Διερεύνηση νομικών συμπερασμάτων σχετικά με τις διαδικτυακές υπηρεσίες μεταφορών

Απόφαση του Δικαστηρίου (τέταρτο τμήμα) της 3ης Δεκεμβρίου 2020 Star Taxi App SRL κατά Unitatea Administrativ Teritorială Municipiul Bucureşti prin Primar General και Consiliul General al Municipiului Bucureşti.
Αίτηση του Tribunalul Bucureşti για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως.
Υπόθεση C-62/19

ΓΝΏΜΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΎ ΕΙΣΑΓΓΕΛΈΑ SZPUNAR

https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=1B1ECA1D19F674B9B5A28F3FFB93686C?text=&docid=230875&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=27754592

παραδίδεται στις 10 Σεπτεμβρίου 2020 (1)

Υπόθεση C-62/19

Star Taxi App SRL

Unitatea Administrativ Teritorială Municipiul Bucureşti prin Primar General,

Consiliul General al Municipiului Bucureşti,

ενδιαφερόμενα μέρη

IB,

Camera Naţională a Taximetriştilor din România,

D'Artex Star SRL,

Auto Cobălcescu SRL,

Cristaxi Service SRL

(Αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως
από το Tribunalul București (Περιφερειακό Δικαστήριο, Βουκουρέστι, Ρουμανία))

(Προδικαστική παραπομπή - Οδηγία (ΕΕ) 2015/1535 - Άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ - Ορισμός των "υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας" - Υπηρεσία που φέρνει τους πελάτες ταξί σε άμεση επαφή με τους οδηγούς ταξί - Υποχρεωτική υπηρεσία κράτησης ταξί για ταξί εγκεκριμένων μεταφορέων - Άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο εʹ - Κανόνας σχετικά με τις υπηρεσίες - Υποχρέωση κοινοποίησης - Οδηγία 2000/31/ΕΚ - Άρθρο 4 - Προηγούμενη άδεια - Συστήματα αδειοδοτήσεως που δεν στοχεύουν ειδικά και αποκλειστικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας - Οδηγία 2006/123/ΕΚ - Άρθρα 9 και 10 - Συστήματα αδειοδοτήσεως για δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών)

Εισαγωγή

Η νομοθεσία της ΕΕ θεσπίζει ειδικούς κανόνες για μια συγκεκριμένη κατηγορία υπηρεσιών, τις υπηρεσίες της "κοινωνίας της πληροφορίας", δηλαδή τις υπηρεσίες που παρέχονται εξ αποστάσεως με ηλεκτρονικά μέσα ή, με απλά λόγια, κυρίως μέσω του διαδικτύου. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, οι υπηρεσίες αυτές επωφελούνται από την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και από ορισμένες διευκολύνσεις όσον αφορά την εγκατάσταση στα αντίστοιχα κράτη μέλη προέλευσης των παρόχων.
Ωστόσο, δεν είναι πάντοτε εύκολο να γίνει διάκριση μεταξύ μιας υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας και μιας "παραδοσιακής" υπηρεσίας, όταν διαφορετικά είδη υπηρεσιών αποτελούν αναπόσπαστο μέρος μιας σύνθετης υπηρεσίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις υπηρεσίες αστικών μεταφορών που κλείνονται με ηλεκτρονικά μέσα. Το Δικαστήριο είχε ήδη την ευκαιρία να παράσχει ορισμένες οδηγίες σχετικά με τη διάκριση αυτή σε συγκεκριμένες περιστάσεις. (2) Ωστόσο, η εν λόγω καθοδήγηση δεν προορίζεται κατ' ανάγκη να εφαρμόζεται σε διαφορετικές περιστάσεις.
Μια δεύτερη δυσκολία αναδεικνύεται όταν οι εθνικοί κανόνες διέπουν τις "παραδοσιακές" υπηρεσίες της ίδιας οικονομικής φύσης με τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Είναι επομένως αναγκαίο να προσδιοριστεί σε ποιο βαθμό και, ανάλογα με την περίπτωση, υπό ποιες συνθήκες το δίκαιο της ΕΕ επιτρέπει την εφαρμογή των κανόνων αυτών στην τελευταία κατηγορία υπηρεσιών. Περαιτέρω ερώτημα προκύπτει όταν υπάρχει αμφιβολία ως προς το κατά πόσον οι κανόνες που θεσπίζονται για τη ρύθμιση των "παραδοσιακών" υπηρεσιών προορίζονται πράγματι να εφαρμοστούν στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, λόγω της ιδιαιτερότητας ή της καινοτομίας των τελευταίων. (3)
Όλα αυτά τα διαφορετικά ζητήματα ανακύπτουν στην παρούσα υπόθεση και δίνουν έτσι στο Δικαστήριο την ευκαιρία να αποσαφηνίσει τη νομολογία του επί του θέματος. Νομικό πλαίσιο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Σύμφωνα με το άρθρο 2 στοιχείο α) της οδηγίας 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 8ης Ιουνίου 2000, για ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά ("οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο"): (4)

"Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, οι ακόλουθοι όροι έχουν την ακόλουθη έννοια:

(α) "υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας": υπηρεσίες κατά την έννοια του άρθρου 1 παράγραφος 2 της οδηγίας 98/34/ΕΚ, όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 98/48/ΕΚ- [(5)]

Το άρθρο 4 της εν λόγω οδηγίας προβλέπει:

'1. Τα κράτη µέλη εξασφαλίζουν ότι η ανάληψη και η άσκηση της δραστηριότητας ενός παρόχου υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας δεν µπορεί να εξαρτάται από προηγούµενη άδεια ή οποιαδήποτε άλλη απαίτηση ισοδυνάµου αποτελέσµατος.

Η παράγραφος 1 δεν θίγει τα συστήματα αδειοδότησης που δεν απευθύνονται ειδικά και αποκλειστικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας ...".
Το άρθρο 2 παράγραφος 1 και το άρθρο 2 παράγραφος 2 στοιχείο δ) της οδηγίας 2006/123/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά (6 ) προβλέπει:

'1. Η παρούσα οδηγία εφαρµόζεται στις υπηρεσίες που παρέχονται από παρόχους εγκατεστηµένους σε κράτος µέλος.

Η παρούσα οδηγία δεν εφαρμόζεται στις ακόλουθες δραστηριότητες:

...

(δ) υπηρεσίες στον τομέα των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των λιμενικών υπηρεσιών, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του τίτλου [VI] της [ΣΛΕΕ],

...'

Σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 1, πρώτη φράση, της οδηγίας αυτής:

"Εάν οι διατάξεις της παρούσας οδηγίας συγκρούονται με διάταξη άλλης κοινοτικής πράξης που ρυθμίζει συγκεκριμένες πτυχές της πρόσβασης σε δραστηριότητα παροχής υπηρεσιών ή της άσκησης αυτής σε συγκεκριμένους τομείς ή για συγκεκριμένα επαγγέλματα, υπερισχύει η διάταξη της άλλης κοινοτικής πράξης και εφαρμόζεται στους συγκεκριμένους τομείς ή επαγγέλματα.

Το άρθρο 9, παράγραφος 1, της εν λόγω οδηγίας προβλέπει:

'1. Τα κράτη μέλη δεν εξαρτούν την πρόσβαση σε μια δραστηριότητα παροχής υπηρεσιών ή την άσκησή της από καθεστώς αδειοδότησης, εκτός εάν πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

(α) το σύστημα αδειοδότησης δεν εισάγει διακρίσεις εις βάρος του εν λόγω παρόχου,

(β) η ανάγκη για ένα σύστημα έγκρισης δικαιολογείται από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος,

(γ) ο επιδιωκόμενος στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί με λιγότερο περιοριστικό μέτρο, ιδίως επειδή ένας εκ των υστέρων έλεγχος θα γινόταν πολύ αργά για να είναι πραγματικά αποτελεσματικός".

Τέλος, το άρθρο 10, παράγραφοι 1 και 2, της εν λόγω οδηγίας ορίζει:

'1. Τα συστήµατα αδειοδότησης βασίζονται σε κριτήρια που αποκλείουν την αυθαίρετη άσκηση της εξουσίας αξιολόγησης από τις αρµόδιες αρχές.

Τα κριτήρια που αναφέρονται στην παράγραφο 1 είναι:

(α) χωρίς διακρίσεις,

(β) δικαιολογείται από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος,

(γ) να είναι ανάλογη προς τον εν λόγω στόχο δημοσίου συμφέροντος,

(δ) σαφείς και ξεκάθαρες,

(ε) στόχος,

(στ) δημοσιοποιούνται εκ των προτέρων,

(ζ) διαφανή και προσβάσιμα.

Το άρθρο 1 παράγραφος 1 της οδηγίας (ΕΕ) 2015/1535 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Σεπτεμβρίου 2015, για την καθιέρωση μιας διαδικασίας πληροφόρησης στον τομέα των τεχνικών κανονισμών και των κανόνων σχετικά με τις υπηρεσίες της κοινωνίας των πληροφοριών (7 ) προβλέπει:

'1. Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:

...

(β) "υπηρεσία": κάθε υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, δηλαδή κάθε υπηρεσία που παρέχεται συνήθως έναντι αμοιβής, εξ αποστάσεως, με ηλεκτρονικά μέσα και κατόπιν ατομικού αιτήματος του αποδέκτη των υπηρεσιών.

Για τους σκοπούς του παρόντος ορισμού:

(i) "εξ αποστάσεως" σημαίνει ότι η υπηρεσία παρέχεται χωρίς την ταυτόχρονη παρουσία των μερών,

(ii) "με ηλεκτρονικά μέσα" σημαίνει ότι η υπηρεσία αποστέλλεται αρχικά και παραλαμβάνεται στον προορισμό της με τη βοήθεια ηλεκτρονικού εξοπλισμού για την επεξεργασία (συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής συμπίεσης) και την αποθήκευση δεδομένων, και ότι μεταδίδεται, μεταφέρεται και παραλαμβάνεται εξ ολοκλήρου με καλώδιο, με ραδιόφωνο, με οπτικά μέσα ή με άλλα ηλεκτρομαγνητικά μέσα,

(iii) "κατόπιν ατομικής αίτησης του αποδέκτη των υπηρεσιών" σημαίνει ότι η υπηρεσία παρέχεται μέσω της διαβίβασης δεδομένων κατόπιν ατομικής αίτησης.

Στο παράρτημα Ι παρατίθεται ενδεικτικός κατάλογος των υπηρεσιών που δεν καλύπτονται από τον ορισμό αυτό,

...

(ε) "κανόνας για τις υπηρεσίες": απαίτηση γενικής φύσης που αφορά την ανάληψη και την άσκηση δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών κατά την έννοια του στοιχείου β), ιδίως διατάξεις που αφορούν τον πάροχο υπηρεσιών, τις υπηρεσίες και τον αποδέκτη των υπηρεσιών, εξαιρουμένων των κανόνων που δεν αφορούν ειδικά τις υπηρεσίες που ορίζονται στο εν λόγω στοιχείο.

Για τους σκοπούς του παρόντος ορισμού:

(i) ένας κανόνας θεωρείται ότι στοχεύει ειδικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, όταν, λαμβανομένων υπόψη της αιτιολογίας και του διατακτικού του, ο ειδικός σκοπός και το αντικείμενο όλων ή ορισμένων από τις επιμέρους διατάξεις του είναι να ρυθμίσει τις υπηρεσίες αυτές κατά τρόπο ρητό και στοχευμένο,

(ii) ένας κανόνας δεν θεωρείται ότι στοχεύει ειδικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, εάν επηρεάζει τις υπηρεσίες αυτές μόνο σιωπηρά ή παρεμπιπτόντως,

(στ) "τεχνικός κανονισμός": τεχνικές προδιαγραφές και άλλες απαιτήσεις ή κανόνες σχετικά με τις υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών διοικητικών διατάξεων, η τήρηση των οποίων είναι υποχρεωτική, de jure ή de facto, σε περίπτωση εμπορίας, παροχής υπηρεσίας, εγκατάστασης φορέα παροχής υπηρεσιών ή χρήσης σε κράτος μέλος ή σε σημαντικό μέρος αυτού, καθώς και οι νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις των κρατών μελών, εκτός από εκείνες που προβλέπονται στο άρθρο 7, που απαγορεύουν την κατασκευή, εισαγωγή, εμπορία ή χρήση προϊόντος ή απαγορεύουν την παροχή ή χρήση υπηρεσίας ή την εγκατάσταση ως φορέα παροχής υπηρεσιών.

...

Πρόκειται για τεχνικούς κανονισμούς που επιβάλλονται από τις αρχές που ορίζουν τα κράτη μέλη και περιλαμβάνονται σε κατάλογο που καταρτίζει και επικαιροποιεί, κατά περίπτωση, η Επιτροπή, στο πλαίσιο της επιτροπής που αναφέρεται στο άρθρο 2.

...'

Σύμφωνα με το άρθρο 5, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, της εν λόγω οδηγίας:

"Με την επιφύλαξη του άρθρου 7, τα κράτη μέλη κοινοποιούν αμέσως στην Επιτροπή κάθε σχέδιο τεχνικού κανονισμού, εκτός εάν πρόκειται απλώς για μεταφορά του πλήρους κειμένου ενός διεθνούς ή ευρωπαϊκού προτύπου, οπότε αρκούν οι πληροφορίες σχετικά με το σχετικό πρότυπο.

Τέλος, το άρθρο 10 της οδηγίας προβλέπει:

"Η οδηγία 98/34/ΕΚ, όπως τροποποιήθηκε με τις πράξεις που απαριθμούνται στο μέρος Α του παραρτήματος ΙΙΙ της παρούσας οδηγίας, καταργείται, με την επιφύλαξη των υποχρεώσεων των κρατών μελών όσον αφορά τις προθεσμίες ενσωμάτωσης στο εθνικό δίκαιο των οδηγιών που εμφαίνονται στο μέρος Β του παραρτήματος ΙΙΙ της καταργούμενης οδηγίας και στο μέρος Β του παραρτήματος ΙΙΙ της παρούσας οδηγίας.

Οι παραπομπές στην καταργούμενη οδηγία νοούνται ως παραπομπές στην παρούσα οδηγία και διαβάζονται σύμφωνα με τον πίνακα αντιστοιχίας του παραρτήματος IV.".

Ρουμανικό δίκαιο

Το άρθρο 1α στοιχείο ι) και το άρθρο 15 του Legea nr. 38/2003 privind transportul în regim de taxi și în regim de închiriere (νόμος αριθ. 38/2003 για τις μεταφορές με ταξί και ενοικιαζόμενα οχήματα) της 20ής Ιανουαρίου 2003 (8 ) ("νόμος αριθ. 38/2003") προβλέπουν:

"Άρθρο 1α

...

(ι) αποστολή ταξί ("αποστολή"): δραστηριότητα που σχετίζεται με τη μεταφορά με ταξί και συνίσταται στη λήψη κρατήσεων πελατών μέσω τηλεφώνου ή άλλων μέσων και τη διαβίβασή τους σε οδηγό ταξί μέσω αμφίδρομου ασυρμάτου,

...

Άρθρο 15

Η αποστολή ταξί μπορεί να πραγματοποιείται μόνο εντός της περιοχής που καλύπτεται από την άδεια από οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο ("κέντρο κράτησης") που κατέχει άδεια που έχει χορηγηθεί από την αρμόδια αρχή σύμφωνα με τον παρόντα νόμο.
Η άδεια αποστολής ταξί μπορεί να ληφθεί με την υποβολή των ακόλουθων εγγράφων:

(α) αντίγραφο του πιστοποιητικού εγγραφής που εκδίδεται από το εμπορικό μητρώο,

(β) υπεύθυνη δήλωση του μεταφορέα ταξί ή μισθωμένου οχήματος ότι το κέντρο κράτησης είναι εξοπλισμένο με τα απαραίτητα τεχνικά μέσα, αμφίδρομο ασύρματο, ασφαλή ραδιοσυχνότητα, εξουσιοδοτημένο προσωπικό και τους απαραίτητους χώρους,

(γ) αντίγραφο του πιστοποιητικού χειριστή ραδιοτηλεφωνίας για τους υπαλλήλους του κέντρου κράτησης ταξί που εκδίδεται από την αρμόδια αρχή επικοινωνιών,

(δ) αντίγραφο της άδειας χρήσης ραδιοσυχνοτήτων που έχει εκδοθεί από την αρμόδια αρχή.

...

Οι εξουσιοδοτημένοι μεταφορείς που παρέχουν υπηρεσίες ταξί χρησιμοποιούν κέντρο κρατήσεων σύμφωνα με τον παρόντα νόμο βάσει συμφωνίας αποστολής που συνάπτεται με το κέντρο αυτό υπό συνθήκες αμεροληψίας.
Οι υπηρεσίες αποστολής είναι υποχρεωτικές για όλα τα ταξί εγκεκριμένων μεταφορέων που δραστηριοποιούνται σε περιοχή εκτός από τις περιοχές όπου έχουν εκδοθεί λιγότερες από 100 άδειες ταξί ή όπου η υπηρεσία αυτή είναι προαιρετική.

...

Οι συμφωνίες αποστολής ταξί που συνάπτονται με εγκεκριμένους μεταφορείς πρέπει να περιέχουν όρους που να καθορίζουν τις υποχρεώσεις των μερών για την τήρηση των κανόνων ποιότητας και νομιμότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και των συμφωνηθέντων ναύλων.
Τα ταξί που εξυπηρετούνται από ένα κέντρο κράτησης μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες μεταφοράς βάσει ενιαίου κομίστρου ή κλίμακας κομίστρου ανάλογα με την κατηγορία του οχήματος, σύμφωνα με τη συμφωνία αποστολής.
Το κέντρο κρατήσεων προμηθεύει τους εξουσιοδοτημένους μεταφορείς τους οποίους εξυπηρετεί με αμφίδρομο ασύρματο για εγκατάσταση στα ταξί βάσει σύμβασης μίσθωσης που συνάπτεται με όρους που δεν εισάγουν διακρίσεις".
Στο δήμο του Βουκουρεστίου (Ρουμανία), οι υπηρεσίες ταξί ρυθμίζονται από την Hotărârea Consiliului General al Municipiului București nr. 178/2008 privind aprobarea Regulamentului-cadru, a Caietului de sarcini și a contractului de atribuire în gestiune delegată pentru organizarea și executarea serviciului public de transport local în regim de taxi (Απόφαση αριθ. 178/2008 του Δημοτικού Συμβουλίου του Βουκουρεστίου για την έγκριση του κανονισμού-πλαισίου, εγγράφων σύμβασης και της σύμβασης παραχώρησης για την ανάθεση της διαχείρισης της οργάνωσης και της παροχής δημόσιων τοπικών υπηρεσιών ταξί) της 21ης Απριλίου 2008 ("απόφαση αριθ. 178/2008"). Το άρθρο 21, παράγραφος 1, του παραρτήματος 1 της αποφάσεως αυτής είχε αρχικά την ακόλουθη διατύπωση:

"Στο δήμο του Βουκουρεστίου, οι υπηρεσίες αποστολής είναι υποχρεωτικές για όλα τα ταξί των εγκεκριμένων μεταφορέων και μπορούν να παρέχονται μόνο από κέντρα κρατήσεων που έχουν εγκριθεί από την αρμόδια αρχή αδειοδότησης του δήμου του Βουκουρεστίου, υπό όρους που εξασφαλίζουν ότι οι πελάτες μπορούν να ζητούν τις υπηρεσίες αυτές τηλεφωνικά ή με άλλα μέσα μέσω των κέντρων κρατήσεων.

