunal de grande instance de Paris (sądu okręgowego w Paryżu) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

"(1) Czy usługi świadczone we Francji przez ... Airbnb Ireland za pośrednictwem platformy elektronicznej zarządzanej z Irlandii korzystają ze swobody świadczenia usług ustanowionej w art. 3 [dyrektywy 2000/31]?".

(2) Czy restrykcyjne przepisy dotyczące wykonywania zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami we Francji ustanowione przez [ustawę Hoguet] mogą być egzekwowane wobec Airbnb Ireland?".

Rozpatrzenie pytań prejudycjalnych

Dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

28 Airbnb Ireland twierdzi, że sąd odsyłający niesłusznie przyjął, że działalność Airbnb Ireland jest objęta zakresem ustawy Hoguet. Rząd francuski wyraził ten sam pogląd podczas rozprawy.

29 W tym względzie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, pytania dotyczące wykładni prawa Unii zadane przez sąd krajowy w kontekście faktycznym i prawnym, którego określenie należy do tego sądu i którego prawidłowość nie podlega ocenie Trybunału, korzystają z domniemania znaczenia. Trybunał może odmówić wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie pytania prejudycjalnego sądu krajowego jedynie wówczas, gdy jest całkiem oczywiste, że żądana wykładnia prawa Unii nie ma związku z rzeczywistym stanem faktycznym sprawy głównej lub jej celem, gdy problem ma charakter hipotetyczny lub gdy Trybunał nie dysponuje materiałem faktycznym lub prawnym niezbędnym do udzielenia użytecznej odpowiedzi na przedłożone mu pytania (wyrok z dnia 22 czerwca 2010 r., Melki i Abdeli, C-188/10 i C-189/10, EU:C:2010:363, pkt 27).

30 W niniejszej sprawie, jak przyznaje rząd francuski, sąd odsyłający zasadniczo podnosi kwestię wykonalności przepisów ustawy Hoguet wobec Airbnb Ireland, ponieważ w sposób dorozumiany uznaje, że usługa pośrednictwa świadczona przez tę spółkę wchodzi w zakres przedmiotowy tej ustawy.

31 Jednakże nie jest oczywiste, że dokonana przez sąd odsyłający wykładnia ustawy Hoguet stoi wyraźnie na przeszkodzie w świetle brzmienia przepisów prawa krajowego zawartych w postanowieniu odsyłającym (zob. analogicznie wyrok z dnia 22 czerwca 2010 r., Melki i Abdeli, C-188/10 i C-189/10, EU:C:2010:363, pkt 28).

32 Airbnb Ireland podnosi ponadto, że postanowienie odsyłające zawiera streszczenie francuskiego ustawodawstwa krajowego i że powinno ono uwzględniać inne przepisy tego ustawodawstwa. Ze swej strony Komisja podnosi, że decyzja ta jest wadliwa ze względu na brak szczegółów faktycznych.

33 W niniejszej sprawie postanowienie odsyłające przedstawia w sposób zwięzły, lecz precyzyjny właściwy krajowy kontekst prawny oraz źródło i charakter sporu. Wynika z tego, że sąd odsyłający w wystarczający sposób określił kontekst faktyczny i prawny swojego wniosku o wykładnię prawa Unii oraz że przekazał Trybunałowi wszystkie informacje niezbędne do udzielenia użytecznej odpowiedzi na ten wniosek (wyrok z dnia 23 marca 2006 r., Enirisorse, C-237/04, EU:C:2006:197, pkt 19).

34 W tych okolicznościach niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie może zostać uznany za niedopuszczalny w całości.

Wstępne obserwacje

35 W swoich uwagach, odpowiednio, AHTOP i Komisja podnoszą, że przepisy będące przedmiotem postępowania głównego należy oceniać z uwzględnieniem nie tylko dyrektywy 2000/31, lecz także dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. L 255, s. 22) oraz dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniającej dyrektywę 97/7/WE, 2002/65/WE, 2006/60/WE i 2006/48/WE oraz uchylającej dyrektywę 97/7/WE, 2002/65/WE i 2006/48/WE (Dz.U. L 255, s. 22). 22) oraz dyrektywę 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniającą dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylającą dyrektywę 97/5/WE (Dz.U. L 319, s. 1).

