Uber i prawo UE: Usługa informacyjna czy dostawca usług transportowych?

W zmieniającym się krajobrazie platform cyfrowych pojawiło się kluczowe pytanie: Czy usługi takie jak Uber powinny być klasyfikowane jedynie jako "usługi społeczeństwa informacyjnego" na mocy dyrektywy 2015/1535, czy też stanowią one usługi transportowe podlegające bardziej rygorystycznym regulacjom? To rozróżnienie niesie ze sobą istotne implikacje dla sposobu działania takich platform w Unii Europejskiej.

Dyrektywa 2015/1535 definiuje "usługę społeczeństwa informacyjnego" jako taką, która jest

1. Przewidziane wynagrodzenie,
2. Na odległość,
3.  Drogą elektroniczną,
4. Na indywidualne żądanie odbiorcy.

Ogólnie rzecz biorąc, państwa członkowskie UE nie mogą nakładać ograniczeń na te usługi, takich jak wymóg uprzedniej zgody lub licencji, z wyjątkiem wyjątkowych okoliczności wynikających z określonej procedury, która obejmuje powiadomienie Komisji Europejskiej.

Z kolei usługi transportowe są wyłączone z zakresu tych dyrektyw i podlegają specjalistycznym regulacjom. Dostawcy takich usług mogą być zobowiązani do uzyskania licencji, uprzednich zezwoleń, a kierowcy mogą potrzebować specjalnych zezwoleń. Ponadto usługi taksówkarskie mogą podlegać wymogom takim jak identyfikacja wizualna, stałe ceny, taksometry i obowiązkowe zobowiązania umowne. Przepisy te są określane przez prawo krajowe, ponieważ nie ma ujednoliconego prawodawstwa UE regulującego transport pasażerski.

Rozwój platform cyfrowych, takich jak Uber, które ułatwiają natychmiastową rezerwację transportu pasażerskiego, doprowadził do debat prawnych na temat ich klasyfikacji. Czy są one jedynie pośrednikami świadczącymi usługi informacyjne, czy też pełnoprawnymi dostawcami usług transportowych? Rozróżnienie to ma kluczowe znaczenie, ponieważ w tym drugim przypadku podlegałyby one kompleksowym przepisom transportowym, eliminując obronę polegającą na byciu wyłącznie dostawcami usług informacyjnych.

Sprawa Ubera: Analiza prawna

W grudniu 2017 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) zajął się tą kwestią w sprawie *Asociación Profesional Elite Taxi przeciwko Uber Systems Spain SL* (sprawa C-434/15). Sprawa koncentrowała się na tym, czy usługa Uber, która łączy nieprofesjonalnych kierowców korzystających z własnych pojazdów z pasażerami za pośrednictwem aplikacji na smartfony, powinna być klasyfikowana jako usługa społeczeństwa informacyjnego czy usługa transportowa.

TSUE stwierdził, że usługa Ubera jest czymś więcej niż zwykłą usługą pośrednictwa. Trybunał zauważył, że Uber:

1.  Zapewnia aplikację na smartfony niezbędną zarówno dla kierowców, jak i pasażerów,
2. Ma decydujący wpływ na warunki, na jakich kierowcy świadczą swoje usługi,
3. Określa maksymalną taryfę,
4. Sprawuje kontrolę nad jakością pojazdów, kierowcami i ich zachowaniem,

Na podstawie tych czynników Trybunał ustalił, że usługa pośrednictwa Ubera jest integralną częścią ogólnej usługi, której głównym, podstawowym elementem jest usługa transportowa. W związku z tym Uber nie kwalifikuje się jako usługa społeczeństwa informacyjnego, ale raczej jako usługa w dziedzinie transportu. Taka klasyfikacja sprawia, że Uber podlega krajowym przepisom regulującym usługi transportowe, w tym potencjalnym wymogom autoryzacji i licencjonowania.

Ważne jest jednak, aby nie uogólniać tego orzeczenia na wszystkie platformy cyfrowe. Klasyfikacja platformy zależy od konkretnych kryteriów. TSUE orzekł inaczej w innych sprawach, takich jak te dotyczące AirBnB i Star Taxi, w których platformy zostały uznane za pośredników, a nie dostawców usług. 

TSUE uznał, że platformy, które nie sprawują kontroli nad cenami, zachowaniem kierowców i warunkami świadczenia usług - takie jak AirBnB, która jedynie ułatwia wynajem krótkoterminowy bez dyktowania warunków - mogą kwalifikować się jako usługi społeczeństwa informacyjnego. Podobnie w sprawie Star Taxi sąd uznał usługę za pośrednika, ponieważ nie narzucała ona kierowcom warunków operacyjnych.

Implikacje dla platform cyfrowych

Orzeczenie TSUE ma istotne konsekwencje dla platform cyfrowych działających w sektorze transportu. Platformy, które, podobnie jak Uber, sprawują znaczną kontrolę nad usługami transportowymi, mogą zostać sklasyfikowane jako dostawcy usług transportowych, a nie zwykli pośrednicy. Klasyfikacja ta poddaje je odpowiednim przepisom krajowym, które mogą różnić się w poszczególnych państwach członkowskich UE. Jednak, jak pokazują przypadki takie jak AirBnB i Star Taxi, platformy, które jedynie ułatwiają połączenia między usługodawcami a klientami bez kontrolowania samej usługi, mogą nadal być klasyfikowane jako pośrednicy na mocy prawa UE.

Podsumowując, klasyfikacja prawna platform cyfrowych w sektorze transportu zależy od stopnia kontroli, jaką sprawują one nad usługą. Platformy, które odgrywają integralną rolę w organizowaniu i zarządzaniu usługami transportowymi, prawdopodobnie zostaną sklasyfikowane jako dostawcy usług transportowych, podlegający odpowiednim przepisom krajowym. Ten krajobraz prawny wymaga starannego rozważenia przez platformy cyfrowe w celu zapewnienia zgodności z obowiązującymi przepisami.