Η απόφαση αριθ. 178/2008 τροποποιήθηκε από την Hotărârea Consiliului General al Municipiului București nr. 626/19.12.2017 pentru modificarea și completarea Hotărârii Consiliului General al Municipiului București nr. 178/2008 privind aprobarea Regulamentului-cadru, a Caietului de sarcini și a contractului de atribuire în gestiune delegată pentru organizarea și executarea serviciului public de transport local în regim de taxi (απόφαση αριθ. 626/19.12.2017 του Δημοτικού Συμβουλίου του Βουκουρεστίου για την τροποποίηση και συμπλήρωση της απόφασης αριθ. 178/2008) της 19ης Δεκεμβρίου 2017 ("απόφαση αριθ. 626/2017").
Το άρθρο 3 του παραρτήματος 1 της απόφασης αριθ. 178/2008, όπως τροποποιήθηκε, που προκύπτει από το άρθρο Ι της απόφασης αριθ. 626/2017, ορίζει:

"Οι όροι και οι έννοιες που χρησιμοποιούνται και ορίζονται στο νόμο 38/2003 έχουν την ίδια έννοια και εδώ και, για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού-πλαισίου, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:

...

(Ια) αποστολή με οποιοδήποτε άλλο μέσο: δραστηριότητα που ασκείται από κέντρο κρατήσεων που έχει εξουσιοδοτηθεί από την αρμόδια αρχή να λαμβάνει κρατήσεις από πελάτες μέσω εφαρμογής πληροφορικής ή κρατήσεις που πραγματοποιούνται στον ιστότοπο εξουσιοδοτημένου κέντρου κρατήσεων και να τις διαβιβάζει στους οδηγούς ταξί μέσω αμφίδρομου ασυρμάτου.

(Ib) Εφαρμογή πληροφορικής: λογισμικό εγκατεστημένο και λειτουργικό σε κινητή ή σταθερή συσκευή, που ανήκει αποκλειστικά στο εξουσιοδοτημένο κέντρο κρατήσεων και φέρει το όνομά του.

...'

Το άρθρο 21 του παραρτήματος 1 της απόφασης αριθ. 178/2008, όπως τροποποιήθηκε, το οποίο προκύπτει από τα άρθρα II και III της απόφασης αριθ. 626/2017, διαμορφώνεται ως εξής:

'1. Στο δήμο του Βουκουρεστίου, οι υπηρεσίες αποστολής είναι υποχρεωτικές για όλα τα ταξί των εγκεκριμένων μεταφορέων και μπορούν να παρέχονται μόνο από κέντρα κράτησης που έχουν εγκριθεί από την αρμόδια αρχή αδειοδότησης του δήμου του Βουκουρεστίου, υπό όρους που εξασφαλίζουν ότι οι πελάτες μπορούν να ζητούν τις υπηρεσίες αυτές τηλεφωνικά ή με άλλα μέσα, μεταξύ άλλων μέσω εφαρμογών συνδεδεμένων με το διαδίκτυο, οι οποίες πρέπει να φέρουν το όνομα του κέντρου κράτησης που αναγράφεται στην άδεια αποστολής που έχει χορηγηθεί από την αρμόδια αρχή αδειοδότησης του δήμου του Βουκουρεστίου.

...

3a. Οι υπηρεσίες αποστολής είναι υποχρεωτικές για όλα τα ταξί των εγκεκριμένων μεταφορέων που εκμεταλλεύονται ταξί στο δήμο Βουκουρεστίου και μπορούν να παρέχονται μόνο από κέντρα κρατήσεων που έχουν εγκριθεί από την αρμόδια αρχή αδειοδότησης του δήμου Βουκουρεστίου, υπό συνθήκες που εξασφαλίζουν ότι οι πελάτες μπορούν να ζητούν τις υπηρεσίες αυτές τηλεφωνικά ή με άλλα μέσα (εφαρμογές πληροφορικής, κρατήσεις που πραγματοποιούνται στον ιστότοπο ενός κέντρου κρατήσεων) και να τις προωθούν στους οδηγούς ταξί μέσω αμφίδρομου ασυρμάτου.".

Το άρθρο 41 παράγραφος 2α του παραρτήματος 1 της εν λόγω απόφασης, όπως τροποποιήθηκε, το οποίο προκύπτει από το άρθρο IV της απόφασης αριθ. 626/2017, προβλέπει ότι κατά την άσκηση των δραστηριοτήτων ταξί, οι οδηγοί ταξί υποχρεούνται, μεταξύ άλλων, να απέχουν από τη χρήση τηλεφώνων ή άλλων κινητών συσκευών κατά την παροχή υπηρεσιών μεταφοράς.
Το άρθρο 59 παράγραφος 6α του παραρτήματος 1 της εν λόγω απόφασης, όπως τροποποιήθηκε, το οποίο προκύπτει από το άρθρο V της απόφασης αριθ. 626/2017, ορίζει:

"Η μη τήρηση των υποχρεώσεων που προβλέπονται στο άρθρο 21 παράγραφος 3α, οι οποίες ισχύουν για όλες τις συγκρίσιμες δραστηριότητες, ανεξάρτητα από τον τρόπο και τις συνθήκες άσκησής τους, με αποτέλεσμα να έρχεται σε επαφή μη εξουσιοδοτημένος οδηγός ή εξουσιοδοτημένος μεταφορέας ταξί για τη μεταφορά προσώπου ή ομάδας προσώπων στο δήμο του Βουκουρεστίου, τιμωρείται με πρόστιμο 4 500 έως 5 000 [ρουμανικά λέι (RON) (περίπου 929 έως 1 032 ευρώ)]".

Διαφορά της κύριας δίκης, διαδικασία και προδικαστικά ερωτήματα

Η S.C. Star Taxi App SRL ("Star Taxi App"), εταιρεία του ρουμανικού δικαίου με έδρα το Βουκουρέστι, διαχειρίζεται ομώνυμη εφαρμογή για smartphones που φέρνει τους χρήστες υπηρεσιών ταξί σε άμεση επαφή με τους οδηγούς ταξί.
Η εν λόγω εφαρμογή επιτρέπει την εκτέλεση μιας αναζήτησης που εμφανίζει έναν κατάλογο οδηγών ταξί που είναι διαθέσιμοι για μια διαδρομή. Ο πελάτης είναι στη συνέχεια ελεύθερος να επιλέξει έναν συγκεκριμένο οδηγό. Η εφαρμογή Star Taxi App δεν προωθεί τις κρατήσεις στους οδηγούς ταξί και δεν καθορίζει το κόμιστρο, το οποίο καταβάλλεται απευθείας στον οδηγό στο τέλος της διαδρομής.
Η Star Taxi App συνάπτει συμβάσεις για την παροχή υπηρεσιών απευθείας με οδηγούς ταξί που είναι εξουσιοδοτημένοι και έχουν λάβει άδεια για την παροχή υπηρεσιών ταξί, χωρίς να διενεργεί καμία διαδικασία επιλογής ή πρόσληψης. Βάσει των συμβάσεων αυτών, οι οδηγοί έχουν πρόσβαση σε μια εφαρμογή πληροφορικής και εφοδιάζονται με ένα smartphone στο οποίο είναι εγκατεστημένη η εφαρμογή και με μια κάρτα SIM που περιλαμβάνει περιορισμένο όγκο δεδομένων για τη χρήση της εφαρμογής, με αντάλλαγμα μια μηνιαία πληρωμή από τον οδηγό ταξί προς την Star Taxi App. Επιπλέον, η εν λόγω εταιρεία δεν ελέγχει ούτε την ποιότητα των οχημάτων και των οδηγών τους ούτε τη συμπεριφορά των οδηγών.
Στις 19 Δεκεμβρίου 2017, το δημοτικό συμβούλιο του Βουκουρεστίου εξέδωσε την απόφαση αριθ. 626/2017, με την οποία επεκτάθηκε το πεδίο εφαρμογής της υποχρέωσης υποβολής αίτησης για την έκδοση άδειας για τη δραστηριότητα της "αποστολής" ώστε να καλύπτει τους φορείς εκμετάλλευσης εφαρμογών πληροφορικής, όπως η εφαρμογή Star Taxi App. Στην Star Taxi App επιβλήθηκε πρόστιμο 4 500 RON (περίπου 929 ευρώ) για παράβαση των εν λόγω κανόνων.
Θεωρώντας ότι η δραστηριότητά της συνιστά υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας στην οποία εφαρμόζεται η αρχή του αποκλεισμού της προηγούμενης άδειας που προβλέπεται στο άρθρο 4 παράγραφος 1 της οδηγίας 2000/31, η Star Taxi App υπέβαλε προηγούμενη διοικητική καταγγελία ζητώντας την ανάκληση της απόφασης αριθ. 626/2017. Το αίτημα αυτό απορρίφθηκε με την αιτιολογία ότι οι επίμαχες ρυθμίσεις, πρώτον, κατέστησαν αναγκαίες λόγω της σημαντικής κλίμακας στην οποία διαπιστώθηκε ότι μη εξουσιοδοτημένα νομικά πρόσωπα έκαναν παράνομα κρατήσεις και, δεύτερον, δεν παραβίαζαν την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών με ηλεκτρονικά μέσα, δεδομένου ότι παρείχαν ένα πλαίσιο για μια υπηρεσία διαμεσολάβησης σε σχέση με τη δραστηριότητα της μεταφοράς επιβατών με ταξί.
Ως εκ τούτου, η Star Taxi App άσκησε ενώπιον του Tribunalul București (περιφερειακό δικαστήριο, Βουκουρέστι, Ρουμανία) προσφυγή με αίτημα την ακύρωση της απόφασης αριθ. 626/2017.
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Tribunalul București (περιφερειακό δικαστήριο του Βουκουρεστίου) αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

"(1) Είναι οι διατάξεις της οδηγίας [98/34] (άρθρο 1, παράγραφος 2), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία [98/48], και της οδηγίας [2000/31] (άρθρο 2, στοιχείο α)), οι οποίες ορίζουν ότι μια υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας είναι "υπηρεσία ... που παρέχεται έναντι αμοιβής, εξ αποστάσεως, με ηλεκτρονικά μέσα και κατόπιν ατομικής αιτήσεως του αποδέκτη των υπηρεσιών", έχουν την έννοια ότι μια δραστηριότητα όπως αυτή που ασκεί η Star Taxi App SRL (δηλαδή μια υπηρεσία που συνίσταται στην άμεση επικοινωνία των επιβατών ταξί, μέσω μιας ηλεκτρονικής εφαρμογής, με τους οδηγούς ταξί) πρέπει να θεωρηθεί ειδικά ως υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας και της συνεργατικής οικονομίας (λαμβάνοντας υπόψη ότι η Star Taxi App SRL δεν πληροί τα κριτήρια περί μεταφορικής επιχείρησης που εξέτασε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη σκέψη 39 της απόφασης της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi, C-434/15, EU:C:2017:981, με αναφορά στην Uber);

(2) Σε περίπτωση που [η εφαρμογή που λειτουργεί η] Star Taxi App SRL πρέπει να θεωρηθεί ως υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, συνεπάγονται οι διατάξεις του άρθρου 4 της οδηγίας [2000/31], των άρθρων 9, 10 και 16 της οδηγίας [2006/123] και του άρθρου 56 ΣΛΕΕ την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στη δραστηριότητα που ασκεί η Star Taxi App SRL; Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο ερώτημα αυτό, αντιτίθενται οι διατάξεις αυτές σε κανόνες όπως αυτοί που προβλέπονται στα άρθρα I, II, III, IV και V της [απόφασης 626/2017];

(3) Σε περίπτωση που η οδηγία [2000/31] εφαρμόζεται στην υπηρεσία που παρέχει η Star Taxi App SRL, είναι οι περιορισμοί που επιβάλλει κράτος μέλος στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας και οι οποίοι εξαρτούν την παροχή των υπηρεσιών αυτών από την κατοχή άδειας ή έγκρισης έγκυρα μέτρα παρέκκλισης από το άρθρο 3, παράγραφος 2, της οδηγίας [2000/31], σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 4, της οδηγίας αυτής;

(4) Εμποδίζουν οι διατάξεις του άρθρου 5 της οδηγίας [2015/1535] την έκδοση, χωρίς προηγούμενη κοινοποίηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κανονισμών όπως αυτοί που προβλέπονται στα άρθρα I, II, III, IV και V της [απόφασης αριθ. 626/2017];