36 W tym względzie należy przypomnieć, że w ramach procedury przewidzianej w art. 267 TFUE przewidującej współpracę między sądami krajowymi a Trybunałem do tego ostatniego należy udzielenie sądowi krajowemu odpowiedzi, która będzie dla niego użyteczna i umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłej przed nim sprawy. W tym kontekście Trybunał może wyciągnąć ze wszystkich informacji przekazanych przez sąd krajowy, w szczególności z uzasadnienia postanowienia odsyłającego, przepisy i zasady prawa Unii, które wymagają wykładni w świetle przedmiotu sporu w postępowaniu głównym, w celu przeformułowania skierowanych do niego pytań i dokonania wykładni wszystkich przepisów prawa Unii, których sądy krajowe potrzebują do rozstrzygnięcia zawisłych przed nimi spraw, nawet jeśli przepisy te nie zostały wyraźnie wskazane w tych pytaniach (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2015 r., Abcur, C-544/13 i C-545/13, EU:C:2015:481, pkt 33, 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

37 Jednakże określenie przedmiotu pytań, które sąd krajowy zamierza skierować do Trybunału, należy wyłącznie do tego sądu. Tak więc, jeżeli sam wniosek nie wskazuje na potrzebę ponownego sformułowania tych pytań, Trybunał nie może, na wniosek jednej z zainteresowanych stron, o których mowa w art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, badać pytań, które nie zostały mu przedłożone przez sąd krajowy. Gdyby z uwagi na rozwój sytuacji w toku postępowania sąd krajowy uznał za konieczne uzyskanie dalszej wykładni prawa Unii, powinien on ponownie zwrócić się do Trybunału (zob. podobnie wyrok z dnia 11 czerwca 2015 r., Berlington Hungary i in., C-98/14, EU:C:2015:386, pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo).

38 W niniejszej sprawie i wobec braku jakiejkolwiek wzmianki o dyrektywach 2005/36 i 2007/64 w pytaniach prejudycjalnych lub jakichkolwiek innych wyjaśnień w postanowieniu odsyłającym, które wymagałyby od Trybunału rozważenia wykładni tych dyrektyw w celu udzielenia użytecznej odpowiedzi sądowi odsyłającemu, nie ma powodu, aby Trybunał badał argumenty dotyczące tych dyrektyw, co w rzeczywistości doprowadziłoby do zmiany przez Trybunał istoty skierowanych do niego pytań.

Pierwsze pytanie

39 Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że usługa pośrednictwa, która za pośrednictwem platformy elektronicznej ma na celu połączenie za wynagrodzeniem potencjalnych gości z zawodowymi lub niezawodowymi gospodarzami oferującymi usługi krótkotrwałego zakwaterowania, przy jednoczesnym zapewnieniu pewnej liczby innych usług, takich jak format do przedstawienia treści ich oferty, usługa fotograficzna, ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej i gwarancja odszkodowawcza, narzędzie do oszacowania ceny wynajmu lub usługi płatnicze za te usługi zakwaterowania, należy zaklasyfikować jako "usługę społeczeństwa informacyjnego" na podstawie dyrektywy 2000/31.

40 Tytułem wstępu należy stwierdzić, po pierwsze - co nie jest kwestionowane przez żadną ze stron ani przez innych zainteresowanych uczestniczących w niniejszym postępowaniu - że działalność w zakresie pośrednictwa będąca przedmiotem sporu w postępowaniu głównym wchodzi w zakres pojęcia "usługi" w rozumieniu art. 56 TFUE i dyrektywy 2006/123.

41 Po drugie, należy jednak przypomnieć, że zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2006/123 dyrektywa ta nie ma zastosowania, jeżeli jej przepisy są sprzeczne z przepisem innego aktu Unii regulującego szczególne aspekty podejmowania lub prowadzenia działalności usługowej w zakresie określonych usług lub określonych zawodów.

42 W związku z tym w celu ustalenia, czy usługa taka jak będąca przedmiotem sporu przed sądem krajowym jest objęta zakresem stosowania dyrektywy 2006/123, jak twierdzą AHTOP i rząd francuski, czy też przeciwnie - zakresem stosowania dyrektywy 2000/31, jak utrzymują Airbnb Ireland, rządy czeski i luksemburski oraz Komisja, należy ustalić, czy taką usługę należy zakwalifikować jako "usługę społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31.

43 W tym względzie, mając na uwadze okres objęty okolicznościami faktycznymi wskazanymi w skardze złożonej przez AHTOP oraz postępowanie karne z pomocniczym powództwem cywilnym zawisłe przed sądem odsyłającym, definicja pojęcia "usługi społeczeństwa informacyjnego" zawarta w art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31 została przywołana kolejno w art. 1 akapit pierwszy pkt 2 dyrektywy 98/34, a następnie, począwszy od dnia 7 października 2015 r., w art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535. Definicja ta nie została jednak zmieniona wraz z wejściem w życie w dniu 7 października 2015 r. dyrektywy 2015/1535, w związku z czym w niniejszym wyroku zostanie przywołana jedynie ta dyrektywa.

44 Zgodnie z art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535 pojęcie "usługi społeczeństwa informacyjnego" obejmuje "każdą usługę zwykle świadczoną za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usług".