Η αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως περιήλθε στο Δικαστήριο στις 29 Ιανουαρίου 2019. Έγγραφες παρατηρήσεις υπέβαλαν η Star Taxi App, η Unitatea Administrativ Teritorială Municipiul Bucureşti prin Primar General (Εδαφική Διοικητική Μονάδα του Βουκουρεστίου- στο εξής: δήμος του Βουκουρεστίου), η κυβέρνηση των Κάτω Χωρών και η Επιτροπή. Η Star Taxi App και η Επιτροπή απάντησαν επίσης εγγράφως στα ερωτήματα που έθεσε το Δικαστήριο, το οποίο αποφάσισε να αποφανθεί επί της υποθέσεως χωρίς ακρόαση λόγω των κινδύνων που συνδέονται με την πανδημία Covid-19. Ανάλυση
Το αιτούν δικαστήριο υπέβαλε τέσσερα προδικαστικά ερωτήματα σχετικά με την ερμηνεία διαφόρων διατάξεων του δικαίου της ΕΕ σε πλαίσιο όπως το επίμαχο στην κύρια δίκη. Θα εξετάσω τα ερωτήματα αυτά με τη σειρά με την οποία τέθηκαν, εξετάζοντας μαζί το δεύτερο και το τρίτο ερώτημα. Πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι δεν είναι όλες οι διατάξεις του δικαίου της ΕΕ που ανέφερε το αιτούν δικαστήριο εφαρμοστέες σε μια κατάσταση όπως η παρούσα. Συνεπώς, τα υποβληθέντα ερωτήματα πρέπει να επαναδιατυπωθούν. Το πρώτο υποβληθέν ερώτημα Προκαταρκτικές παρατηρήσεις
Πρώτον, στο πρώτο υποβληθέν ερώτημα το αιτούν δικαστήριο αναφέρει το άρθρο 1, παράγραφος 2, της οδηγίας 98/34, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 98/48. Ωστόσο, η οδηγία 98/34 καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από την οδηγία 2015/1535 πριν από την έκδοση της απόφασης 626/2017. Κατά το άρθρο 10, δεύτερο εδάφιο, της οδηγίας 2015/1535, οι παραπομπές στην καταργηθείσα οδηγία πρέπει να ερμηνεύονται ως παραπομπές στην οδηγία 2015/1535.
Στη συνέχεια, όπως ορθά επισημαίνει η Επιτροπή στις παρατηρήσεις της, η έννοια της "συνεργατικής οικονομίας" δεν έχει νομική σημασία στο δίκαιο της ΕΕ, δεδομένου ότι το δίκαιο της ΕΕ αποδίδει ειδικό καθεστώς μόνο στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας.
Ως εκ τούτου, με το πρώτο ερώτημά του το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ' ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31, σε συνδυασμό με το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι μια υπηρεσία που συνίσταται στην άμεση επαφή των επιβατών ταξί, μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής, με τους οδηγούς ταξί συνιστά "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας". Άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της οδηγίας 2015/1535
Ανακεφαλαιώνοντας, το άρθρο 2 στοιχείο α) της οδηγίας 2000/31 ορίζει την "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" με παραπομπή στο άρθρο 1 παράγραφος 1 στοιχείο β) της οδηγίας 2015/1535.
Σύμφωνα με την τελευταία αυτή διάταξη, υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας είναι "κάθε υπηρεσία που παρέχεται συνήθως έναντι αμοιβής, εξ αποστάσεως, με ηλεκτρονικά μέσα και κατόπιν ατομικής αίτησης του αποδέκτη των υπηρεσιών". Οι όροι αυτοί ορίζονται οι ίδιοι. Ειδικότερα, μια υπηρεσία παρέχεται με ηλεκτρονικά μέσα όταν "αποστέλλεται αρχικά και παραλαμβάνεται στον προορισμό της με τη βοήθεια ηλεκτρονικού εξοπλισμού για την επεξεργασία ... και την αποθήκευση δεδομένων, και μεταδίδεται, μεταφέρεται και λαμβάνεται εξ ολοκλήρου με καλώδιο, ραδιοφωνικά, οπτικά ή άλλα ηλεκτρομαγνητικά μέσα".
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια υπηρεσία όπως αυτή που προσφέρει η Star Taxi App ανταποκρίνεται στον προαναφερθέντα ορισμό.
Πρώτον, η υπηρεσία αυτή παρέχεται έναντι αμοιβής, δεδομένου ότι οι οδηγοί ταξί καταβάλλουν τέλος για τη χρήση της. Μολονότι η χρήση αυτή είναι δωρεάν για τους επιβάτες, αυτοί πρέπει επίσης να θεωρηθούν αποδέκτες της υπηρεσίας. Αυτό δεν θίγει το γεγονός ότι η υπηρεσία που παρέχει η Star Taxi App είναι επί πληρωμή. Αρκεί η υπηρεσία αυτή να υπόκειται σε πληρωμή για μία από τις κατηγορίες χρηστών, εν προκειμένω τους οδηγούς ταξί. (9)
Δεύτερον, η επίμαχη υπηρεσία παρέχεται εξ αποστάσεως: δεν απαιτεί την ταυτόχρονη παρουσία του παρόχου της υπηρεσίας (Star Taxi App) και των αποδεκτών (οδηγοί και επιβάτες). Η ταυτόχρονη παρουσία και των δύο κατηγοριών χρηστών της εν λόγω υπηρεσίας είναι, βεβαίως, απαραίτητη για την παροχή της μεταγενέστερης υπηρεσίας μεταφοράς. Ωστόσο, η υπηρεσία αυτή είναι ανεξάρτητη από την επίμαχη στην παρούσα διαδικασία υπηρεσία σύνδεσης.
Τρίτον, η επίμαχη στην παρούσα υπόθεση υπηρεσία παρέχεται επίσης κατόπιν ατομικού αιτήματος του αποδέκτη της υπηρεσίας. Συγκεκριμένα, εδώ απαιτείται το ταυτόχρονο αίτημα δύο αποδεκτών: το αίτημα του οδηγού όταν συνδέεται με την υπηρεσία και το αίτημα ενός επιβάτη που επιθυμεί να λάβει πληροφορίες σχετικά με τους διαθέσιμους οδηγούς.
Τέταρτον, και τελευταίο, η υπηρεσία παρέχεται με ηλεκτρονικά μέσα. Λειτουργεί μέσω μιας εφαρμογής, δηλαδή λογισμικού για smartphone, και συνεπώς χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό εξοπλισμό για την επεξεργασία και την αποθήκευση δεδομένων. Μεταδίδεται μέσω κινητής τηλεφωνίας ή άλλων μορφών πρόσβασης στο διαδίκτυο, και συνεπώς χρησιμοποιεί μέσα ηλεκτρονικής επικοινωνίας.
Είναι αλήθεια ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που υπέβαλε το αιτούν δικαστήριο, η Star Taxi App προμηθεύει επίσης τους οδηγούς ταξί με smartphones στα οποία είναι εγκατεστημένη η εφαρμογή της, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν την επίμαχη υπηρεσία. Η πτυχή αυτή της υπηρεσίας δεν παρέχεται εξ αποστάσεως ή με ηλεκτρονικά μέσα και, ως εκ τούτου, δεν ανταποκρίνεται στον προαναφερθέντα ορισμό. Η προμήθεια των smartphones αποτελεί, ωστόσο, παρεπόμενη πτυχή της υπηρεσίας, σκοπός της οποίας είναι να διευκολύνει την παροχή της κύριας υπηρεσίας της συνδέσεως των οδηγών με τους επιβάτες. Επομένως, δεν επηρεάζει τη φύση της δραστηριότητας της Star Taxi App ως υπηρεσίας που παρέχεται εξ αποστάσεως.
Κατά συνέπεια, μια δραστηριότητα όπως αυτή της Star Taxi App εμπίπτει στον ορισμό της "υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 1 παράγραφος 1 στοιχείο β) της οδηγίας 2015/1535. (10) Απόφαση στην υπόθεση Asociación Profesional Elite Taxi
Ωστόσο, από τη νομολογία του Δικαστηρίου προκύπτει σαφώς ότι, υπό ορισμένες συνθήκες, μια υπηρεσία μπορεί να μην θεωρείται ότι εμπίπτει στην έννοια της "υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας", ακόμη και αν εμφανίζει, τουλάχιστον όσον αφορά ορισμένα από τα συστατικά της στοιχεία, τα χαρακτηριστικά που περιέχονται στον ορισμό του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της οδηγίας 2015/1535. (11)
Αυτό ισχύει ιδίως όταν η υπηρεσία που παρέχεται με ηλεκτρονικά μέσα συνδέεται εγγενώς με την παροχή μιας άλλης υπηρεσίας, η οποία αποτελεί την κύρια υπηρεσία και δεν παρέχεται με ηλεκτρονικά μέσα, όπως μια υπηρεσία μεταφοράς. (12)
Κατά το Δικαστήριο, ο εγγενής αυτός δεσμός χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι ο πάροχος της υπηρεσίας που παρέχεται με ηλεκτρονικά μέσα ελέγχει τις ουσιώδεις πτυχές της άλλης υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής (13) των παρόχων της άλλης υπηρεσίας. (14)
Ωστόσο, η κατάσταση φαίνεται να είναι διαφορετική στην περίπτωση μιας υπηρεσίας όπως αυτή που παρέχεται από το Star Taxi App. Πρώτον, η Star Taxi App δεν χρειάζεται να προσλάβει οδηγούς ταξί, διότι έχει άδεια και διαθέτει τα απαραίτητα μέσα για την παροχή υπηρεσιών αστικών μεταφορών. Η Star Taxi App δεν τους προσφέρει τίποτε περισσότερο από την υπηρεσία της ως πρόσθετο στοιχείο για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δικών τους υπηρεσιών. Σύμφωνα με την Star Taxi App, οι οδηγοί ταξί δεν είναι υπάλληλοι, όπως οι οδηγοί της Uber, αλλά πελάτες, δηλαδή αποδέκτες της υπηρεσίας. Δεύτερον, η Star Taxi App δεν ασκεί έλεγχο ή αποφασιστική επιρροή επί των όρων υπό τους οποίους παρέχονται οι υπηρεσίες μεταφοράς από τους οδηγούς ταξί, οι οποίοι είναι ελεύθεροι να καθορίζουν τους όρους αυτούς με την επιφύλαξη των ορίων που επιβάλλει η ισχύουσα νομοθεσία. (15)
Επομένως, δεν συμμερίζομαι την άποψη του δήμου του Βουκουρεστίου ότι η κατάσταση της κύριας δίκης είναι συγκρίσιμη με εκείνη της υποθέσεως στην οποία βασίστηκε η απόφαση Asociación Profesional Elite Taxi. (16)
Είναι αλήθεια ότι η υπηρεσία της Star Taxi App είναι βοηθητική των υπηρεσιών μεταφοράς ταξί και εξαρτάται οικονομικά από τις εν λόγω υπηρεσίες, δεδομένου ότι δεν θα είχε νόημα χωρίς αυτές.
Ωστόσο, η εξάρτηση αυτή διαφέρει εντελώς από την εξάρτηση που χαρακτηρίζει τη σχέση μεταξύ του φορέα εκμετάλλευσης της εφαρμογής UberPop και των οδηγών που δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της εν λόγω εφαρμογής. Προκειμένου να είναι σε θέση να παρέχει την υπηρεσία διαμεσολάβησης μέσω της εν λόγω εφαρμογής, η Uber έπρεπε να δημιουργήσει ex nihilo την αντίστοιχη υπηρεσία μεταφορών που παρέχεται από μη επαγγελματίες οδηγούς - η οποία προηγουμένως δεν υπήρχε - και, κατά συνέπεια, να οργανώσει τη γενική λειτουργία της. (17) Συνεπώς, η εφαρμογή UberPop δεν μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς τις υπηρεσίες που παρείχαν οι οδηγοί και οι οδηγοί δεν μπορούσαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες αυτές με οικονομικά βιώσιμο τρόπο χωρίς την εν λόγω εφαρμογή. Για τον λόγο αυτό, το οικονομικό μοντέλο και η εμπορική στρατηγική της Uber απαιτούν από αυτήν να καθορίζει τους βασικούς όρους της υπηρεσίας μεταφοράς, αρχής γενομένης από την τιμή, έτσι ώστε να καθίσταται, έστω και έμμεσα, ο πραγματικός πάροχος των εν λόγω υπηρεσιών. (18)
Αντιθέτως, η υπηρεσία που παρέχεται από την εφαρμογή Star Taxi App αποτελεί συμπλήρωμα μιας προϋπάρχουσας και οργανωμένης υπηρεσίας μεταφοράς ταξί. Ο ρόλος της Star Taxi App περιορίζεται σε αυτόν του εξωτερικού παρόχου μιας βοηθητικής υπηρεσίας, η οποία είναι σημαντική αλλά όχι απαραίτητη για την αποτελεσματικότητα της κύριας υπηρεσίας, δηλαδή της υπηρεσίας μεταφοράς. Παρόλο που η υπηρεσία που παρέχει η Star Taxi App εξαρτάται επομένως οικονομικά από την υπηρεσία μεταφορών, μπορεί να είναι λειτουργικά ανεξάρτητη και να παρέχεται από φορέα παροχής υπηρεσιών διαφορετικό από τους φορείς παροχής υπηρεσιών μεταφορών. Επομένως, οι δύο αυτές υπηρεσίες δεν είναι εγγενώς συνδεδεμένες κατά την έννοια της νομολογίας του Δικαστηρίου που αναφέρεται στο προηγούμενο σημείο. (19)
Ο δήμος του Βουκουρεστίου υποστηρίζει ότι η υπηρεσία Star Taxi App πρέπει να θεωρηθεί αναπόσπαστο μέρος της υπηρεσίας μεταφοράς ταξί, δεδομένου ότι η εθνική νομοθεσία χαρακτηρίζει την υπηρεσία αυτή ως "υπηρεσία αποστολής", η οποία είναι υποχρεωτική για όλους τους παρόχους υπηρεσιών μεταφοράς ταξί.
Αρκεί να σημειωθεί ότι, στο πλαίσιο των κανόνων για τις υπηρεσίες μεταφορών, τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να απαιτούν από τους μεταφορείς να προσφεύγουν σε άλλες υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας. Η απαίτηση αυτή δεν μπορεί, ωστόσο, να αποκλείει τις τελευταίες υπηρεσίες από το πεδίο εφαρμογής των κανόνων που θεσπίζει η οδηγία 2000/31 και να απαλλάσσει τα κράτη μέλη από τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές. Απάντηση στο πρώτο υποβληθέν ερώτημα
Επομένως, μια υπηρεσία διαμεσολάβησης μεταξύ επαγγελματιών οδηγών ταξί και επιβατών μέσω εφαρμογής για smartphone, όπως αυτή που παρέχει η Star Taxi App, εμφανίζει τα χαρακτηριστικά μιας υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της οδηγίας 2015/1535, χωρίς, ωστόσο, να συνδέεται εγγενώς με την υπηρεσία μεταφορών κατά την έννοια της προαναφερθείσας νομολογίας του Δικαστηρίου. (20)
Ως εκ τούτου, προτείνω να δοθεί στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα η απάντηση ότι το άρθρο 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31, σε συνδυασμό με το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι η υπηρεσία που συνίσταται στην απευθείας επικοινωνία των επιβατών ταξί, μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής, με τους οδηγούς ταξί συνιστά υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, όταν η υπηρεσία αυτή δεν συνδέεται εγγενώς με την υπηρεσία μεταφοράς ταξί, ώστε να μην αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της υπηρεσίας μεταφοράς ταξί κατά την έννοια της αποφάσεως Asociación Profesional Elite Taxi. (21) Το δεύτερο και το τρίτο προδικαστικό ερώτημα
Με το δεύτερο και το τρίτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ζητεί από το Δικαστήριο να εκτιμήσει την απόφαση 626/2017 υπό το πρίσμα των άρθρων 3 και 4 της οδηγίας 2000/31, των άρθρων 9, 10 και 16 της οδηγίας 2006/123 και του άρθρου 56 ΣΛΕΕ. Θα εξετάσω τα ερωτήματα αυτά σε σχέση με κάθε νομοθετική πράξη που αναφέρει το αιτούν δικαστήριο, ξεκινώντας από την πράξη της οποίας οι διατάξεις αφορούν στενότερα τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, δηλαδή την οδηγία 2000/31. Οδηγία 2000/31
Με το δεύτερο και το τρίτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ' ουσίαν, αν τα άρθρα 3 και 4 της οδηγίας 2000/31 έχουν την έννοια ότι αντιτίθενται σε ρύθμιση κράτους μέλους η οποία, όπως η απόφαση 178/2008, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 626/2017, θέτει τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης, που παρέχονται με ηλεκτρονικά μέσα, μεταξύ οδηγών ταξί και δυνητικών επιβατών υπό την ίδια απαίτηση χορήγησης αδείας με εκείνη που επιβάλλεται στους φορείς εκμετάλλευσης υπηρεσιών "αποστολής" ταξί που παρέχονται με άλλα μέσα, συμπεριλαμβανομένου του ραδιοφώνου.

- Άρθρο 3 της οδηγίας 2000/31

Επισημαίνεται κατ' αρχάς ότι, δεδομένου ότι η Star Taxi App είναι εταιρεία που έχει συσταθεί σύμφωνα με το ρουμανικό δίκαιο με έδρα το Βουκουρέστι, η διαφορά της κύριας δίκης περιορίζεται σε ένα μόνο κράτος μέλος.
Το άρθρο 3 παράγραφος 1 της οδηγίας 2000/31 απαιτεί απλώς από τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν ότι οι υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας που παρέχονται από παρόχους υπηρεσιών εγκατεστημένους στην επικράτειά τους συμμορφώνονται με τις ισχύουσες εθνικές διατάξεις που εμπίπτουν στο συντονισμένο πεδίο, όπως ορίζεται στο άρθρο 2 στοιχείο η) της οδηγίας. Επιπλέον, το άρθρο 3, παράγραφος 2, της οδηγίας αυτής απαγορεύει στα κράτη μέλη να περιορίζουν, κατά κανόνα, την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας από άλλο κράτος μέλος, ενώ το άρθρο 3, παράγραφος 4, της οδηγίας αυτής εισάγει εξαιρέσεις από την απαγόρευση αυτή.
Το άρθρο 3 της οδηγίας 2000/31 καθιερώνει επομένως ένα είδος αρχής αμοιβαίας αναγνώρισης των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας μεταξύ των κρατών μελών. Προκύπτει ότι το εν λόγω άρθρο δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση ενός παρόχου υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας στο κράτος μέλος προέλευσής του. Συνεπώς, το άρθρο 3 της οδηγίας 2000/31 δεν έχει εφαρμογή στη διαφορά της κύριας δίκης.

- Άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31

Το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31 απαγορεύει στα κράτη μέλη να εξαρτούν την ανάληψη και την άσκηση δραστηριότητας παρόχου υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας από προηγούμενη άδεια ή από οποιαδήποτε άλλη απαίτηση ισοδυνάμου αποτελέσματος.
Η διάταξη αυτή περιλαμβάνεται στο κεφάλαιο ΙΙ της οδηγίας 2000/31, με τίτλο "Αρχές", στο τμήμα 1 "Υποχρεώσεις εγκατάστασης και ενημέρωσης". Το κεφάλαιο ΙΙ καθορίζει μια σειρά δικαιωμάτων και υποχρεώσεων για τους παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, την τήρηση των οποίων πρέπει να διασφαλίζουν τα κράτη μέλη. Σκοπός των διατάξεων αυτών είναι η εναρμόνιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με τις υπηρεσίες αυτές, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης που απορρέει από το άρθρο 3 της οδηγίας 2000/31. Οι διατάξεις του κεφαλαίου ΙΙ της εν λόγω οδηγίας εναρμονίζουν επομένως τους κανόνες που επιβάλλουν τα κράτη μέλη στους παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας που είναι εγκατεστημένοι στο έδαφός τους. (22)
Είναι λογικό ότι το ίδιο ισχύει και για την απαγόρευση οποιουδήποτε συστήματος αδειοδότησης για τέτοιου είδους υπηρεσίες. Η απαγόρευση αυτή ισχύει επομένως για τους παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας στα κράτη μέλη προέλευσής τους. Επομένως, το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31 είναι, κατ' αρχήν, εφαρμοστέο στη διαφορά της κύριας δίκης.
Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 4, παράγραφος 2, της οδηγίας αυτής, η απαγόρευση που προβλέπεται στο άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής δεν θίγει τα συστήματα αδειοδότησης που δεν απευθύνονται ειδικά και αποκλειστικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Επομένως, πρέπει να προσδιοριστεί αν το επίμαχο στην κύρια δίκη καθεστώς αδειοδότησης απευθύνεται ειδικά και αποκλειστικά στις υπηρεσίες της Κοινωνίας της Πληροφορίας.
Οφείλω να επισημάνω εξαρχής ότι το άρθρο 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/31 είναι πιο απαιτητικό από την παρόμοια επιφύλαξη του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο ε', της οδηγίας 2015/1535 στον ορισμό του "κανόνα περί υπηρεσιών". Η τελευταία διάταξη αποκλείει κάθε κανόνα που δεν αφορά ειδικά τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Αντιθέτως, σύμφωνα με το άρθρο 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/31, η απαγόρευση που προβλέπεται στο άρθρο 4, παράγραφος 1, αυτής εφαρμόζεται μόνο σε καθεστώτα αδειοδότησης που στοχεύουν ειδικά και αποκλειστικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως, σύμφωνα με το ρουμανικό δίκαιο, η απαίτηση για τη χορήγηση αδείας για την πρόσβαση στη δραστηριότητα της αποστολής ταξί απορρέει από το άρθρο 15, παράγραφος 1, του νόμου 38/2003. Το υπόλοιπο του άρθρου αυτού ορίζει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για τη χορήγηση της αδείας, τους όρους χορηγήσεως της αδείας αυτής και τους κανόνες που ισχύουν για την άσκηση της δραστηριότητας.
Στη συνέχεια, οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται σε τοπικό επίπεδο από τις διάφορες αρχές που είναι αρμόδιες για τη χορήγηση αδειών, εν προκειμένω τον δήμο του Βουκουρεστίου. Προς τούτο, ο δήμος Βουκουρεστίου εξέδωσε την απόφαση αριθ. 178/2008. Η απόφαση αυτή τροποποιήθηκε στη συνέχεια με την απόφαση 626/2017, η οποία, εισάγοντας την έννοια της "αποστολής με οποιοδήποτε άλλο μέσο" (23), κατέστησε σαφές ότι η απαίτηση χορήγησης άδειας εφαρμόζεται σε υπηρεσίες του είδους που παρέχει η Star Taxi App, δηλαδή σε υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας που συνίστανται στη διαμεσολάβηση μεταξύ οδηγών ταξί και επιβατών.
Το νομικό ερώτημα που πρέπει επομένως να απαντηθεί είναι αν μια εθνική διάταξη που έχει ως αποτέλεσμα να απαιτεί από τους παρόχους υπηρεσιών της Κοινωνίας της Πληροφορίας να λάβουν άδεια - απαίτηση που, εξάλλου, υφίσταται ήδη για τους παρόχους παρόμοιων υπηρεσιών που δεν αποτελούν υπηρεσίες της Κοινωνίας της Πληροφορίας - συνιστά σύστημα αδειοδότησης που απευθύνεται ειδικά και αποκλειστικά στους παρόχους της δεύτερης αυτής κατηγορίας υπηρεσιών, κατά την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/31.
Πιστεύω ότι το ερώτημα αυτό πρέπει να απαντηθεί αρνητικά.
Το σκεπτικό του άρθρου 4 παράγραφος 2 της οδηγίας 2000/31 είναι να αποτραπεί η άνιση μεταχείριση μεταξύ των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας και παρόμοιων υπηρεσιών που δεν εμπίπτουν στην έννοια αυτή. Όταν ένα σύστημα γενικής αδειοδότησης πρόκειται να εφαρμοστεί και στις υπηρεσίες που παρέχονται εξ αποστάσεως με ηλεκτρονικά μέσα, είναι πιθανό οι υπηρεσίες αυτές να αποτελούν, από οικονομική άποψη, υποκατάστατα των υπηρεσιών που παρέχονται με "παραδοσιακά" μέσα και, ως εκ τούτου, να βρίσκονται σε άμεσο ανταγωνισμό με τη δεύτερη αυτή κατηγορία υπηρεσιών. Εάν δεν υπήρχε απαίτηση χορήγησης άδειας, οι υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας θα βρίσκονταν σε προνομιακή ανταγωνιστική θέση, κατά παράβαση των αρχών του θεμιτού ανταγωνισμού και της ίσης μεταχείρισης. (24) Με άλλα λόγια, ενώ ο στόχος του νομοθέτη της ΕΕ με την έκδοση της οδηγίας 2000/31 ήταν να ενθαρρύνει την ανάπτυξη των υπηρεσιών της Κοινωνίας της Πληροφορίας, η πρόθεσή του δεν ήταν να επιτρέψει στους οικονομικούς φορείς να αποφεύγουν όλες τις νομικές υποχρεώσεις μόνο και μόνο επειδή λειτουργούν "επιγραμμικά". Μου φαίνεται ότι αυτές οι ανησυχίες υπήρχαν σιωπηρά στην υπόθεση που οδήγησε στην απόφαση Asociación Profesional Elite Taxi. (25)
Δεδομένου ότι οι υπηρεσίες της Κοινωνίας της Πληροφορίας είναι αποτέλεσμα των ιδιαίτερα ταχέων τεχνολογικών εξελίξεων που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια, συχνά εισέρχονται σε αγορές που ήδη καταλαμβάνονται από "παραδοσιακές" υπηρεσίες. Αυτές οι παραδοσιακές υπηρεσίες ενδέχεται να υπόκεινται σε καθεστώτα αδειοδότησης. Ανάλογα µε το αντικείµενο και τη διατύπωση των επίµαχων εθνικών διατάξεων, µπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο προφανές ότι ορισµένοι κανόνες, συµπεριλαµβανοµένων των συστηµάτων αδειοδότησης, που έχουν σχεδιαστεί για υπηρεσίες που δεν παρέχονται εξ αποστάσεως και µε ηλεκτρονικά µέσα, εφαρµόζονται σε παρόµοιες υπηρεσίες που παρέχονται µε αυτόν τον τρόπο και εποµένως εµπίπτουν στην έννοια της "υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας". Συνεπώς, ενδέχεται να είναι αναγκαίο να διευκρινιστούν οι υφιστάμενοι κανόνες, σε νομοθετικό ή εκτελεστικό επίπεδο, προκειμένου να επιβεβαιωθεί η εφαρμογή τους στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Μια τέτοια νομοθετική ή διοικητική ενέργεια, η οποία καθιστά τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας αντικείμενο των υφιστάμενων κανόνων, δεν ισοδυναμεί, ωστόσο, με τη δημιουργία ενός νέου συστήματος αδειοδότησης που θα απευθύνεται ειδικά και αποκλειστικά στις υπηρεσίες αυτές. Περισσότερο μοιάζει με προσαρμογή του υφιστάμενου συστήματος ώστε να ληφθούν υπόψη οι νέες συνθήκες.
Η άποψή μου είναι ότι θα ήταν επομένως αντίθετο προς την αποτελεσματικότητα του άρθρου 4 παράγραφος 2 της οδηγίας 2000/31 εάν, ως αποτέλεσμα μιας τέτοιας "τεχνικής" ενέργειας, η απαγόρευση της παραγράφου 1 του εν λόγω άρθρου απέκλειε την εφαρμογή ορισμένων υφιστάμενων συστημάτων αδειοδότησης στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, ενώ άλλα συστήματα θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε αυτές proprio vigore, χάρη στο άρθρο 4 παράγραφος 2.
Το ίδιο σκεπτικό ισχύει όταν η επέκταση ενός προϋπάρχοντος συστήματος αδειοδότησης για την κάλυψη των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας απαιτεί προσαρμογές λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των εν λόγω υπηρεσιών σε σύγκριση με τις υπηρεσίες για τις οποίες σχεδιάστηκε αρχικά το σύστημα. Οι προσαρμογές αυτές μπορεί να αφορούν, μεταξύ άλλων, τις προϋποθέσεις για την απόκτηση άδειας. Όπως θα δείξω κατωτέρω, ακριβώς η έλλειψη τέτοιων προσαρμογών μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση τη νομιμότητα της εφαρμογής του καθεστώτος αδειοδότησης στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας.
Τέλος, δεν νομίζω, όπως προτείνει η Επιτροπή, ότι η προσέγγιση του Δικαστηρίου στην υπόθεση Falbert και λοιποί (26 ) είναι εφαρμόσιμη κατ' αναλογία στην παρούσα υπόθεση. Στην απόφαση αυτή(27), το Δικαστήριο έκρινε ότι ένας εθνικός κανόνας που έχει ως σκοπό και αντικείμενο την επέκταση ενός υφιστάμενου κανόνα ώστε να καλύπτει τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας πρέπει να χαρακτηριστεί ως "κανόνας περί υπηρεσιών" κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 5, της οδηγίας 98/34. (28) Ωστόσο, όπως έχω ήδη αναφέρει στο σημείο 63 της παρούσας γνώμης, οι κανόνες περί υπηρεσιών κατά την έννοια της οδηγίας 2015/1535 είναι κανόνες που αφορούν ειδικά τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, ενώ το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31 απαγορεύει μόνο τα καθεστώτα αδειοδότησης που αφορούν ειδικά και αποκλειστικά τις υπηρεσίες αυτές. Περαιτέρω, το Δικαστήριο έχει πάγια κρίνει ότι εθνικές διατάξεις που απλώς καθορίζουν τους όρους που διέπουν την εγκατάσταση ή την παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις, όπως διατάξεις που εξαρτούν την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας από προηγούμενη άδεια, δεν συνιστούν τεχνικούς κανονισμούς κατά την έννοια της οδηγίας 2015/1535, δεδομένου ότι η αρχή αυτή ισχύει και για τους κανόνες περί υπηρεσιών. (29) Επομένως, θα ήταν αντιφατικό να γίνει ερμηνευτική αναλογία μεταξύ του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο εʹ, της οδηγίας 2015/1535 και του άρθρου 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/31, το οποίο αφορά ακριβώς τα συστήματα αδειοδότησης.
Για τους λόγους αυτούς, θεωρώ ότι το άρθρο 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/31 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι μια εθνική διάταξη που επεκτείνει την υποχρέωση χορηγήσεως αδείας στους παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας - απαίτηση στην οποία υπάγονταν ήδη οι πάροχοι παρόμοιων υπηρεσιών που δεν είναι υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας - δεν συνιστά σύστημα χορηγήσεως αδείας που απευθύνεται ειδικά και αποκλειστικά στους παρόχους της δεύτερης αυτής κατηγορίας υπηρεσιών. Συνεπώς, η απαγόρευση του άρθρου 4, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής δεν αποκλείει την εφαρμογή ενός τέτοιου καθεστώτος στις υπηρεσίες της Κοινωνίας της Πληροφορίας.
Η διαπίστωση αυτή υπόκειται, ωστόσο, στον όρο ότι οι υπηρεσίες που καλύπτονται από το υφιστάμενο καθεστώς αδειοδότησης και δεν παρέχονται με ηλεκτρονικά μέσα και οι υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας στις οποίες επεκτείνεται το εν λόγω καθεστώς είναι πράγματι ισοδύναμες από οικονομική άποψη. Η ισοδυναμία αυτή πρέπει να εκτιμάται από τη σκοπιά του χρήστη της υπηρεσίας, με άλλα λόγια, οι υπηρεσίες πρέπει να είναι εναλλάξιμες από τη σκοπιά του.
Το ζήτημα αυτό φαίνεται να είναι επίμαχο μεταξύ των διαδίκων της κύριας δίκης. Ο δήμος του Βουκουρεστίου υποστηρίζει στις παρατηρήσεις του ότι μια δραστηριότητα όπως αυτή που ασκεί η Star Taxi App ισοδυναμεί με τη δραστηριότητα αποστολής ταξί κατά την έννοια του νόμου 38/2003 και, ως εκ τούτου, εμπίπτει στην υποχρέωση χορηγήσεως αδείας κέντρου κρατήσεων βάσει του νόμου αυτού. Κατά συνέπεια, η απόφαση αριθ. 626/2017, όπως και η απόφαση αριθ. 178/2008, εκδόθηκε κατ' εφαρμογή του νόμου αυτού. Η Star Taxi App, αντιθέτως, αμφισβητεί τον ισχυρισμό αυτό, υποστηρίζοντας ότι η δραστηριότητά της είναι διαφορετικής φύσεως, δεν κάνει τίποτε περισσότερο από το να φέρνει σε επαφή τους οδηγούς ταξί με τους πελάτες και, επομένως, δεν εμπίπτει στις διατάξεις του νόμου 38/2003.
Δυστυχώς, το σημείο αυτό δεν φαίνεται να έχει διευθετηθεί από το αιτούν δικαστήριο, το οποίο παραθέτει τον νόμο 38/2003 ως μία από τις σχετικές νομικές πράξεις για την επίλυση της διαφοράς της κύριας δίκης, αλλά αναφέρει επίσης ότι η επέκταση της έννοιας της "αποστολής" στις εφαρμογές πληροφορικής "υπερβαίνει το νομικό πλαίσιο". Η ερμηνεία της οδηγίας 2000/31 από το Δικαστήριο και μόνο δεν μπορεί να επιλύσει το δίλημμα αυτό, δεδομένου ότι εξαρτάται από τις διαπιστώσεις των πραγματικών περιστατικών που μόνο το εθνικό δικαστήριο είναι σε θέση να κάνει.
Επομένως, το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31 δεν αντιτίθεται σε εθνικές διατάξεις όπως αυτές της απόφασης 178/2008, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 626/2017, εφόσον οι υπηρεσίες που διέπονται από τις διατάξεις αυτές κρίνονται οικονομικά ισοδύναμες. Εάν, ωστόσο, το εθνικό δικαστήριο κρίνει ότι υπηρεσίες όπως αυτές που παρέχει η Star Taxi App δεν είναι οικονομικά ισοδύναμες με τις υπηρεσίες αποστολής ταξί, με αποτέλεσμα η απόφαση 626/2017 να πρέπει να θεωρηθεί de facto ως αυτοτελές σύστημα αδειοδότησης, το σύστημα αυτό θα εμπίπτει στην απαγόρευση του άρθρου 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31. (30)

- Καταληκτική παρατήρηση

Στις παρατηρήσεις της, η Επιτροπή επισημαίνει ότι οι συνδυασμένες διατάξεις της απόφασης αριθ. 626/2017, ιδίως εκείνες που αφορούν την υποχρέωση διαβίβασης των κρατήσεων στους οδηγούς μέσω ασυρμάτου και την απαγόρευση χρήσης κινητών τηλεφώνων από τους οδηγούς κατά την παροχή υπηρεσιών μεταφοράς (31 ), μπορούν να ερμηνευθούν ως απαγορεύουσες εκ των πραγμάτων την παροχή υπηρεσιών όπως αυτές που προσφέρει η Star Taxi App.
Ωστόσο, το αιτούν δικαστήριο δεν έθεσε το ζήτημα αυτό στο αίτημά του, το οποίο αφορά την υποχρέωση λήψης άδειας. Εξάλλου, στην απάντησή της σε ειδικό ερώτημα του Δικαστηρίου επί του θέματος αυτού, η Star Taxi App αναγνώρισε ότι μπορούσε να συνεχίσει τη δραστηριότητά της υπό τον όρο ότι θα τηρούσε τις απαιτήσεις που επιβάλλονται στα κέντρα κρατήσεων και θα λάμβανε άδεια.
Ως εκ τούτου, θεωρώ ότι οποιαδήποτε απαγόρευση της δραστηριότητας της Star Taxi App είναι πολύ υποθετική για να αναλυθεί η παρούσα υπόθεση από την άποψη αυτή. Επιπλέον, το Δικαστήριο δεν διαθέτει επαρκείς πληροφορίες επί του θέματος. Οδηγία 2006/123
Όπως ανέφερα, πρέπει να θεωρηθεί ότι η απαγόρευση οποιουδήποτε καθεστώτος αδειοδοτήσεως που προβλέπει το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31 δεν εφαρμόζεται στο επίμαχο στην κύρια δίκη καθεστώς, δεδομένου ότι το καθεστώς αυτό δεν αφορά ειδικά και αποκλειστικά τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, αλλά και παρόμοιες υπηρεσίες που δεν εμπίπτουν στην εν λόγω κατάταξη. Ωστόσο, οι άλλες αυτές υπηρεσίες εμπίπτουν ενδεχομένως στην οδηγία 2006/123. Επομένως, πρέπει να προσδιοριστεί αν η οδηγία αυτή έχει εφαρμογή στην παρούσα υπόθεση και, σε περίπτωση καταφατικής απάντησης, αν αποκλείει ένα καθεστώς αδειοδότησης όπως το επίμαχο στην κύρια δίκη.

- Εφαρμογή της οδηγίας 2006/123

Κατά το άρθρο 2, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/123, η οδηγία αυτή εφαρμόζεται στις υπηρεσίες που παρέχονται από παρόχους εγκατεστημένους σε κράτος μέλος, στις οποίες περιλαμβάνονται αναμφίβολα οι επίμαχες στην κύρια δίκη υπηρεσίες.
Ωστόσο, το άρθρο 2 παράγραφος 2 της εν λόγω οδηγίας εξαιρεί ορισμένες υπηρεσίες από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, ιδίως τις υπηρεσίες στον τομέα των μεταφορών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του τίτλου VI της ΣΛΕΕ. (32) Η αιτιολογική σκέψη 21 της οδηγίας 2006/123 καθιστά σαφές ότι οι "μεταφορές" κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης περιλαμβάνουν τα ταξί. Περιλαμβάνει ο όρος αυτός και τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης μεταξύ των οδηγών ταξί και των πελατών τους;
Το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο δ), της οδηγίας 2006/123 έχει ερμηνευθεί στο παρελθόν από το Δικαστήριο. Το Δικαστήριο έκρινε ότι, όσον αφορά τις υπηρεσίες τεχνικού ελέγχου οχημάτων, η διάταξη αυτή καλύπτει όχι μόνο κάθε φυσική πράξη μετακίνησης προσώπων ή αγαθών από έναν τόπο σε άλλον με όχημα, αεροσκάφος ή πλωτό σκάφος, αλλά και κάθε υπηρεσία που συνδέεται εγγενώς με την πράξη αυτή. (33)
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι υπηρεσίες τεχνικού ελέγχου συνδέονται εγγενώς με τις υπηρεσίες μεταφορών υπό στενή έννοια, εφόσον αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τις τελευταίες, συμβάλλοντας στη διασφάλιση της οδικής ασφάλειας. (34)
Το Δικαστήριο παρατήρησε επίσης ότι τα μέτρα εναρμόνισης των εν λόγω υπηρεσιών τεχνικού ελέγχου θεσπίστηκαν βάσει των διατάξεων της ΣΛΕΕ για τις μεταφορές. (35) Σε αντίθεση με την άποψη που εξέφρασε η Επιτροπή στην παρούσα υπόθεση, η διαπίστωση αυτή μου φαίνεται ότι είναι καθοριστική για την ερμηνεία του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2006/123. Η διάταξη αυτή παραπέμπει ρητώς στον τίτλο της ΣΛΕΕ που αφορά τις μεταφορές (νυν τίτλος VI της ΣΛΕΕ). Και τούτο διότι, κατά το άρθρο 58, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στον τομέα των μεταφορών διέπεται από τον τίτλο της ΣΛΕΕ σχετικά με τις μεταφορές. Συνεπώς, η οδηγία 2006/123 δεν μπορεί να ρυθμίσει την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών στον τομέα αυτό. Με τη θέσπιση των οδηγιών που αφορούν τις υπηρεσίες τεχνικού ελέγχου οχημάτων βάσει των διατάξεων του τίτλου VI της ΣΛΕΕ, ο νομοθέτης της ΕΕ περιέλαβε σιωπηρώς τις υπηρεσίες αυτές στον τομέα των μεταφορών κατά την έννοια τόσο του άρθρου 58, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ όσο και του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2006/123. Η επιλογή αυτή της νομικής βάσεως των μέτρων εναρμονίσεως είναι επομένως καθοριστική για τον αποκλεισμό των επίμαχων υπηρεσιών από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2006/123. (36)
Όσον αφορά τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης, όπως οι επίμαχες στην υπόθεση της κύριας δίκης, αυτές δεν φαίνεται να συνδέονται εγγενώς με τις υπηρεσίες ταξί κατά την έννοια της προαναφερθείσας νομολογίας του Δικαστηρίου, δεδομένου ότι δεν αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την παροχή των τελευταίων υπηρεσιών κατά τον ίδιο τρόπο όπως ο τεχνικός έλεγχος. Είναι αλήθεια ότι η ρουμανική νομοθεσία απαιτεί από κάθε πάροχο υπηρεσιών ταξί να χρησιμοποιεί υπηρεσίες αποστολής. Ωστόσο, μια τέτοια απαίτηση που επιβάλλεται σε εθνικό επίπεδο δεν μπορεί να καθορίσει την κατάταξη μιας κατηγορίας υπηρεσιών από την άποψη του δικαίου της ΕΕ.
Επιπλέον, οι εν λόγω υπηρεσίες διαμεσολάβησης δεν αποτελούν αντικείμενο ειδικού μέτρου εναρμόνισης που έχει θεσπιστεί βάσει των διατάξεων της ΣΛΕΕ για τις μεταφορές.
Επομένως, δεν βλέπω κανέναν λόγο να εξαιρεθούν οι υπηρεσίες αυτές από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2006/123 δυνάμει του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο δ), αυτής.
Επιπλέον, το άρθρο 3 παράγραφος 1 της οδηγίας 2006/123 περιέχει κανόνα σύμφωνα με τον οποίο οι διατάξεις ειδικών πράξεων του δικαίου της ΕΕ που διέπουν την πρόσβαση σε υπηρεσίες και την άσκηση των υπηρεσιών σε συγκεκριμένους τομείς υπερισχύουν των διατάξεων της οδηγίας 2006/123 σε περίπτωση σύγκρουσης. Μολονότι το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής δεν αναφέρεται ρητώς στην οδηγία 2000/31 στη δεύτερη φράση του, η οποία απαριθμεί άλλες οδηγίες, εντούτοις μου φαίνεται σαφές ότι ο κανόνας αυτός αφορά και την οδηγία 2000/31. Η οδηγία 2000/31, στο μέτρο που ρυθμίζει την πρόσβαση στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας και την άσκησή τους, αποτελεί lex specialis σε σχέση με την οδηγία 2006/123. (37)
Ωστόσο, δεδομένου ότι η απαγόρευση οποιουδήποτε συστήματος αδειοδότησης που προβλέπει το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31 δεν εφαρμόζεται σε υπηρεσίες όπως οι επίμαχες στην κύρια δίκη, δεν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ των δύο οδηγιών. Ο αποκλεισμός της εφαρμογής της απαγορεύσεως αυτής που προκύπτει από το άρθρο 4, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/31 δεν σημαίνει ότι τα κράτη μέλη αποκτούν άνευ όρων την εξουσία να εφαρμόζουν καθεστώτα αδειοδοτήσεως στις περιπτώσεις που καλύπτονται από τη διάταξη αυτή. Μόνον το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31 είναι ανεφάρμοστο- τα εν λόγω συστήματα αδειοδότησης εξακολουθούν να υπόκεινται σε άλλους κανόνες του δικαίου της ΕΕ, όπως η οδηγία 2006/123, μεταξύ άλλων και στο μέτρο που αφορούν τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας.
Συνεπώς, το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/123 δεν αποκλείει την εφαρμογή της οδηγίας αυτής στο επίμαχο στην κύρια δίκη καθεστώς αδειοδότησης, μεταξύ άλλων και κατά το μέτρο που αφορά τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας.
Στο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο αναφέρει τα άρθρα 9, 10 και 16 της οδηγίας 2006/123. Ωστόσο, το άρθρο 16 της οδηγίας αυτής αφορά την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών σε κράτη μέλη διαφορετικά από εκείνο του τόπου εγκαταστάσεως του παρόχου. Όπως αναφέρεται στο σημείο 56 της παρούσας γνωμοδότησης, η διαφορά της κύριας δίκης αφορά την άσκηση δραστηριότητας παροχής υπηρεσιών από ρουμανική εταιρεία στο ρουμανικό έδαφος. Επομένως, το άρθρο 16 της οδηγίας 2006/123 δεν έχει εφαρμογή στην παρούσα διαφορά.
Αντιθέτως, εφαρμόζονται οι διατάξεις της οδηγίας αυτής που αφορούν την ελευθερία εγκαταστάσεως, δηλαδή τα άρθρα 9 έως 15. Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα άρθρα αυτά εφαρμόζονται σε αμιγώς εσωτερικές καταστάσεις. (38)