45 W niniejszej sprawie sąd odsyłający wskazał, jak wynika z pkt 18 powyżej, że usługa będąca przedmiotem postępowania głównego, za pośrednictwem platformy elektronicznej, ma na celu połączenie za wynagrodzeniem potencjalnych gości z profesjonalnymi lub nieprofesjonalnymi gospodarzami oferującymi usługi krótkoterminowego zakwaterowania, aby umożliwić tym pierwszym rezerwację zakwaterowania.

46 Wynika z tego przede wszystkim, że usługa ta jest świadczona za wynagrodzeniem, mimo że wynagrodzenie otrzymywane przez Airbnb Payments UK jest pobierane wyłącznie od gościa, a nie również od gospodarza.

47 Następnie, w zakresie, w jakim gospodarz i gość są połączeni za pomocą platformy elektronicznej bez jednoczesnej obecności dostawcy usług pośrednictwa, z jednej strony, lub gospodarza bądź gościa, z drugiej strony, usługa ta stanowi usługę świadczoną drogą elektroniczną i na odległość. W żadnym momencie procesu zawierania umów między Airbnb Ireland lub Airbnb Payments UK, z jednej strony, a gospodarzem lub gościem, z drugiej strony, strony nie kontaktują się inaczej niż za pośrednictwem platformy elektronicznej Airbnb Ireland.

48 Wreszcie, przedmiotowa usługa jest świadczona na indywidualne żądanie usługobiorców, ponieważ obejmuje ona zarówno zamieszczenie w Internecie ogłoszenia przez gospodarza, jak i indywidualne żądanie gościa, który jest zainteresowany tym ogłoszeniem.

49 W związku z tym taka usługa spełnia cztery łączne warunki określone w art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535, a zatem co do zasady stanowi "usługę społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu dyrektywy 2000/31.

50 Jednakże, jak podnoszą strony i inni zainteresowani uczestniczący w niniejszym postępowaniu, Trybunał orzekł, że o ile usługa pośrednictwa, która spełnia wszystkie te przesłanki, stanowi co do zasady usługę odrębną od późniejszej usługi, z którą jest związana, i w związku z tym powinna zostać zaklasyfikowana jako "usługa społeczeństwa informacyjnego", o tyle nie może tak być, jeżeli okaże się, że ta usługa pośrednictwa stanowi integralną część całościowej usługi, której głównym elementem jest usługa objęta inną kwalifikacją prawną (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi, C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 40).

51 W niniejszej sprawie AHTOP twierdzi zasadniczo, że usługa świadczona przez Airbnb Ireland stanowi integralną część całościowej usługi, której głównym elementem jest świadczenie usługi zakwaterowania. W tym celu twierdzi, że Airbnb Ireland nie tylko łączy dwie strony za pośrednictwem swojej platformy elektronicznej o tej samej nazwie, ale także oferuje dodatkowe usługi, które są charakterystyczne dla działalności pośrednictwa w transakcjach dotyczących nieruchomości.

52 Jednakże, chociaż prawdą jest, że celem usługi pośrednictwa świadczonej przez Airbnb Ireland jest umożliwienie wynajmu zakwaterowania - a nie ulega wątpliwości, że podlega ona dyrektywie 2006/123 - charakter powiązań między tymi usługami nie uzasadnia odejścia od kwalifikacji tej usługi pośrednictwa jako "usługi społeczeństwa informacyjnego", a zatem zastosowania do niej dyrektywy 2000/31.

53 Takiej usługi pośrednictwa nie można oddzielić od samej transakcji dotyczącej nieruchomości, ponieważ ma ona na celu nie tylko świadczenie natychmiastowej usługi zakwaterowania, lecz także - na podstawie uporządkowanego wykazu miejsc zakwaterowania dostępnych na platformie elektronicznej o tej samej nazwie i odpowiadających kryteriom wybranym przez osoby poszukujące krótkoterminowego zakwaterowania - zapewnienie narzędzia ułatwiającego zawieranie umów dotyczących przyszłych interakcji. To właśnie stworzenie takiego wykazu z korzyścią zarówno dla gospodarzy posiadających miejsca zakwaterowania do wynajęcia, jak i osób poszukujących tego rodzaju zakwaterowania, stanowi zasadniczą cechę platformy elektronicznej zarządzanej przez Airbnb Ireland.

54 W tym względzie, ze względu na swoje znaczenie, zestawianie ofert przy użyciu zharmonizowanego formatu, w połączeniu z narzędziami służącymi do wyszukiwania, lokalizowania i porównywania tych ofert, stanowi usługę, której nie można uznać za jedynie pomocniczą w stosunku do ogólnej usługi objętej inną kwalifikacją prawną, a mianowicie świadczenia usługi zakwaterowania.