- Άρθρα 9 και 10 της οδηγίας 2006/123

Το άρθρο 9 της οδηγίας 2006/123 βασίζεται στην αρχή ότι οι δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών δεν πρέπει να υπόκεινται σε συστήματα αδειοδότησης. Ωστόσο, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τα κράτη μέλη μπορούν να εξαρτήσουν την πρόσβαση σε μια δραστηριότητα παροχής υπηρεσιών από ένα τέτοιο σύστημα. (39) Οι προϋποθέσεις αυτές είναι οι εξής: το καθεστώς δεν πρέπει να εισάγει διακρίσεις, πρέπει να δικαιολογείται από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος και δεν πρέπει να υπάρχουν λιγότερο περιοριστικά μέτρα ικανά να επιτύχουν τον ίδιο στόχο.
Δεν παρασχέθηκαν πληροφορίες σχετικά με την αιτιολόγηση του καθεστώτος αδειοδότησης των δραστηριοτήτων αποστολής ταξί που απορρέει από το νόμο αριθ. 38/2003. Όσον αφορά την απόφαση αριθ. 626/2017, ο δήμος του Βουκουρεστίου επικαλείται στις παρατηρήσεις του την ανάγκη διασφάλισης ίσων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των "παραδοσιακών" κέντρων κράτησης ταξί και των ηλεκτρονικών υπηρεσιών διαμεσολάβησης. Ωστόσο, αυτό δεν εξηγεί το σκεπτικό του καθεστώτος αδειοδότησης αυτού καθεαυτού.
Επομένως, θα πρέπει να εξακριβώσει το αιτούν δικαστήριο αν υπάρχουν επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος που να δικαιολογούν το καθεστώς αδειοδότησης των υπηρεσιών αποστολής ταξί. Επισημαίνω μόνο ότι το καθεστώς αυτό αφορά υπηρεσία διαμεσολάβησης σε αγορά που υπόκειται ήδη σε καθεστώς αδειοδοτήσεως, δηλαδή σε καθεστώς παροχής υπηρεσιών μεταφοράς ταξί. (40) Επομένως, φαίνεται ότι, για παράδειγμα, το δημόσιο συμφέρον για την προστασία των καταναλωτών ικανοποιείται ήδη. Συνεπώς, καθήκον του αιτούντος δικαστηρίου θα είναι να εξακριβώσει ποιοι άλλοι επιτακτικοί λόγοι είναι ικανοί να δικαιολογήσουν το εν λόγω πρόσθετο καθεστώς αδειοδότησης.
Θα πρέπει επίσης να γίνουν οι ακόλουθες τελικές παρατηρήσεις. Το άρθρο 10 παράγραφοι 1 και 2 της οδηγίας 2006/123 προβλέπει ότι η άδεια πρέπει να χορηγείται βάσει κριτηρίων που δικαιολογούνται από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος και είναι αναλογικά προς τον εν λόγω στόχο δημοσίου συμφέροντος.
Προκειμένου να λάβει άδεια, το άρθρο 15 παράγραφος 2 του νόμου 38/2003 απαιτεί από τον αιτούντα, μεταξύ άλλων, να διαθέτει αμφίδρομο ασύρματο, ασφαλή ραδιοσυχνότητα, προσωπικό που κατέχει πιστοποιητικό χειριστή ραδιοτηλεφωνίας και άδεια χρήσης ραδιοσυχνοτήτων. Από τα έγγραφα που βρίσκονται ενώπιον του Δικαστηρίου δεν προκύπτει σαφώς αν οι απαιτήσεις αυτές ισχύουν για τους παρόχους υπηρεσιών διαμεσολάβησης μεταξύ οδηγών ταξί και πελατών μέσω εφαρμογής smartphone. Ωστόσο, το ενδεχόμενο αυτό δεν φαίνεται να αποκλείεται.
Οι εν λόγω απαιτήσεις, οι οποίες σχεδιάστηκαν για τα κέντρα κράτησης ταξί που λειτουργούν μέσω ραδιοφώνου, είναι προφανώς ακατάλληλες για τις υπηρεσίες που παρέχονται με ηλεκτρονικά μέσα, επιβάλλοντας αδικαιολόγητες επιβαρύνσεις και κόστος στους παρόχους. Κατά συνέπεια, δεν μπορούν εξ ορισμού να δικαιολογηθούν από οποιονδήποτε επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος ή να θεωρηθούν αναλογικές προς οποιονδήποτε στόχο δημοσίου συμφέροντος όταν εφαρμόζονται στους παρόχους υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις αυτές, οι πάροχοι δεν πρέπει μόνο να διαθέτουν τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούν, αλλά πρέπει επίσης να κατέχουν δεξιότητες και εξοπλισμό ειδικά για μια διαφορετική τεχνολογία.
Για τους λόγους αυτούς, θεωρώ ότι ένα σύστημα αδειοδότησης δεν βασίζεται σε κριτήρια που δικαιολογούνται από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος, όπως απαιτεί το άρθρο 10, παράγραφος 1, στοιχεία β) και γ), της οδηγίας 2006/123, όταν η χορήγηση της άδειας εξαρτάται από απαιτήσεις που είναι τεχνολογικά ακατάλληλες για την προβλεπόμενη υπηρεσία του αιτούντος. Άρθρο 56 ΣΛΕΕ
Στο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο παραπέμπει επίσης στο άρθρο 56 ΣΛΕΕ που θεσπίζει την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στο σημείο 56 της παρούσας γνωμοδότησης, η διαφορά της κύριας δίκης αφορά την άσκηση δραστηριότητας παροχής υπηρεσιών από ρουμανική εταιρεία στο ρουμανικό έδαφος. Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, οι διατάξεις της ΣΛΕΕ περί ελεύθερης παροχής υπηρεσιών δεν εφαρμόζονται σε κατάσταση που περιορίζεται από κάθε άποψη εντός ενός μόνο κράτους μέλους. (41) Συνεπώς, το άρθρο 56 ΣΛΕΕ δεν έχει εφαρμογή στην παρούσα υπόθεση. Απάντηση στο δεύτερο και τρίτο προδικαστικό ερώτημα
Προτείνω να δοθεί η απάντηση στο δεύτερο και στο τρίτο προδικαστικό ερώτημα ότι το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν απαγορεύει την εφαρμογή σε έναν πάροχο υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας ενός συστήματος αδειοδότησης που εφαρμόζεται σε παρόχους οικονομικά ισοδύναμων υπηρεσιών που δεν είναι υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Τα άρθρα 9 και 10 της οδηγίας 2006/123 αποκλείουν την εφαρμογή ενός τέτοιου καθεστώτος αδειοδοτήσεως, εκτός εάν αυτό πληροί τα κριτήρια που προβλέπονται στα άρθρα αυτά, πράγμα που εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να διαπιστώσει. Ένα σύστημα αδειοδότησης δεν πληροί τα κριτήρια του άρθρου 10 της οδηγίας 2006/123 όταν η χορήγηση της άδειας υπόκειται σε απαιτήσεις τεχνολογικά ακατάλληλες για την προβλεπόμενη από τον αιτούντα υπηρεσία. Το άρθρο 3 της οδηγίας 2000/31, το άρθρο 16 της οδηγίας 2006/123 και το άρθρο 56 ΣΛΕΕ δεν εφαρμόζονται στην περίπτωση παρόχου που επιθυμεί να παρέχει υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας στο κράτος μέλος στο οποίο είναι εγκατεστημένος. Το τέταρτο προδικαστικό ερώτημα
Με το τέταρτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ' ουσίαν, αν η απόφαση 626/2017 συνιστά τεχνικό κανονισμό κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο στ', της οδηγίας 2015/1535 , ο οποίος έπρεπε να είχε κοινοποιηθεί στην Επιτροπή δυνάμει του άρθρου 5 της οδηγίας αυτής.
Σύμφωνα με το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο στʹ, τρίτο εδάφιο, της οδηγίας 2015/1535, η διάταξη αυτή καλύπτει τεχνικούς κανονισμούς που επιβάλλονται από τις αρχές που ορίζουν τα κράτη μέλη και περιλαμβάνονται σε κατάλογο που καταρτίζει και επικαιροποιεί, κατά περίπτωση, η Επιτροπή στο πλαίσιο της επιτροπής του άρθρου 2 της εν λόγω οδηγίας. Ο εν λόγω κατάλογος δημοσιεύθηκε στις 31 Μαΐου 2006 (42), δηλαδή πριν από την προσχώρηση της Ρουμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και συνεπώς δεν περιλαμβάνει τις ρουμανικές αρχές. Εντούτοις, η Επιτροπή αναφέρει στις παρατηρήσεις της ότι, κατά την προσχώρησή της, η Ρουμανία είχε κοινοποιήσει ότι μόνο οι κεντρικές αρχές της ήταν εξουσιοδοτημένες να θεσπίζουν τεχνικούς κανονισμούς κατά την έννοια της οδηγίας 2015/1535. Συνεπώς, οι πράξεις του δήμου του Βουκουρεστίου δεν υπόκεινται στην υποχρέωση κοινοποίησης βάσει του άρθρου 5 της εν λόγω οδηγίας.
Τούτο, ωστόσο, δεν επιλύει πλήρως το πρόβλημα, δεδομένου ότι, όπως ήδη ανέφερα, υπάρχει αμφιβολία ως προς το αν η υποχρέωση λήψης άδειας για την παροχή υπηρεσιών όπως οι επίμαχες στην κύρια δίκη απορρέει αποκλειστικά από την απόφαση 626/2017 ή από το άρθρο 15 του νόμου 38/2003, του οποίου η απόφαση αυτή αποτελεί απλώς εκτελεστικό μέτρο. Επομένως, είναι εύλογο να διερευνηθεί αν ο νόμος αυτός έπρεπε να είχε κοινοποιηθεί στην Επιτροπή.
Κατά τη γνώμη μου, η απάντηση πρέπει να είναι "όχι". Το άρθρο 1 παράγραφος 1 στοιχείο ε) της οδηγίας 2015/1535 αποκλείει από την έννοια του "κανόνα σχετικά με τις υπηρεσίες" - τη μόνη κατηγορία τεχνικών κανονισμών που μπορεί να υπεισέλθει εδώ - κάθε κανόνα που δεν στοχεύει ειδικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Η δεύτερη παράγραφος του άρθρου 1 παράγραφος 1 στοιχείο ε) προβλέπει ότι οι κανόνες απευθύνονται ειδικά στις υπηρεσίες αυτές όταν ο ειδικός σκοπός και το αντικείμενό τους είναι να ρυθμίσουν τις υπηρεσίες αυτές κατά τρόπο ρητό και στοχευμένο. Από την άλλη πλευρά, οι κανόνες που τις επηρεάζουν μόνο με έμμεσο ή παρεμπίπτοντα τρόπο δεν θεωρούνται ότι απευθύνονται ειδικά σε αυτές.
Πρέπει να επισημανθεί ότι ο νόμος αριθ. 38/2003 δεν περιέχει καμία αναφορά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Αντιθέτως, τις παραβλέπει σε τέτοιο βαθμό που απαιτεί ακόμη και από κάθε πάροχο υπηρεσιών αποστολής ταξί να διαθέτει συχνότητες και ραδιοεξοπλισμό, είτε λειτουργεί ραδιοφωνικά είτε μέσω πόρων πληροφορικής. Είναι επομένως προφανές κατά την άποψή μου ότι, αν ο νόμος αυτός έχει εφαρμογή στις υπηρεσίες της Κοινωνίας της Πληροφορίας, όπως ισχυρίζεται ο δήμος του Βουκουρεστίου, το αντικείμενό του δεν είναι να ρυθμίσει τις υπηρεσίες αυτές κατά τρόπο ρητό και στοχευμένο και τις επηρεάζει μόνο κατά τρόπο σιωπηρό, αναμφισβήτητα λόγω αδράνειας.
Αυτό εξάλλου εξηγείται εύκολα από το γεγονός ότι ο νόμος 38/2003 χρονολογείται από το 2003, ενώ η εταιρεία Uber, πρωτοπόρος στις κρατήσεις υπηρεσιών μεταφοράς μέσω smartphone, ιδρύθηκε μόλις το 2009.
Συνεπώς, το άρθρο 15 του νόμου 38/2003 δεν στοχεύει ειδικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας κατά την έννοια του άρθρου 1 παράγραφος 1 στοιχείο ε) της οδηγίας 2015/1535.
Κατά συνέπεια, στο τέταρτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι η απόφαση 626/2017 δεν συνιστά τεχνικό κανονισμό κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο στʹ, της οδηγίας 2015/1535. Συμπέρασμα
Υπό το πρίσμα όλων των ανωτέρω σκέψεων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στα προδικαστικά ερωτήματα που υπέβαλε το Tribunalul București (Περιφερειακό Δικαστήριο, Βουκουρέστι, Ρουμανία) ως εξής:

(1) Το άρθρο 2 στοιχείο α) της οδηγίας 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 8ης Ιουνίου 2000, για ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά ("οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο"), σε συνδυασμό με το άρθρο 1 παράγραφος 1 στοιχείο β) της οδηγίας (ΕΕ) 2015/1535 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Σεπτεμβρίου 2015, για την καθιέρωση μιας διαδικασίας πληροφόρησης στον τομέα των τεχνικών κανόνων και των κανόνων σχετικά με τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι μια υπηρεσία που συνίσταται στην άμεση επαφή των επιβατών ταξί, μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής, με τους οδηγούς ταξί συνιστά υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, όταν η υπηρεσία αυτή δεν συνδέεται εγγενώς με την υπηρεσία μεταφοράς ταξί, ώστε να μην αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της υπηρεσίας μεταφοράς ταξί.

(2) Το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν εμποδίζει την εφαρμογή σε πάροχο υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας συστήματος αδειοδότησης που εφαρμόζεται σε παρόχους οικονομικά ισοδύναμων υπηρεσιών που δεν είναι υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας.

Τα άρθρα 9 και 10 της οδηγίας 2006/123/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά, έχουν την έννοια ότι απαγορεύουν την εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος αδειοδότησης, εκτός αν αυτό πληροί τα κριτήρια που ορίζονται στα εν λόγω άρθρα, πράγμα που εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να κρίνει. Ένα σύστημα αδειοδότησης δεν πληροί τα κριτήρια του άρθρου 10 της οδηγίας 2006/123, όταν η χορήγηση της άδειας εξαρτάται από απαιτήσεις που είναι τεχνολογικά ακατάλληλες για την προβλεπόμενη από τον αιτούντα υπηρεσία.

Το άρθρο 3 της οδηγίας 2000/31, το άρθρο 16 της οδηγίας 2006/123 και το άρθρο 56 ΣΛΕΕ δεν εφαρμόζονται στην περίπτωση παρόχου που επιθυμεί να παρέχει υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας στο κράτος μέλος στο οποίο είναι εγκατεστημένος.

(3) Η Hotărârea Consiliului General al Municipiului București nr. 626/2017 pentru modificarea și completarea Hotărârii Consiliului General al Municipiului București nr. 178/2008 privind aprobarea Regulamentului-cadru, a Caietului de sarcini și a contractului de atribuire în gestiune delegată pentru organizarea și executarea serviciului public de transport local în regim de taxi (Απόφαση αριθ. 626/2017 της 19ης Δεκεμβρίου 2017 του Δημοτικού Συμβουλίου του Βουκουρεστίου για την τροποποίηση και συμπλήρωση της απόφασης αριθ. 178/2008 της 21ης Απριλίου 2008 για την έγκριση του κανονισμού-πλαισίου, εγγράφων σύμβασης και της σύμβασης παραχώρησης για την ανάθεση της διαχείρισης της οργάνωσης και της παροχής δημόσιων τοπικών υπηρεσιών ταξί) δεν συνιστά τεχνικό κανονισμό κατά την έννοια του άρθρου 1 παράγραφος 1 στοιχείο στ) της οδηγίας 2015/1535.

1 Αρχική γλώσσα: Γαλλικά.

2 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981).

3 Βλέπε, σε σχέση με παρόμοια αμφιβολία, απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland (C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψεις 28 έως 31), και τις απόψεις μου στην υπόθεση αυτή (C-390/18, EU:C:2019:336, σκέψεις 93 έως 99).

4 ΕΕ 2000 L 178, σ. 1.

5 Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Ιουνίου 1998, για την καθιέρωση μιας διαδικασίας πληροφόρησης στον τομέα των τεχνικών προτύπων και κανονισμών και των κανόνων σχετικά με τις υπηρεσίες της κοινωνίας των πληροφοριών (ΕΕ L 204 της , σ. 37), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 98/48/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουλίου 1998 (ΕΕ L 217 της , σ. 18).

6 ΕΕ 2006, L 376, σ. 36.

7 ΕΕ 2015 L 241 της , σ. 1.

8 Monitorul Oficial al României, Μέρος Ι, αριθ. 45, της 28ης Ιανουαρίου 2003.

9 Βλέπε, προς τούτο, απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland (C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψη 46).

10 Βλ. επίσης, προς τούτο, απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, σκέψη 35).

11 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, σκέψεις 38 έως 42).

12 Βλέπε, προς τούτο, απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, διατακτικό).

13 Μολονότι το Δικαστήριο δεν χρησιμοποίησε τον όρο "πρόσληψη", προφανώς για να παρακάμψει τη διαμάχη σχετικά με το καθεστώς των οδηγών της Uber στο πλαίσιο του εργατικού δικαίου, η λέξη "επιλογή" πρέπει να ερμηνευθεί υπό αυτή την έννοια.

14 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981, σκέψη 39).

15 Ο δήμος του Βουκουρεστίου αναφέρει στις παρατηρήσεις του ότι, την 1η Φεβρουαρίου 2018, η Star Taxi App εγκαινίασε νέες υπηρεσίες που επιτρέπουν την πραγματοποίηση πληρωμών με τραπεζική κάρτα και τον καθορισμό ελάχιστου κομίστρου. Ωστόσο, η Star Taxi App αμφισβήτησε σθεναρά τον ισχυρισμό αυτό στην απάντησή της σε συγκεκριμένο ερώτημα που έθεσε το Δικαστήριο σχετικά με το θέμα αυτό. Πρόκειται, επομένως, για γεγονός που δεν αποδείχθηκε στην κύρια δίκη. Εν πάση περιπτώσει, δεν προκύπτει ότι οι εν λόγω πρόσθετες υπηρεσίες είναι ικανές να μεταβάλουν τη συνολική εκτίμηση της δραστηριότητας της Star Taxi App (βλ. συναφώς απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland, C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψεις 58 έως 64).

16 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017 (C-434/15, EU:C:2017:981).

17 Όπως παρατήρησε το Δικαστήριο στη σκέψη 38 της απόφασής του της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981). Βλ. επίσης, όσον αφορά τη συσχέτιση μεταξύ της δημιουργίας παροχής υπηρεσιών και της άσκησης ελέγχου επί των υπηρεσιών αυτών, τη γνώμη μου στην υπόθεση Airbnb Ireland (C-390/18, EU:C:2019:336, σκέψεις 64 και 65).

18 Για μια πληρέστερη περιγραφή του τρόπου λειτουργίας της Uber, παραπέμπω στη γνώμη μου στην υπόθεση Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:364).

19 Βλ. προς τούτο απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland (C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψη 55), και τις προτάσεις μου στην υπόθεση αυτή (C-390/18, EU:C:2019:336, σκέψεις 57 έως 59).

20 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981).

21 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017 (C-434/15, EU:C:2017:981).

22 Βλ. επίσης το άρθρο 1, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/31, σύμφωνα με το οποίο "[η] οδηγία αυτή προσεγγίζει, στο μέτρο που είναι αναγκαίο για την επίτευξη του στόχου της παραγράφου 1, ορισμένες εθνικές διατάξεις για τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας που αφορούν την εσωτερική αγορά, την εγκατάσταση παρόχων υπηρεσιών, τις εμπορικές επικοινωνίες, τις ηλεκτρονικές συμβάσεις, την ευθύνη των διαμεσολαβητών, τους κώδικες δεοντολογίας, την εξωδικαστική επίλυση διαφορών, τις δικαστικές προσφυγές και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών".

23 Δηλαδή, εκτός από το ραδιόφωνο, στην πράξη μέσω πόρων ΤΠ.

24 Υπενθυμίζω ότι, μολονότι, σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ, όλα τα συστήματα αδειοδότησης απαγορεύονται για τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας σύμφωνα με το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31, τα συστήματα αυτά επιτρέπονται, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, για άλλες κατηγορίες υπηρεσιών σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 10 της οδηγίας 2006/123 ή το άρθρο 49 ΣΛΕΕ.

25 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017 (C-434/15, EU:C:2017:981).

26 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017 (C-255/16, EU:C:2017:983).

27 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Falbert κ.λπ. (C-255/16, EU:C:2017:983, σκέψη 35).

28 Τώρα άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο ε), της οδηγίας 2015/1535.

29 Απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Falbert κ.λπ. (C-255/16, EU:C:2017:983, σκέψεις 16 έως 18).

30 Πρέπει να επισημάνω ότι, στο σενάριο αυτό, θα ανακύψει επίσης το ζήτημα της νομιμότητας της απόφασης 626/2017 κατά το εθνικό δίκαιο, δεδομένου ότι ο νόμος Legea nr. 365/2002 privind comerļul electronic (νόμος 365/2002 για το ηλεκτρονικό εμπόριο) της 7ης Ιουνίου 2002 (Monitorul Oficial al României, μέρος Ι, αριθ. 483, της 5ης Ιουλίου 2002), με τον οποίο μεταφέρθηκε η οδηγία 2000/31 στο ρουμανικό δίκαιο, αναπαράγει στο άρθρο 4, παράγραφος 1, την απαγόρευση που προβλέπει το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής.

31 Βλέπε σημεία 18 και 19 της παρούσας γνωμοδότησης.

32 Άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο δ), της οδηγίας 2006/123.

33 Απόφαση της 15ης Οκτωβρίου 2015, Grupo Itevelesa κ.λπ. (C-168/14, EU:C:2015:685, σκέψη 46).

34 Απόφαση της 15ης Οκτωβρίου 2015, Grupo Itevelesa κ.λπ. (C-168/14, EU:C:2015:685, σκέψη 47).

35 Απόφαση της 15ης Οκτωβρίου 2015, Grupo Itevelesa κ.λπ. (C-168/14, EU:C:2015:685, σκέψη 49).

36 Βλ. επίσης τη γνώμη μου στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις Trijber και Harmsen (C-340/14 και C-341/14, EU:C:2015:505, σκέψεις 27 και 28).

37 Βλέπε, προς τούτο, απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland (C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψεις 40 έως 42).

38 Απόφαση της 30ής Ιανουαρίου 2018, X και Visser (C-360/15 και C-31/16, EU:C:2018:44, σκέψη 3 του διατακτικού). Βλ. επίσης τις γνώμες μου στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις Trijber και Harmsen (C-340/14 και C-341/14, EU:C:2015:505, σκέψεις 44 έως 57) και στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις X και Visser (C-360/15 και C-31/16, EU:C:2017:397, σκέψη 106 κ.ε.).

39 Ο όρος "σύστημα αδειοδότησης" ορίζεται στο άρθρο 4, παράγραφος 6, της οδηγίας 2006/123 ως "κάθε διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας ο πάροχος ή ο αποδέκτης υποχρεούται στην πράξη να λάβει μέτρα προκειμένου να λάβει από αρμόδια αρχή επίσημη απόφαση ή σιωπηρή απόφαση σχετικά με την πρόσβαση σε δραστηριότητα παροχής υπηρεσιών ή την άσκησή της". Κατά την άποψή μου, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δραστηριότητα της αποστολής ταξί υπόκειται, σύμφωνα με το ρουμανικό δίκαιο, σε καθεστώς αδειοδότησης κατά την έννοια του ορισμού αυτού. Το καθεστώς αυτό βασίζεται στο άρθρο 15 του νόμου 38/2003 και εφαρμόζεται σε επίπεδο δήμου του Βουκουρεστίου με την απόφαση 178/2008, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 626/2017.

40 Δεδομένου ότι εν προκειμένω έχουμε να κάνουμε με υπηρεσία μεταφορών, το σύστημα αυτό εξαιρείται από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2006/123.

41 Βλέπε, πιο πρόσφατα, απόφαση της 13ης Δεκεμβρίου 2018, France Télévisions (C-298/17, EU:C:2018:1017, σκέψη 30 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

42 ΕΕ 2006 C 127, σ. 14

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τέταρτο τμήμα)

https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=1B1ECA1D19F674B9B5A28F3FFB93686C?text=&docid=234921&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=27754592

3 Δεκεμβρίου 2020 (*)

(Προδικαστική παραπομπή - Άρθρο 56 ΣΛΕΕ - Εφαρμογή - Αμιγώς εσωτερική κατάσταση - Οδηγία 2000/31/ΕΚ - Άρθρο 2, στοιχείο αʹ - Έννοια της έννοιας "υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας" - Άρθρο 3, παράγραφοι 2 και 4 - Άρθρο 4 - Εφαρμογή - Οδηγία 2006/123/ΕΚ - Υπηρεσίες - Κεφάλαια III (Ελεύθερη εγκατάσταση των παρόχων) και IV (Ελεύθερη πρόσβαση σε υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας)) κυκλοφορία των υπηρεσιών) - Εφαρμοστικότητα - Άρθρα 9 και 10 - Οδηγία (ΕΕ) 2015/1535 - Άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχεία ε) και στ) - Έννοια του "κανόνα σχετικά με τις υπηρεσίες" - Έννοια του "τεχνικού κανονισμού" - Άρθρο 5, παράγραφος 1 - Παράλειψη εκ των προτέρων κοινοποίησης - Εφαρμοστικότητα - Δραστηριότητα σύνδεσης προσώπων που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, μέσω εφαρμογής για smartphone - Ταξινόμηση - Εθνικές ρυθμίσεις που εξαρτούν τη δραστηριότητα αυτή από προηγούμενη άδεια)

Στην υπόθεση C-62/19,

Αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Tribunalul Bucureşti (περιφερειακό δικαστήριο, Βουκουρέστι, Ρουμανία) με απόφαση της 14ης Δεκεμβρίου 2018, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 29 Ιανουαρίου 2019, στο πλαίσιο της δίκης

Star Taxi App SRL

Unitatea Administrativ Teritorială Municipiul Bucureşti prin Primar General,

Consiliul General al Municipiului Bucureşti,

ενδιαφερόμενα μέρη:

IB,

Camera Naţională a Taximetriştilor din România,

D'Artex Star SRL,

Auto Cobălcescu SRL,

Cristaxi Service SRL,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τέταρτο τμήμα),

που αποτελείται από τους M. Vilaras, πρόεδρο του τμήματος, N. Piçarra, D. Šváby (εισηγητής), S. Rodin και K. Jürimäe, δικαστές,

Γενικός Εισαγγελέας: Szpunar,

Ληξίαρχος: Șereș, Διαχειριστής,

λαμβάνοντας υπόψη τη γραπτή διαδικασία,

αφού εξέτασε τις παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν εξ ονόματος της:

- Star Taxi App SRL, αρχικά από τον C. Băcanu και στη συνέχεια από τον G.C.A. Ioniţă, avocați,

- Unitatea Administrativ Teritorială Municipiul Bucureşti prin Primar General, εκπροσωπούμενη από τον M. Teodorescu,

- την ολλανδική κυβέρνηση, από τους M. Bulterman και J.M. Hoogveld, ενεργούντες ως αντιπρόσωποι,

- της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από τους S.L. Kalėda, L. Malferrari, L. Nicolae και Y.G. Marinova, ενεργούντες ως αντιπρόσωποι,

αφού άκουσε τις προτάσεις του γενικού εισαγγελέα κατά τη συνεδρίαση της 10ης Σεπτεμβρίου 2020,

δίνει τα εξής

Απόφαση

1 Η παρούσα αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 56 ΣΛΕΕ, του άρθρου 1, παράγραφος 2, της οδηγίας 98/34/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Ιουνίου 1998, για την καθιέρωση μιας διαδικασίας πληροφόρησης στον τομέα των τεχνικών προτύπων και προδιαγραφών (ΕΕ L 204, σ. 37), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 98/48/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουλίου 1998 (ΕΕ L 217, σ. 37). 18) ("οδηγία 98/34"), το άρθρο 2 στοιχείο α), το άρθρο 3 παράγραφοι 2 και 4 και το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 8ης Ιουνίου 2000, για ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά ("οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο") (ΕΕ L 178 της , σ. 1). 1), τα άρθρα 9, 10 και 16 της οδηγίας 2006/123/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά (ΕΕ L 376 της , σ. 36), και, τέλος, το άρθρο 5 της οδηγίας (ΕΕ) 2015/1535 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Σεπτεμβρίου 2015, για την καθιέρωση μιας διαδικασίας πληροφόρησης στον τομέα των τεχνικών κανόνων και των κανόνων σχετικά με τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας (ΕΕ L 241 της , σ. 1).

2 Το αίτημα αυτό υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαδικασίας μεταξύ της Star Taxi App SRL, αφενός, και της Unitatea Administrativ Teritorială Municipiul București prin Primar General (εδαφική διοικητική μονάδα του δήμου Βουκουρεστίου, Ρουμανία), στο εξής: Δήμος Βουκουρεστίου), και το Consiliul General al Municipiului București (Γενικό Συμβούλιο του Δήμου Βουκουρεστίου, Ρουμανία), αφετέρου, σχετικά με ρυθμίσεις βάσει των οποίων απαιτείται προηγούμενη άδεια για τη δραστηριότητα, η οποία ασκείται μέσω εφαρμογής για smartphones, να φέρνει σε επαφή πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστική διαδρομή με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί.

Νομικό υπόβαθρο

Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Οδηγία 98/34

3 Η οδηγία 2015/1535 κατήργησε και αντικατέστησε την οδηγία 98/34 με ισχύ από τις 7 Οκτωβρίου 2015, και οι αναφορές στην τελευταία πρέπει πλέον να ερμηνεύονται ως αναφερόμενες στην οδηγία 2015/1535, σύμφωνα με το άρθρο 10, δεύτερο εδάφιο, της εν λόγω οδηγίας.

4 Ειδικότερα, το άρθρο 1, πρώτο εδάφιο, σημείο 2, της οδηγίας 98/34 αντικαταστάθηκε πανομοιότυπα από το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535.

Οδηγία 2000/31

5 Το άρθρο 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31 ορίζει τις "υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας" ως "υπηρεσίες κατά την έννοια του άρθρου 1[, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535]".

6 Το άρθρο 3, παράγραφοι 2 και 4, της οδηγίας 2000/31 έχει ως εξής:

'2. Τα κράτη μέλη δεν μπορούν, για λόγους που εμπίπτουν στον συντονισμένο τομέα, να περιορίζουν την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας από άλλο κράτος μέλος.

...

Τα κράτη μέλη μπορούν να λαμβάνουν μέτρα παρέκκλισης από την παράγραφο 2 όσον αφορά μια συγκεκριμένη υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, εάν πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

(α) τα μέτρα είναι:

(i) είναι αναγκαία για έναν από τους ακόλουθους λόγους:

- τη δημόσια τάξη, ιδίως την πρόληψη, διερεύνηση, ανίχνευση και δίωξη ποινικών αδικημάτων, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των ανηλίκων και της καταπολέμησης κάθε υποκίνησης μίσους για λόγους φυλής, φύλου, θρησκείας ή εθνικότητας, καθώς και των παραβιάσεων της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που αφορούν μεμονωμένα πρόσωπα,

- την προστασία της δημόσιας υγείας,

- τη δημόσια ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της διαφύλαξης της εθνικής ασφάλειας και άμυνας,

- την προστασία των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων των επενδυτών,

(ii) που λαμβάνονται κατά συγκεκριμένης υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας, η οποία θίγει τους στόχους που αναφέρονται στο σημείο i) ή η οποία ενέχει σοβαρό και σοβαρό κίνδυνο να θιγούν οι εν λόγω στόχοι,

(iii) να είναι αναλογικά προς τους στόχους αυτούς,

(β) πριν από τη λήψη των εν λόγω μέτρων και με την επιφύλαξη των δικαστικών διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένων των προκαταρκτικών διαδικασιών και των πράξεων που διενεργούνται στο πλαίσιο ποινικής έρευνας, το κράτος μέλος έχει:

- ζήτησε από το κράτος μέλος που αναφέρεται στην παράγραφο 1 να λάβει μέτρα και το τελευταίο δεν έλαβε τα μέτρα αυτά ή ήταν ανεπαρκή,

- κοινοποίησε στην Επιτροπή και στο κράτος μέλος που αναφέρεται στην παράγραφο 1 την πρόθεσή του να λάβει τα μέτρα αυτά.".

7 Το άρθρο 4 της οδηγίας αυτής προβλέπει:

2. Η παράγραφος 1 δεν θίγει τα συστήματα αδειοδότησης που δεν στοχεύουν ειδικά και αποκλειστικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας ή που καλύπτονται από την οδηγία 97/13/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 10ης Απριλίου 1997, σχετικά με κοινό πλαίσιο γενικών και ειδικών αδειών στον τομέα των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών [ΕΕ L 117 της , σ. 15]". Οδηγία 2006/123

8 Η αιτιολογική σκέψη 21 της οδηγίας 2006/123 ορίζει:

"Οι υπηρεσίες μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των αστικών μεταφορών, των ταξί και των ασθενοφόρων καθώς και των λιμενικών υπηρεσιών, θα πρέπει να εξαιρεθούν από το πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας.

9 Σύμφωνα με το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο δ', της οδηγίας αυτής, αυτή δεν εφαρμόζεται στις υπηρεσίες στον τομέα των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των λιμενικών υπηρεσιών, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του τίτλου V του τρίτου μέρους της Συνθήκης ΕΚ, ο οποίος αποτελεί πλέον τον τίτλο VI του τρίτου μέρους της Συνθήκης FEU.

10 Το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής προβλέπει:

(α) Οδηγία 96/71/ΕΚ [του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 1996, σχετικά με την απόσπαση εργαζομένων στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών (ΕΕ 1997, L 18, σ. 1)],

(β) Κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71 [του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 1971, περί εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικής ασφαλίσεως στους μισθωτούς και τις οικογένειές τους που διακινούνται εντός της Κοινότητας, όπως τροποποιήθηκε και επικαιροποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 118/97 του Συμβουλίου, της 2ας Δεκεμβρίου 1996 (ΕΕ L 28 της , σ. 1)],

(γ) Οδηγία 89/552/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 3ης Οκτωβρίου 1989, για το συντονισμό ορισμένων νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σχετικά με την άσκηση τηλεοπτικών δραστηριοτήτων [ΕΕ L 298, σ. 23],

(δ) την οδηγία 2005/36/ΕΕ [του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Σεπτεμβρίου 2005, σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων (ΕΕ L 255 της , σ. 22)]".