55 Ponadto usługa taka jak ta świadczona przez Airbnb Ireland nie jest w żaden sposób niezbędna do świadczenia usług zakwaterowania, zarówno z punktu widzenia gości, jak i korzystających z niej gospodarzy, ponieważ jedni i drudzy mają do dyspozycji szereg innych, niekiedy istniejących od dawna, kanałów, takich jak pośrednicy w obrocie nieruchomościami, ogłoszenia w formie papierowej lub elektronicznej, a nawet strony internetowe poświęcone wynajmowi nieruchomości. W tym względzie sam fakt, że Airbnb Ireland bezpośrednio konkuruje z tymi innymi kanałami, zapewniając swoim użytkownikom, zarówno gospodarzom, jak i gościom, innowacyjną usługę opartą na szczególnych cechach działalności handlowej w społeczeństwie informacyjnym, nie pozwala na stwierdzenie, że jest ona niezbędna do świadczenia usługi zakwaterowania.

56 Wreszcie ani z postanowienia odsyłającego, ani z informacji zawartych w aktach sprawy przed Trybunałem nie wynika, że Airbnb Ireland ustala lub ogranicza wysokość czynszów pobieranych przez gospodarzy korzystających z tej platformy. Co najwyżej udostępnia im opcjonalne narzędzie do oszacowania ceny najmu z uwzględnieniem średnich rynkowych zaczerpniętych z tej platformy, pozostawiając odpowiedzialność za ustalenie wysokości czynszu samemu gospodarzowi.

57 Z powyższego wynika, że usługa pośrednictwa, taka jak ta świadczona przez Airbnb Ireland, nie może zostać uznana za stanowiącą integralną część całościowej usługi, której głównym elementem jest zapewnienie zakwaterowania.

58 Żadna z pozostałych usług wymienionych w pkt 19 powyżej, rozpatrywanych łącznie lub oddzielnie, nie podważa tego ustalenia. Wręcz przeciwnie, usługi te mają charakter pomocniczy, biorąc pod uwagę, że dla gospodarzy nie stanowią one celu samego w sobie, lecz raczej środek do skorzystania z usługi pośrednictwa świadczonej przez Airbnb Ireland lub do zaoferowania usług zakwaterowania w najlepszych warunkach (zob. analogicznie wyroki: z dnia 21 lutego 2008 r., Part Service, C-425/06, EU:C:2008:108, pkt 52; z dnia 10 listopada 2016 r., Baštová, C-432/15, EU:C:2016:855, pkt 71; a także z dnia 4 września 2019 r., KPC Herning, C-71/18, EU:C:2019:660, pkt 38).

59 Przede wszystkim dotyczy to okoliczności, że oprócz działalności polegającej na łączeniu gospodarzy i gości za pośrednictwem platformy elektronicznej o tej samej nazwie Airbnb Ireland udostępnia gospodarzom format umożliwiający określenie treści ich oferty, opcjonalną usługę fotografowania wynajmowanej nieruchomości oraz system oceniania gospodarzy i gości, który jest dostępny dla przyszłych gospodarzy i gości.

60 Takie narzędzia stanowią część modelu współpracy nieodłącznie związanego z platformami pośrednictwa, który umożliwia, po pierwsze, osobom poszukującym zakwaterowania dokonanie w pełni świadomego wyboru spośród ofert zakwaterowania proponowanych przez gospodarzy na platformie, a po drugie, gospodarzom uzyskanie pełnych informacji na temat wiarygodności gości, z którymi mogą nawiązać współpracę.

61 Następnie jest tak w odniesieniu do faktu, że Airbnb Payments UK, spółka należąca do Grupy Airbnb, jest odpowiedzialna za pobieranie czynszów od gości, a następnie przekazywanie tych czynszów gospodarzom, zgodnie z warunkami określonymi w pkt 19 powyżej.

62 Takie warunki płatności, które są wspólne dla wielu platform elektronicznych, są narzędziem służącym zabezpieczeniu transakcji między gospodarzami a gośćmi, a sama ich obecność nie może zmienić charakteru usługi pośrednictwa, zwłaszcza gdy takim warunkom płatności nie towarzyszy, bezpośrednio lub pośrednio, kontrola cen świadczenia zakwaterowania, jak wskazano w pkt 56 powyżej.

63 Wreszcie, fakt, że Airbnb Ireland oferuje gospodarzom gwarancję na wypadek szkody oraz, opcjonalnie, ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, nie może zmienić kwalifikacji prawnej usługi pośrednictwa świadczonej przez tę platformę.

64 Nawet w ujęciu łącznym usługi, fakultatywne lub inne, świadczone przez Airbnb Ireland, o których mowa w pkt 59-63 powyżej, nie podważają odrębnego charakteru usługi pośrednictwa świadczonej przez tę spółkę, a tym samym jej kwalifikacji jako "usługi społeczeństwa informacyjnego", ponieważ nie zmieniają one w istotny sposób szczególnych cech tej usługi. W tym względzie paradoksalne jest również to, że takie dodatkowe usługi o wartości dodanej świadczone przez platformę elektroniczną na rzecz jej klientów, w szczególności w celu odróżnienia się od jej konkurentów, mogą, w braku dodatkowych elementów, prowadzić do zmiany charakteru, a tym samym kwalifikacji prawnej działalności tej platformy, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 46 opinii.