11 Το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/123 ορίζει ως "υπηρεσία" κάθε αυτοτελή οικονομική δραστηριότητα που παρέχεται συνήθως έναντι αμοιβής, όπως αναφέρεται στο άρθρο 57 ΣΛΕΕ.

12 Το κεφάλαιο ΙΙΙ της οδηγίας αυτής, το οποίο φέρει τον τίτλο "Ελευθερία εγκαταστάσεως των παρόχων", περιλαμβάνει τα άρθρα 9 έως 15. Το άρθρο 9 προβλέπει:

(α) το σύστημα αδειοδότησης δεν εισάγει διακρίσεις εις βάρος του εν λόγω παρόχου,

(β) η ανάγκη για ένα σύστημα έγκρισης δικαιολογείται από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος,

Στην έκθεση που αναφέρεται στο άρθρο 39 παράγραφος 1, τα κράτη μέλη προσδιορίζουν τα συστήματα αδειοδότησής τους και αιτιολογούν τη συμβατότητά τους με την παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου.
Το παρόν τμήμα δεν εφαρμόζεται στις πτυχές των συστημάτων αδειοδότησης που διέπονται άμεσα ή έμμεσα από άλλες κοινοτικές πράξεις.

13 Κατά το άρθρο 10, παράγραφοι 1 και 2, της οδηγίας 2006/123:

Τα κριτήρια που αναφέρονται στην παράγραφο 1 είναι:

(α) χωρίς διακρίσεις,

(β) δικαιολογείται από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος,

(γ) να είναι ανάλογη προς τον εν λόγω στόχο δημοσίου συμφέροντος,

(δ) σαφείς και ξεκάθαρες,

(ε) στόχος,

(στ) δημοσιοποιούνται εκ των προτέρων,

(ζ) διαφανή και προσβάσιμα.

14 Το κεφάλαιο IV της εν λόγω οδηγίας, που αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών, περιλαμβάνει το άρθρο 16, το οποίο προβλέπει:

'1. Τα κράτη μέλη σέβονται το δικαίωμα των παρόχων να παρέχουν υπηρεσίες σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο είναι εγκατεστημένοι.

Το κράτος μέλος στο οποίο παρέχεται η υπηρεσία εξασφαλίζει την ελεύθερη πρόσβαση και την ελεύθερη άσκηση δραστηριότητας παροχής υπηρεσιών στο έδαφός του.

Τα κράτη μέλη δεν εξαρτούν την πρόσβαση ή την άσκηση δραστηριότητας παροχής υπηρεσιών στην επικράτειά τους από τη συμμόρφωση με απαιτήσεις που δεν τηρούν τις ακόλουθες αρχές:

(α) μη διάκριση: η απαίτηση δεν μπορεί να εισάγει ούτε άμεσες ούτε έμμεσες διακρίσεις όσον αφορά την ιθαγένεια ή, στην περίπτωση νομικών προσώπων, όσον αφορά το κράτος μέλος στο οποίο είναι εγκατεστημένα,

(β) αναγκαιότητα: η απαίτηση πρέπει να δικαιολογείται για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας, δημόσιας υγείας ή προστασίας του περιβάλλοντος,

(γ) αναλογικότητα: η απαίτηση πρέπει να είναι κατάλληλη για την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου και δεν πρέπει να υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη του στόχου αυτού.

Τα κράτη μέλη δεν μπορούν να περιορίζουν την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών σε περίπτωση παρόχου εγκατεστημένου σε άλλο κράτος μέλος, επιβάλλοντας οποιαδήποτε από τις ακόλουθες απαιτήσεις:

(α) υποχρέωση του παρόχου να διαθέτει εγκατάσταση στην επικράτειά του,

(β) υποχρέωση του παρόχου να λάβει άδεια από τις αρμόδιες αρχές τους, συμπεριλαμβανομένης της εγγραφής σε μητρώο ή της εγγραφής σε επαγγελματικό φορέα ή ένωση στην επικράτειά τους, εκτός εάν προβλέπεται στην παρούσα οδηγία ή σε άλλες πράξεις του κοινοτικού δικαίου,

(γ) απαγόρευση στον πάροχο να δημιουργήσει στην επικράτειά του ορισμένης μορφής ή τύπου υποδομή, συμπεριλαμβανομένων γραφείων ή επιμελητηρίων, την οποία χρειάζεται ο πάροχος για την παροχή των εν λόγω υπηρεσιών,

(δ) την εφαρμογή ειδικών συμβατικών ρυθμίσεων μεταξύ του παρόχου και του αποδέκτη που εμποδίζουν ή περιορίζουν την παροχή υπηρεσιών από τους αυτοαπασχολούμενους,

(ε) την υποχρέωση του παρόχου να διαθέτει έγγραφο ταυτότητας που εκδίδεται από τις αρμόδιες αρχές του ειδικά για την άσκηση δραστηριότητας παροχής υπηρεσιών,

(στ) απαιτήσεις, εκτός από εκείνες που είναι αναγκαίες για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, οι οποίες επηρεάζουν τη χρήση εξοπλισμού και υλικών που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της παρεχόμενης υπηρεσίας,

(ζ) περιορισμούς στην ελεύθερη παροχή των υπηρεσιών που αναφέρονται στο άρθρο 19.

Οδηγία 2015/1535

15 Το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχεία β', ε' και στ', της οδηγίας 2015/1535 προβλέπει:

'1. Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:

...

Για τους σκοπούς του παρόντος ορισμού:

(i) "εξ αποστάσεως" σημαίνει ότι η υπηρεσία παρέχεται χωρίς την ταυτόχρονη παρουσία των μερών,

...

Για τους σκοπούς του παρόντος ορισμού:

...'

16 Το άρθρο 5, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, της εν λόγω οδηγίας προβλέπει:

17 Κατά το άρθρο 10, δεύτερο εδάφιο, της οδηγίας αυτής:

"Οι παραπομπές στην καταργούμενη οδηγία [98/34] νοούνται ως παραπομπές στην παρούσα οδηγία και διαβάζονται σύμφωνα με τον πίνακα αντιστοιχίας του παραρτήματος IV.".

Ρουμανικό δίκαιο

Νόμος αριθ. 38/2003

18 Το άρθρο 11 του Legea nr. 38/2003 privind transportul în regim de taxi și în regim de închiriere (νόμος 38/2003 περί μεταφορών με ταξί και μισθωμένα οχήματα), της 20ής Ιανουαρίου 2003 (Monitorul Oficial al României, Μέρος Ι, αριθ. 45 της 28ης Ιανουαρίου 2003), στη διατύπωση που ισχύει για τα πραγματικά περιστατικά της κύριας δίκης, προβλέπει:

'...

(ι) αποστολή ταξί ("αποστολή"): δραστηριότητα που σχετίζεται με τη μεταφορά με ταξί και συνίσταται στη λήψη κρατήσεων πελατών μέσω τηλεφώνου ή άλλων μέσων και στη διαβίβασή τους σε οδηγό ταξί μέσω αμφίδρομου ασυρμάτου".

19 Το άρθρο 15 του νόμου αυτού προβλέπει:

"(1) Η αποστολή ταξί μπορεί να πραγματοποιείται μόνο εντός της περιοχής που καλύπτεται από την άδεια από οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο ("κέντρο κράτησης") που κατέχει άδεια που χορηγείται από την αρμόδια αρχή σύμφωνα με τον παρόντα νόμο.

(2) Η άδεια αποστολής ταξί μπορεί να ληφθεί με την υποβολή των ακόλουθων εγγράφων:

(α) αντίγραφο του πιστοποιητικού εγγραφής που εκδίδεται από το εμπορικό μητρώο,

(δ) αντίγραφο της άδειας χρήσης ραδιοσυχνοτήτων που έχει εκδοθεί από την αρμόδια αρχή.

...

(5. Οι εγκεκριμένοι μεταφορείς που παρέχουν υπηρεσίες ταξί χρησιμοποιούν κέντρο κρατήσεων σύμφωνα με τον παρόντα νόμο βάσει συμφωνίας αποστολής που συνάπτεται με το εν λόγω κέντρο υπό συνθήκες αμεροληψίας.

(6. Η υπηρεσία αποστολής είναι υποχρεωτική για όλα τα ταξί εγκεκριμένων μεταφορέων που δραστηριοποιούνται σε περιοχή, εκτός από τις περιοχές στις οποίες έχουν εκδοθεί λιγότερες από 100 άδειες ταξί, όπου η υπηρεσία αυτή είναι προαιρετική.

...

(8) Οι συμφωνίες αποστολής ταξί που συνάπτονται με εξουσιοδοτημένους μεταφορείς πρέπει να περιέχουν όρους που καθορίζουν τις υποχρεώσεις των μερών να συμμορφώνονται με τους κανόνες ποιότητας και νομιμότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και των συμφωνηθέντων ναύλων.

(9. Τα ταξί που εξυπηρετούνται από κέντρο κράτησης μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες μεταφοράς βάσει ενιαίου κομίστρου ή κλίμακας κομίστρου ανάλογα με την κατηγορία οχήματος, σύμφωνα με τη συμφωνία αποστολής.

(10) Το κέντρο κρατήσεων προμηθεύει τους εξουσιοδοτημένους μεταφορείς που εξυπηρετεί με αμφίδρομο ασύρματο για εγκατάσταση στα ταξί βάσει σύμβασης μίσθωσης που συνάπτεται υπό όρους που δεν εισάγουν διακρίσεις.

Απόφαση αριθ. 178/2008

20 Στο δήμο του Βουκουρεστίου, οι υπηρεσίες ταξί ρυθμίζονται από την Hotărârea Consiliului General al Municipiului București nr. 178/2008 privind aprobarea Regulamentului cadru, a Caietului de sarcini și a contractului de atribuire în gestiune delegată pentru organizarea și executarea serviciului public de transport local în regim de taxi (Απόφαση αριθ. 178/2008 του Γενικού Συμβουλίου του Δήμου Βουκουρεστίου για την έγκριση του κανονισμού-πλαισίου, εγγράφων σύμβασης και της σύμβασης παραχώρησης για την ανάθεση της διαχείρισης της οργάνωσης και της παροχής δημόσιων τοπικών υπηρεσιών ταξί) της 21ης Απριλίου 2008, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση αριθ. 626/2017 του Γενικού Συμβουλίου του Δήμου Βουκουρεστίου της 19ης Δεκεμβρίου 2017 ("απόφαση αριθ. 178/2008").

21 Το άρθρο 3 παράγραφος 1 του παραρτήματος 1 της απόφασης αριθ. 178/2008 προβλέπει:

...

(i1) αποστολή με οποιοδήποτε άλλο μέσο: δραστηριότητα που ασκείται από κέντρο κρατήσεων που έχει εξουσιοδοτηθεί από την αρμόδια αρχή να λαμβάνει κρατήσεις από πελάτες μέσω εφαρμογής πληροφορικής ή κρατήσεις που πραγματοποιούνται στον ιστότοπο εγκεκριμένου κέντρου κρατήσεων και να τις διαβιβάζει στους οδηγούς ταξί μέσω αμφίδρομου ασυρμάτου.

(θ2) Εφαρμογή πληροφορικής: λογισμικό εγκατεστημένο και λειτουργικό σε κινητή ή σταθερή συσκευή, που ανήκει αποκλειστικά στο εξουσιοδοτημένο κέντρο κρατήσεων και φέρει το όνομά του.

...'

22 Το άρθρο 21 του εν λόγω παραρτήματος έχει ως εξής:

"(1) Στο δήμο του Βουκουρεστίου, οι υπηρεσίες αποστολής είναι υποχρεωτικές για όλα τα ταξί των εγκεκριμένων μεταφορέων και μπορούν να παρέχονται μόνο από κέντρα κράτησης που έχουν εγκριθεί από την αρμόδια αρχή αδειοδότησης του δήμου του Βουκουρεστίου, υπό όρους που εξασφαλίζουν ότι οι πελάτες μπορούν να ζητούν τις υπηρεσίες αυτές τηλεφωνικά ή με άλλα μέσα, μεταξύ άλλων μέσω εφαρμογών συνδεδεμένων στο διαδίκτυο, οι οποίες πρέπει να φέρουν το όνομα του κέντρου κράτησης που αναφέρεται στην άδεια αποστολής που έχει χορηγηθεί από την αρμόδια αρχή αδειοδότησης του δήμου του Βουκουρεστίου.

...

(31) Οι υπηρεσίες δρομολόγησης είναι υποχρεωτικές για όλα τα ταξί των εγκεκριμένων μεταφορέων που εκμεταλλεύονται ταξί στο δήμο Βουκουρεστίου και μπορούν να παρέχονται μόνο από κέντρα κρατήσεων που έχουν εγκριθεί από την αρμόδια αρχή αδειοδότησης του δήμου Βουκουρεστίου, υπό συνθήκες που εξασφαλίζουν ότι οι πελάτες μπορούν να ζητούν τις υπηρεσίες αυτές τηλεφωνικά ή με άλλα μέσα (εφαρμογές πληροφορικής, κρατήσεις που πραγματοποιούνται στην ιστοσελίδα ενός κέντρου κρατήσεων) και να τις προωθούν στους οδηγούς ταξί μέσω αμφίδρομου ασυρμάτου.".

23 Το άρθρο 41, παράγραφος 21, του εν λόγω παραρτήματος προβλέπει:

"Κατά την άσκηση της δραστηριότητας παροχής υπηρεσιών ταξί, οι οδηγοί ταξί υποχρεούνται, μεταξύ άλλων, να απέχουν από τη χρήση τηλεφώνων ή άλλων κινητών συσκευών κατά την παροχή της υπηρεσίας μεταφοράς".

24 Το σημείο 61 του άρθρου 59 του ίδιου παραρτήματος προβλέπει:

"Η μη τήρηση των υποχρεώσεων που προβλέπονται στο άρθρο 21 παράγραφος 31, οι οποίες εφαρμόζονται σε όλες τις συγκρίσιμες δραστηριότητες, ανεξάρτητα από τον τρόπο και τις συνθήκες άσκησής τους, με αποτέλεσμα να έρχεται σε επαφή μη εξουσιοδοτημένος οδηγός ή εξουσιοδοτημένος μεταφορέας ταξί για τη μεταφορά προσώπου ή ομάδας προσώπων στο δήμο Βουκουρεστίου, τιμωρείται με πρόστιμο 4 500 έως 5 000 [ρουμανικών λέι (RON) (περίπου 925 ευρώ και 1 025 ευρώ)]".

Η υπόθεση της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα

Η 25 Star Taxi App είναι μια εταιρεία που έχει συσταθεί σύμφωνα με το ρουμανικό δίκαιο, με έδρα το Βουκουρέστι, η οποία λειτουργεί την ομώνυμη εφαρμογή για smartphone που συνδέει τους χρήστες υπηρεσιών ταξί απευθείας με τους οδηγούς ταξί.

26 Το αιτούν δικαστήριο περιγράφει τη λειτουργία της εφαρμογής, η οποία μπορεί να μεταφορτωθεί δωρεάν, ως εξής.

27 Κάποιος που επιθυμεί να πραγματοποιήσει μια αστική διαδρομή αναζητά μέσω της εφαρμογής και του παρέχεται ένας κατάλογος διαθέσιμων οδηγών ταξί με πέντε ή έξι τύπους αυτοκινήτων με διαφορετικές τιμές. Ο επιβάτης μπορεί να επιλέξει έναν οδηγό από τον κατάλογο με βάση τα σχόλια και τις αξιολογήσεις που έχουν δώσει προηγούμενοι επιβάτες, ενώ έχει επίσης τη δυνατότητα να μην προχωρήσει στην κράτηση. Ωστόσο, η εφαρμογή Star Taxi App δεν προωθεί τις κρατήσεις στους οδηγούς ταξί, ούτε καθορίζει το κόμιστρο, το οποίο καταβάλλεται απευθείας στον οδηγό στο τέλος της διαδρομής.

Η 28 Star Taxi App παρέχει την υπηρεσία αυτή συνάπτοντας απευθείας συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με οδηγούς ταξί που έχουν άδεια να παρέχουν μεταφορές με ταξί σε επαγγελματική βάση. Δεν επιλέγει τους εν λόγω οδηγούς. Σκοπός των συμβάσεων είναι η παροχή στους οδηγούς μιας εφαρμογής πληροφορικής με την ονομασία "STAR TAXI - driver", ενός smartphone στο οποίο έχει εγκατασταθεί η εφαρμογή και μιας κάρτας SIM που περιλαμβάνει περιορισμένο όγκο δεδομένων, έναντι μηνιαίου τέλους συνδρομής. Επιπλέον, η Star Taxi App δεν ασκεί κανέναν έλεγχο επί της ποιότητας των οχημάτων ή των οδηγών τους ή επί της συμπεριφοράς των οδηγών.

29 Στις 19 Δεκεμβρίου 2017, το Γενικό Συμβούλιο του Δήμου του Βουκουρεστίου εξέδωσε την απόφαση αριθ. 626/2017 βάσει του νόμου αριθ. 38/2003.

30 Συναφώς, το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι η απόφαση αυτή εισήγαγε τα στοιχεία i1 και i2 στο άρθρο 3 του παραρτήματος 1 της απόφασης 178/2008, επεκτείνοντας τον ορισμό της δραστηριότητας "αποστολής" που υπόκειται στην προηγούμενη άδεια που προβλέπει ο νόμος 38/2003 σε δραστηριότητες του ίδιου είδους που ασκούνται μέσω εφαρμογής πληροφορικής. Μέσω τροποποίησης του άρθρου 21 του εν λόγω παραρτήματος, η απόφαση αριθ. 626/2017 κατέστησε επίσης υποχρεωτικές τις υπηρεσίες αποστολής για όλα τα ταξί των εγκεκριμένων μεταφορέων. Κατά συνέπεια, οι υπηρεσίες αυτές μπορούν να παρέχονται μόνο από κέντρα κράτησης ταξί που έχουν εγκριθεί από την αρμόδια αρχή, υπό προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν ότι οι πελάτες μπορούν να ζητούν τις υπηρεσίες αυτές μέσω τηλεφώνου ή άλλων μέσων, συμπεριλαμβανομένων εφαρμογών που συνδέονται με το διαδίκτυο. Αυτές πρέπει να φέρουν το όνομα του κέντρου κρατήσεων που εμφανίζεται στην άδεια αποστολής που χορηγείται από την αρμόδια αρχή. Τέλος, με την ίδια απόφαση προστέθηκε στην απόφαση αριθ. 178/2008 το άρθρο 59 σημείο 61, το οποίο προβλέπει ότι η μη τήρηση των υποχρεώσεων αυτών τιμωρείται εφεξής με πρόστιμο μεταξύ 4 500 και 5 000 RON (περίπου 925 και 1 025 ευρώ).