65 Ponadto, wbrew temu, co utrzymują AHTOP i rząd francuski, zasad funkcjonowania usługi pośrednictwa, takiej jak ta świadczona przez Airbnb, nie można utożsamiać z zasadami funkcjonowania usługi pośrednictwa, które były podstawą wyroków z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 39) i z dnia 10 kwietnia 2018 r., Uber France (C-320/16, EU:C:2018:221, pkt 21).

66 Pomijając okoliczność, że wyroki te zostały wydane w szczególnym kontekście miejskiego transportu pasażerskiego, do którego ma zastosowanie art. 58 ust. 1 TFUE, oraz że usługi świadczone przez Airbnb Ireland nie są porównywalne z usługami będącymi przedmiotem spraw będących podstawą wyroków, o których mowa w poprzednim punkcie, usługi dodatkowe, o których mowa w pkt 59-63 powyżej, nie stanowią dowodu na taki sam poziom kontroli, jaki Trybunał stwierdził w tych wyrokach.

67 Trybunał stwierdził zatem w tych wyrokach, że Uber wywierał decydujący wpływ na warunki świadczenia usług przewozu przez kierowców niezawodowych korzystających z aplikacji udostępnionej im przez tę spółkę (wyroki: z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi, C-434/15, EU:C:2017:981, pkt 39; a także z dnia 10 kwietnia 2018 r., Uber France, C-320/16, EU:C:2018:221, pkt 21).

68 Kwestie wymienione przez sąd odsyłający i przypomniane w pkt 19 powyżej nie pozwalają stwierdzić, że Airbnb Ireland wywiera tak decydujący wpływ na warunki świadczenia usług zakwaterowania, których dotyczy jego usługa pośrednictwa, w szczególności z uwagi na to, że Airbnb Ireland nie określa, bezpośrednio ani pośrednio, pobieranej ceny najmu, jak ustalono w pkt 56 i 62 powyżej, a tym bardziej nie wybiera gospodarzy ani zakwaterowania wystawionego na wynajem na jego platformie.

69 W świetle powyższego na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że art. 2 lit. a) dyrektywy 2000/31, który odsyła do art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2015/1535, należy interpretować w ten sposób, że usługę pośrednictwa, która za pośrednictwem platformy elektronicznej ma na celu połączenie za wynagrodzeniem potencjalnych gości z profesjonalnymi lub nieprofesjonalnymi gospodarzami oferującymi usługi krótkoterminowego zakwaterowania, świadcząc jednocześnie pewną liczbę usług pomocniczych w stosunku do tej usługi pośrednictwa, należy zakwalifikować jako "usługę społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu dyrektywy 2000/31.

Drugie pytanie

Jurysdykcja

70 Rząd francuski twierdzi, że Trybunał jest oczywiście niewłaściwy do udzielenia odpowiedzi na drugie pytanie, ponieważ sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o rozstrzygnięcie, czy działalność Airbnb Ireland jest objęta zakresem przedmiotowym ustawy Hoguet, a zatem o dokonanie wykładni prawa francuskiego.

71 Ze sformułowania drugiego pytania wynika jednak, że sąd odsyłający nie pyta w ten sposób Trybunału o to, czy ustawa Hoguet ma zastosowanie do działalności Airbnb Ireland, lecz o to, czy ustawa ta, którą uznał za ograniczającą swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego, jest wykonalna wobec tej spółki.

72 Kwestia ta, ściśle związana z przyznanym państwom członkowskim w art. 3 ust. 4 lit. a) dyrektywy 2000/31 uprawnieniem do odstąpienia od zasady swobody świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego oraz z przewidzianym w art. 3 ust. 4 lit. b) tej dyrektywy obowiązkiem powiadomienia Komisji i właściwego państwa członkowskiego o środkach mających negatywny wpływ na tę zasadę, jest kwestią dotyczącą wykładni prawa Unii.

73 Trybunał jest zatem właściwy do udzielenia odpowiedzi na to pytanie.

Dopuszczalność

74 Tytułem żądania ewentualnego rząd francuski podnosi, że ponieważ sąd odsyłający nie wykazał, że działalność Airbnb Ireland jest objęta przedmiotowym zakresem zastosowania ustawy Hoguet, jego drugie pytanie nie wskazuje powodów, dla których nie jest on pewien wykładni dyrektywy 2000/31, i nie identyfikuje związku, jaki sąd ten ustanawia między tą dyrektywą a ustawą Hoguet. Nie spełnia ono zatem wymogów ustanowionych w art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem i w związku z tym jest niedopuszczalne.

75 W tym względzie, jak wskazano w pkt 30 powyżej, z pytania drugiego wynika, że zdaniem sądu odsyłającego usługa pośrednictwa świadczona przez Airbnb Ireland za pośrednictwem platformy elektronicznej o tej samej nazwie jest objęta zakresem przedmiotowym tej ustawy.

76 Ponadto, powołując się na restrykcyjny charakter tej ustawy w odniesieniu do usług takich jak usługa pośrednictwa będąca przedmiotem postępowania przed sądem krajowym oraz na zasadę swobody świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego, uznaną w art. 1 i 3 dyrektywy 2000/31, przy jednoczesnym wskazaniu trudności związanych z wykładnią tej dyrektywy w odniesieniu do kwestii, czy przepisy krajowe takie jak ustawa Hoguet mogą być egzekwowane wobec Airbnb Ireland, sąd odsyłający spełnia minimalne wymogi przewidziane w art. 94 regulaminu postępowania.

77 W związku z tym drugie pytanie jest dopuszczalne.

Substancja

78 W pytaniu drugim sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości o ustalenie, czy przepisy będące przedmiotem postępowania głównego są wykonalne wobec Airbnb Ireland.

79 Pytanie to wynika z podniesionego przez Airbnb Ireland argumentu dotyczącego niezgodności rozpatrywanych w postępowaniu głównym przepisów ustawy Hoguet z dyrektywą 2000/31, a w szczególności z okoliczności, że Republika Francuska nie spełniła przesłanek przewidzianych w art. 3 ust. 4 tej dyrektywy, pozwalających państwom członkowskim na przyjęcie środków ograniczających swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego.

80 Drugie pytanie należy zatem interpretować w ten sposób, że dotyczy ono tego, czy art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że w postępowaniu karnym z dodatkowym powództwem cywilnym jednostka może sprzeciwić się zastosowaniu wobec niej środków państwa członkowskiego ograniczających swobodę świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego, którą jednostka ta świadczy z innego państwa członkowskiego, jeżeli środki te nie spełniają wszystkich przesłanek przewidzianych w tym przepisie.

81 Na wstępie należy zauważyć, że przepisy będące przedmiotem postępowania głównego, jak wskazał sąd odsyłający, ograniczają swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego.

82 Po pierwsze, wymogi ustawy Hoguet, o których wspomina sąd odsyłający, w szczególności obowiązek posiadania licencji zawodowej, dotyczą dostępu do działalności polegającej na łączeniu gospodarzy dysponujących miejscami zakwaterowania z osobami poszukującymi tego rodzaju zakwaterowania w rozumieniu art. 2 lit. h) ppkt (i) dyrektywy 2000/31 i nie należą do żadnej z kategorii wyłączonych, o których mowa w art. 2 lit. h) ppkt (ii) tej dyrektywy. Po drugie, mają one zastosowanie między innymi do usługodawców mających siedzibę w państwach członkowskich innych niż Republika Francuska, utrudniając tym samym świadczenie ich usług we Francji.

83 Zgodnie z art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31 państwa członkowskie mogą, w odniesieniu do danej usługi społeczeństwa informacyjnego objętej skoordynowaną dziedziną, podjąć środki stanowiące odstępstwo od zasady swobody świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego, z zastrzeżeniem dwóch łącznych warunków.

84 Po pierwsze, zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. a) dyrektywy 2000/31, dany środek ograniczający musi być konieczny w interesie porządku publicznego, ochrony zdrowia publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub ochrony konsumentów; musi być podjęty przeciwko usłudze społeczeństwa informacyjnego, która faktycznie podważa te cele lub stanowi poważne i groźne ryzyko dla tych celów, i wreszcie musi być proporcjonalny do tych celów.

85 Po drugie, zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie tej dyrektywy, przed podjęciem rozpatrywanych środków i bez uszczerbku dla postępowania sądowego, w tym postępowania przygotowawczego i czynności podejmowanych w ramach dochodzenia karnego, dane państwo członkowskie musi powiadomić Komisję i państwo członkowskie, na którego terytorium dany usługodawca ma siedzibę, o zamiarze podjęcia rozpatrywanych środków ograniczających.

86 Co się tyczy drugiego warunku, rząd francuski przyznaje, że ustawa Hoguet nie doprowadziła do notyfikacji przez Republikę Francuską ani Komisji, ani państwu członkowskiemu siedziby Airbnb Ireland, czyli Irlandii.

87 Na wstępie należy stwierdzić, że okoliczność, iż ustawa ta obowiązywała przed wejściem w życie dyrektywy 2000/31, nie mogła skutkować zwolnieniem Republiki Francuskiej z obowiązku notyfikacji. Jak wskazał rzecznik generalny w pkt 118 opinii, prawodawca Unii nie przewidział odstępstwa zezwalającego państwom członkowskim na utrzymanie w mocy środków sprzed wejścia w życie tej dyrektywy, które mogłyby ograniczyć swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego bez spełnienia warunków przewidzianych w tym celu w tej dyrektywie.

88 Należy zatem ustalić, czy niedopełnienie przez państwo członkowskie obowiązku uprzedniego powiadomienia o środkach ograniczających swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego pochodzących z innego państwa członkowskiego, ustanowionego w art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31, powoduje, że dane przepisy nie mogą być egzekwowane wobec osób fizycznych, podobnie jak niewykonanie przez państwo członkowskie obowiązku uprzedniego powiadomienia o przepisach technicznych, o którym mowa w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2015/1535, ma taki skutek (zob. podobnie wyrok z dnia 30 kwietnia 1996 r., CIA Security International, C-194/94, EU:C:1996:172, pkt 54).

89 W tym względzie należy przede wszystkim wskazać, że art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31 nakłada na państwa członkowskie szczególny obowiązek powiadomienia Komisji i państwa członkowskiego, na którego terytorium dany usługodawca ma siedzibę, o zamiarze przyjęcia środków ograniczających swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego.

90 Z punktu widzenia jego treści obowiązek ustanowiony w tym przepisie jest zatem wystarczająco jasny, precyzyjny i bezwarunkowy, aby nadać mu skutek bezpośredni, a zatem może być powoływany przez jednostki przed sądami krajowymi (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 kwietnia 1996 r., CIA Security International, C-194/94, EU:C:1996:172, pkt 44).

91 Po drugie, nie ulega wątpliwości, że - jak wynika z art. 3 ust. 2 dyrektywy 2000/31 w związku z jej motywem 8 - celem tej dyrektywy jest zapewnienie swobody świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego między państwami członkowskimi. Cel ten jest realizowany za pomocą mechanizmu kontroli środków mogących go podważyć, który umożliwia zarówno Komisji, jak i państwu członkowskiemu, na którego terytorium dany usługodawca ma siedzibę, upewnienie się, że środki te są niezbędne do realizacji nadrzędnych względów interesu ogólnego.

92 Ponadto, jak wynika z art. 3 ust. 6 tej dyrektywy, Komisja, która jest odpowiedzialna za niezwłoczne zbadanie zgodności z prawem Unii zgłoszonych środków, jest zobowiązana, w przypadku gdy dojdzie do wniosku, że proponowane środki są niezgodne z prawem Unii, zwrócić się do zainteresowanego państwa członkowskiego o powstrzymanie się od przyjęcia tych środków lub o zaprzestanie stosowania tych środków w trybie pilnym. W ramach tej procedury Komisja może zatem uniknąć przyjęcia lub przynajmniej utrzymania przeszkód w handlu sprzecznych z TFUE, w szczególności poprzez zaproponowanie zmian, które należy wprowadzić do danych środków krajowych (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 kwietnia 1996 r., CIA Security International, C-194/94, EU:C:1996:172, pkt 41).

93 Prawdą jest, co podnosi w szczególności rząd hiszpański i co wynika z art. 3 ust. 6 dyrektywy 2000/31, że art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie tej dyrektywy, w odróżnieniu od art. 5 ust. 1 dyrektywy 2015/1535 , nie nakłada formalnie żadnego obowiązku stosowania okresu zawieszenia na państwo członkowskie, które zamierza przyjąć środek ograniczający swobodę świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego. Jednakże, jak wskazano w pkt 89 powyżej, z wyjątkiem należycie uzasadnionych pilnych przypadków, dane państwo członkowskie musi uprzednio powiadomić Komisję i państwo członkowskie, na którego terytorium dany usługodawca ma siedzibę, o zamiarze przyjęcia takiego środka.

94 Biorąc pod uwagę kwestie podniesione w pkt 89-92 powyżej, obowiązek uprzedniego powiadomienia ustanowiony w art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31 nie jest zwykłym wymogiem informacyjnym, porównywalnym z wymogiem rozpatrywanym w sprawie, która doprowadziła do wydania wyroku z dnia 13 lipca 1989 r., Enichem Base i in:C:1989:318, pkt 19-24), lecz raczej istotnym wymogiem proceduralnym, który uzasadnia niewykonalność niezgłoszonych środków ograniczających swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego wobec osób fizycznych (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 kwietnia 1996 r., CIA Security International, C-194/94, EU:C:1996:172, pkt 49, 50).

95 Po trzecie, rozszerzenie na dyrektywę 2000/31 rozwiązania przyjętego przez Trybunał w wyroku z dnia 30 kwietnia 1996 r., CIA Security International (C-194/94, EU:C:1996:172), w odniesieniu do dyrektywy 2015/1535, jest tym bardziej uzasadnione, jak słusznie wskazała Komisja na rozprawie, okolicznością, że obowiązek notyfikacji wynikający z art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31, podobnie jak środek rozpatrywany w sprawie, która doprowadziła do wydania tego wyroku, nie ma na celu uniemożliwienia państwu członkowskiemu przyjęcia środków wchodzących w zakres jego kompetencji i mogących mieć wpływ na swobodę świadczenia usług, lecz uniemożliwienie państwu członkowskiemu ingerowania co do zasady w kompetencje państwa członkowskiego, w którym dostawca danej usługi społeczeństwa informacyjnego ma siedzibę.

96 Z powyższego wynika, że niewywiązanie się przez państwo członkowskie z obowiązku notyfikacji środka ograniczającego swobodę świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego świadczonej przez operatora mającego siedzibę na terytorium innego państwa członkowskiego, przewidzianego w art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31, powoduje, że środek ten jest niewykonalny wobec osób fizycznych (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 kwietnia 1996 r., CIA Security International, C-194/94, EU:C:1996:172, pkt 54).

97 W tym względzie należy również zaznaczyć, że podobnie jak w przypadku przepisów technicznych, o których państwo członkowskie nie powiadomiło zgodnie z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2015/1535 , okoliczność, iż niezgłoszony środek ograniczający swobodę świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego jest niewykonalny, może być powoływana nie tylko w postępowaniu karnym (zob. analogicznie wyrok z dnia 4 lutego 2016 r., Ince, C-336/14, EU:C:2016:72, pkt 84), ale także w sporze między osobami fizycznymi (zob. analogicznie wyrok z dnia 27 października 2016 r., James Elliott Construction, C-613/14, EU:C:2016:821, pkt 64 i przytoczone tam orzecznictwo).

98 W związku z tym w postępowaniach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, w których w ramach powództwa przed sądem karnym osoba fizyczna domaga się od innej osoby fizycznej naprawienia szkody wynikającej ze ściganego przestępstwa, niedopełnienie przez państwo członkowskie obowiązku zawiadomienia o tym przestępstwie na podstawie art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31 czyni przepis krajowy ustanawiający to przestępstwo niewykonalnym wobec osoby ściganej i umożliwia tej osobie powołanie się na to niedopełnienie obowiązku nie tylko w postępowaniu karnym wszczętym przeciwko tej osobie, lecz również w ramach powództwa o odszkodowanie wytoczonego przez osobę, która wstąpiła do sprawy w charakterze strony cywilnej.

99 Mając na uwadze, że Republika Francuska nie notyfikowała ustawy Hoguet, a także uwzględniając kumulatywny charakter przesłanek przewidzianych w art. 3 ust. 4 dyrektywy 2000/31, przypomnianych w pkt 84 i 85 powyżej, należy uznać, że ustawa ta nie może być w żadnym razie stosowana do jednostki znajdującej się w sytuacji takiej jak Airbnb Ireland w postępowaniu głównym, niezależnie od tego, czy spełnia ona pozostałe przesłanki przewidziane w tym przepisie.

100 W świetle powyższego na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że art. 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że w postępowaniu karnym z dodatkowym powództwem cywilnym jednostka może sprzeciwić się zastosowaniu wobec niej środków państwa członkowskiego ograniczających swobodę świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego, którą jednostka ta świadczy z innego państwa członkowskiego, jeżeli środki te nie zostały notyfikowane zgodnie z tym przepisem.

Koszty

101 Ponieważ postępowanie to stanowi dla stron postępowania głównego etap postępowania zawisłego przed sądem odsyłającym, rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów należy do tego sądu. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty tych stron, nie podlegają zwrotowi.

Na tej podstawie Trybunał (wielka izba) niniejszym orzeka:

1. Artykuł 2 lit. a) dyrektywy 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego (dyrektywa o handlu elektronicznym), który odsyła do art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1535 z dnia 9 września 2015 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, należy interpretować w ten sposób, że usługa pośrednictwa, która za pośrednictwem platformy elektronicznej ma na celu połączenie, za wynagrodzeniem, potencjalnych gości z profesjonalnymi lub nieprofesjonalnymi gospodarzami oferującymi krótkoterminowe zakwaterowanie, świadcząc jednocześnie pewną liczbę usług pomocniczych w stosunku do tej usługi pośrednictwa, powinna zostać zaklasyfikowana jako "usługa społeczeństwa informacyjnego" w rozumieniu dyrektywy 2000/31.
2. Artykuł 3 ust. 4 lit. b) tiret drugie dyrektywy 2000/31 należy interpretować w ten sposób, że w postępowaniu karnym z dodatkowym powództwem cywilnym jednostka może sprzeciwić się zastosowaniu wobec niej środków państwa członkowskiego ograniczających swobodę świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego, którą jednostka ta świadczy z innego państwa członkowskiego, jeżeli środki te nie zostały notyfikowane zgodnie z tym przepisem.