31 Στην Star Taxi App επιβλήθηκε πρόστιμο 4 500 RON (περίπου 925 ευρώ) για παράβαση των κανόνων αυτών.

32 Λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψη ότι η δραστηριότητά της συνιστούσε υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, η οποία, κατά το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31, δεν μπορεί να υπόκειται σε προηγούμενη άδεια ή σε οποιαδήποτε άλλη απαίτηση ισοδυνάμου αποτελέσματος, η Star Taxi App υπέβαλε προηγούμενη διοικητική προσφυγή με αίτημα την ανάκληση της απόφασης 626/2017. Η εν λόγω καταγγελία απορρίφθηκε με την αιτιολογία ότι οι επίμαχες ρυθμίσεις κατέστησαν αναγκαίες λόγω του σημαντικού αριθμού κρατήσεων που πραγματοποιούνται σε μη εξουσιοδοτημένα νομικά πρόσωπα και ότι οι ρυθμίσεις αυτές δεν παραβιάζουν την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών με ηλεκτρονικά μέσα, δεδομένου ότι θεσπίζουν το πλαίσιο μιας υπηρεσίας διαμεσολάβησης σχετικά με τη μεταφορά επιβατών με ταξί.

33 Στη συνέχεια, η Star Taxi App άσκησε ενώπιον του Tribunalul București (περιφερειακό δικαστήριο, Βουκουρέστι, Ρουμανία) προσφυγή ακυρώσεως κατά της αποφάσεως 626/2017.

34 Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι η επίμαχη στην υπό κρίση διαδικασία υπηρεσία διαφέρει από την επίμαχη στην υπόθεση που οδήγησε στην απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981), στην οποία, όπως σημειώνει, το Δικαστήριο έκρινε ότι μια υπηρεσία διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας ήταν να συνδέει, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, μη επαγγελματίες οδηγούς που χρησιμοποιούν το δικό τους όχημα με άτομα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις, πρέπει να χαρακτηριστεί ως "υπηρεσία στον τομέα των μεταφορών" κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2006/123 και, ως εκ τούτου, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών εν γένει και, ειδικότερα, στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2006/123 και της οδηγίας 2000/31. Σε αντίθεση με τον επίμαχο στην εν λόγω υπόθεση πάροχο υπηρεσιών, η Star Taxi App δεν επιλέγει μη επαγγελματίες οδηγούς που χρησιμοποιούν δικό της όχημα, αλλά συνάπτει συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με οδηγούς που έχουν άδεια να παρέχουν μεταφορές με ταξί σε επαγγελματική βάση, χωρίς να καθορίζει το κόμιστρο της διαδρομής ή να το εισπράττει από τον επιβάτη, ο οποίος το καταβάλλει απευθείας στον οδηγό, ούτε να ασκεί έλεγχο επί της ποιότητας των οχημάτων ή των οδηγών τους ή επί της συμπεριφοράς των οδηγών.

35 Ωστόσο, το αιτούν δικαστήριο δεν είναι βέβαιο αν η υπηρεσία που παρέχει η Star Taxi App πρέπει να χαρακτηριστεί ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" και, σε περίπτωση καταφατικής απάντησης, αν οι κανονισμοί που εξαρτούν την παροχή μιας τέτοιας υπηρεσίας από προηγούμενη άδεια είναι συμβατοί με την οδηγία 2000/31 και πρέπει να κοινοποιούνται στην Επιτροπή πριν από την έκδοσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 5 της οδηγίας 2015/1535.

36 Υπό τις συνθήκες αυτές, το Tribunalul București (περιφερειακό δικαστήριο του Βουκουρεστίου) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

"(1) [Έχουν οι διατάξεις του άρθρου 1, πρώτο εδάφιο, σημείο 2, της οδηγίας 98/34 και του άρθρου 2, στοιχείο α', της οδηγίας 2000/31], σύμφωνα με τις οποίες υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας είναι "υπηρεσία που παρέχεται συνήθως έναντι αμοιβής, εξ αποστάσεως, με ηλεκτρονικά μέσα και κατόπιν ατομικής αιτήσεως του αποδέκτη των υπηρεσιών", την έννοια ότι μια δραστηριότητα όπως αυτή που ασκεί η Star Taxi App SRL (δηλαδή μια υπηρεσία που συνίσταται στην άμεση επικοινωνία των επιβατών ταξί, μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής, με τους οδηγούς ταξί) πρέπει να θεωρηθεί ειδικά ως υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας και της συνεργατικής οικονομίας (λαμβάνοντας υπόψη ότι η Star Taxi App SRL δεν πληροί τα κριτήρια περί μεταφορικής επιχείρησης που εξέτασε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη σκέψη 39 της απόφασής του [της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981)], με αναφορά στην Uber);

(2) Σε περίπτωση που [η εφαρμογή που λειτουργεί η] Star Taxi App SRL πρέπει να θεωρηθεί ως υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, συνεπάγονται οι διατάξεις του άρθρου 4 της οδηγίας [2000/31], των άρθρων 9, 10 και 16 της οδηγίας [2006/123] και του άρθρου 56 ΣΛΕΕ την εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στη δραστηριότητα που ασκεί η Star Taxi App SRL; Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο ερώτημα αυτό, απαγορεύουν οι διατάξεις αυτές ρυθμίσεις όπως αυτές που προβλέπονται στο [άρθρο 3, στο άρθρο 21, παράγραφοι 1 και 31, στο άρθρο 41, παράγραφος 21, και στο άρθρο 59, σημείο 61, του παραρτήματος Ι της αποφάσεως 178/2008];

(3) Σε περίπτωση που η οδηγία [2000/31] εφαρμόζεται στην υπηρεσία που παρέχει η Star Taxi App SRL, είναι οι περιορισμοί που επιβάλλει κράτος μέλος στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, οι οποίοι εξαρτούν την παροχή των υπηρεσιών αυτών από την κατοχή άδειας ή έγκρισης, μέτρα [που μπορούν να παρεκκλίνουν από το άρθρο 3, παράγραφος 2, της οδηγίας, σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 4, αυτής];

(4) Εμποδίζουν οι διατάξεις του άρθρου 5 της οδηγίας [2015/1535] την έκδοση, χωρίς προηγούμενη κοινοποίηση στην ... Επιτροπή, κανονισμών όπως [οι προβλεπόμενοι στο άρθρο 3, στο άρθρο 21, παράγραφοι 1 και 31, στο άρθρο 41, παράγραφος 21, και στο άρθρο 59, σημείο 61 του παραρτήματος I της απόφασης 178/2008];

Διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου

37 Αφού αποφάσισε να αποφανθεί χωρίς ακρόαση λόγω των κινδύνων για την υγεία που συνδέονται με την πανδημία του κοροναϊού, το Δικαστήριο απηύθυνε στους ενδιαφερόμενους που αναφέρονται στο άρθρο 23 του Οργανισμού του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορισμένα ερωτήματα, τα οποία έπρεπε να απαντηθούν εγγράφως. Απαντήσεις ελήφθησαν από την Star Taxi App και την Επιτροπή.

Οι ερωτήσεις

Η πρώτη ερώτηση

38 Καταρχάς, πρέπει να επισημανθεί ότι το αιτούν δικαστήριο παραπέμπει στο πρώτο ερώτημα στο άρθρο 1, πρώτο εδάφιο, σημείο 2, της οδηγίας 98/34. Ωστόσο, η οδηγία αυτή καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε, πριν από την έκδοση της απόφασης 626/2017, από την οδηγία 2015/1535. Το άρθρο 10, δεύτερο εδάφιο, της τελευταίας οδηγίας προβλέπει ότι οι παραπομπές στην οδηγία 98/34 νοούνται ως παραπομπές στην οδηγία 2015/1535. Κατά συνέπεια, για την επίλυση του παρόντος ερωτήματος πρέπει να γίνει αναφορά στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της τελευταίας οδηγίας.

39 Δεύτερον, το αιτούν δικαστήριο περιορίζεται στο ερώτημά του να διευκρινίσει ότι η επίμαχη στην κύρια δίκη δραστηριότητα είναι μια υπηρεσία που συνίσταται στην άμεση επαφή των επιβατών ταξί, μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής, με τους οδηγούς ταξί, η οποία, ωστόσο, δεν πληροί τα κριτήρια που προσδιόρισε το Δικαστήριο στη σκέψη 39 της αποφάσεως της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981).

40 Ωστόσο, όπως εκτίθεται στις σκέψεις 26 έως 28 και 34 της παρούσας αποφάσεως, το δικαστήριο διευκρινίζει λεπτομερέστερα την οργάνωση της επίμαχης δραστηριότητας στην απόφαση περί παραπομπής. Στην πραγματικότητα, το επίμαχο στην κύρια δίκη είναι μια υπηρεσία διαμεσολάβησης, η οποία παρέχεται μέσω εφαρμογής για smartphone και φέρνει σε επαφή τα πρόσωπα που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν ταξί με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί. Αναφέρει επίσης ότι οι οδηγοί πρέπει να καταβάλλουν μηνιαίο συνδρομητικό τέλος για τη χρήση της εφαρμογής, αλλά ότι ο πάροχος της υπηρεσίας δεν διαβιβάζει απευθείας τις κρατήσεις σε αυτούς ούτε καθορίζει το κόμιστρο της διαδρομής και δεν ενεργεί ως διαμεσολαβητής για την πληρωμή. Συνεπώς, οι πληροφορίες αυτές πρέπει να ληφθούν πλήρως υπόψη για την απάντηση στο πρώτο ερώτημα.

41 Ως εκ τούτου, το πρώτο ερώτημα πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι ερωτάται, κατ' ουσίαν, αν το άρθρο 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31, το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535 , έχει την έννοια ότι υπηρεσία διαμεσολάβησης που συνίσταται στο να φέρνει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, για τους σκοπούς των οποίων ο πάροχος της υπηρεσίας έχει συνάψει συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με τους οδηγούς αυτούς, με αντάλλαγμα την καταβολή μηνιαίας συνδρομής, αλλά δεν διαβιβάζει τις κρατήσεις σε αυτούς, δεν καθορίζει το κόμιστρο της διαδρομής ούτε το εισπράττει από τους επιβάτες, οι οποίοι το καταβάλλουν απευθείας στον οδηγό ταξί, και δεν ασκεί κανέναν έλεγχο επί της ποιότητας των οχημάτων και των οδηγών τους ούτε επί της συμπεριφοράς των οδηγών, συνιστά "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια των διατάξεων αυτών.

42 Κατά το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535, ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" νοείται "κάθε υπηρεσία που παρέχεται συνήθως έναντι αμοιβής, εξ αποστάσεως, με ηλεκτρονικά μέσα και κατόπιν ατομικής αιτήσεως του αποδέκτη των υπηρεσιών".

43 Πρέπει να διευκρινισθεί -και αυτό δεν αμφισβητείται από κανένα από τα μέρη ή τους λοιπούς ενδιαφερομένους της παρούσας διαδικασίας- ότι η επίμαχη στην κύρια δίκη δραστηριότητα διαμεσολάβησης εμπίπτει στην έννοια της "υπηρεσίας" κατά την έννοια των άρθρων 56 και 57 ΣΛΕΕ.

44 Εξάλλου, είναι σαφές, πρώτον, ότι μια τέτοια υπηρεσία διαμεσολάβησης πληροί την πρώτη προϋπόθεση του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535, ήτοι ότι παρέχεται έναντι αμοιβής (βλ. κατ' αναλογίαν απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland, C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψη 46).

45 Συναφώς, δεν έχει σημασία αν η υπηρεσία αυτή παρέχεται δωρεάν στο πρόσωπο που επιθυμεί να πραγματοποιήσει ή πραγματοποιεί αστική διαδρομή, αν οδηγεί στη σύναψη σύμβασης παροχής υπηρεσιών μεταξύ του παρόχου της υπηρεσίας και του μεμονωμένου εξουσιοδοτημένου οδηγού ταξί, βάσει της οποίας ο οδηγός καταβάλλει μηνιαίο συνδρομητικό τέλος. Κατά πάγια νομολογία, η αμοιβή μιας υπηρεσίας που παρέχεται από πάροχο υπηρεσιών στο πλαίσιο της οικονομικής του δραστηριότητας δεν προϋποθέτει ότι η υπηρεσία αυτή καταβάλλεται από όλους εκείνους για τους οποίους παρέχεται (βλ. συναφώς αποφάσεις της 15ης Σεπτεμβρίου 2016, Mc Fadden, C-484/14, EU:C:2016:689, σκέψη 41, και της 4ης Μαΐου 2017, Vanderborght, C-339/15, EU:C:2017:335, σκέψη 36).

46 Εν συνεχεία, στο μέτρο που το πρόσωπο που επιθυμεί να πραγματοποιήσει μια αστική διαδρομή και ο εξουσιοδοτημένος οδηγός ταξί έρχονται σε επαφή μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, χωρίς να είναι ταυτόχρονα παρών ο πάροχος της υπηρεσίας διαμεσολάβησης, αφενός, ή ο υποψήφιος επιβάτης ή ο οδηγός, αφετέρου, η υπηρεσία αυτή πρέπει να θεωρηθεί ότι παρέχεται ηλεκτρονικά και εξ αποστάσεως (βλ. κατ' αναλογία, απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland, C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψη 47), για την εφαρμογή της δεύτερης και της τρίτης προϋπόθεσης του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535.

47 Τέλος, μια υπηρεσία όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη παρέχεται κατόπιν ατομικής αιτήσεως των αποδεκτών της υπηρεσίας, κατά την έννοια της τέταρτης προϋποθέσεως της διατάξεως αυτής, δεδομένου ότι περιλαμβάνει, ταυτόχρονα, αίτηση που υποβάλλεται μέσω της εφαρμογής λογισμικού Star Taxi από το πρόσωπο που επιθυμεί να πραγματοποιήσει αστική διαδρομή και σύνδεση με την εφαρμογή αυτή από τον εξουσιοδοτημένο οδηγό ταξί, με την οποία δηλώνει ότι είναι διαθέσιμος.

48 Μια τέτοια υπηρεσία πληροί, επομένως, τις τέσσερις σωρευτικές προϋποθέσεις του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535 και, κατά συνέπεια, συνιστά, κατ' αρχήν, "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια της οδηγίας 2000/31.

49 Ωστόσο, όπως προκύπτει από τη νομολογία του Δικαστηρίου, μολονότι μια υπηρεσία διαμεσολάβησης που πληροί όλες αυτές τις προϋποθέσεις συνιστά, κατ' αρχήν, υπηρεσία διακριτή από την επακόλουθη υπηρεσία με την οποία σχετίζεται, εν προκειμένω μια υπηρεσία μεταφορών, και πρέπει, επομένως, να καταταγεί ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας", αυτό δεν μπορεί να συμβεί αν προκύπτει ότι η εν λόγω υπηρεσία διαμεσολάβησης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας συνολικής υπηρεσίας της οποίας κύριο στοιχείο είναι μια υπηρεσία που υπάγεται σε άλλη νομική κατάταξη (απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland, C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψη 50 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

50 Συναφώς, το Δικαστήριο έκρινε ότι, όταν ο πάροχος υπηρεσίας διαμεσολάβησης προσφέρει υπηρεσίες αστικών συγκοινωνιών τις οποίες καθιστά προσιτές, ιδίως μέσω εργαλείων λογισμικού, και των οποίων τη γενική λειτουργία οργανώνει προς όφελος των προσώπων που επιθυμούν να αποδεχθούν την προσφορά αυτή, η παρεχόμενη υπηρεσία διαμεσολάβησης πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας συνολικής υπηρεσίας της οποίας κύριο στοιχείο είναι η υπηρεσία μεταφορών και, κατά συνέπεια, πρέπει να χαρακτηριστεί όχι ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31, το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535 , αλλά ως "υπηρεσία στον τομέα των μεταφορών" κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο δʹ, της οδηγίας 2006/123, στην οποία δεν εφαρμόζονται η οδηγία 2000/31, η οδηγία 2006/123 και το άρθρο 56 ΣΛΕΕ (απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi, C-434/15, EU:C:2017:981, σκέψεις 38 έως 44).

51 Ωστόσο, λαμβανομένων υπόψη των χαρακτηριστικών της, μια υπηρεσία διαμεσολάβησης όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως "υπηρεσία στον τομέα των μεταφορών", σε αντίθεση με τον ισχυρισμό του δήμου του Βουκουρεστίου.

52 Κατ' αρχάς, από την απόφαση περί παραπομπής προκύπτει ότι, σε αντίθεση με την επίμαχη υπηρεσία διαμεσολάβησης στην υπόθεση στην οποία εκδόθηκε η απόφαση της 20ής Δεκεμβρίου 2017, Asociación Profesional Elite Taxi (C-434/15, EU:C:2017:981), η οποία προσέφερε και κατέστησε προσιτές υπηρεσίες αστικών μεταφορών που εκτελούνταν από μη επαγγελματίες οδηγούς οι οποίοι προηγουμένως απουσίαζαν από την αγορά, η επίμαχη στην κύρια δίκη υπηρεσία περιορίζεται, όπως παρατήρησε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 49 των προτάσεών του, στο να φέρει σε επαφή τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις αποκλειστικά και μόνο με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί που ήδη ασκούν τη δραστηριότητα αυτή και για τους οποίους η υπηρεσία διαμεσολάβησης αποτελεί απλώς έναν από τους πολλούς τρόπους προσέλκυσης πελατών και, επιπλέον, όχι έναν από αυτούς που υποχρεούνται σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιήσουν.

53 Δεύτερον, μια τέτοια υπηρεσία διαμεσολάβησης δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι οργανώνει τη γενική λειτουργία της υπηρεσίας αστικών συγκοινωνιών που παρέχεται στη συνέχεια, δεδομένου ότι ο πάροχος της υπηρεσίας δεν επιλέγει τους οδηγούς ταξί, δεν καθορίζει ούτε λαμβάνει το κόμιστρο της διαδρομής, ούτε ασκεί έλεγχο επί της ποιότητας των οχημάτων και των οδηγών τους ούτε επί της συμπεριφοράς των οδηγών.

54 Κατά συνέπεια, μια υπηρεσία διαμεσολάβησης, όπως αυτή που παρέχει η Star Taxi App, δεν μπορεί να θεωρηθεί αναπόσπαστο μέρος μιας συνολικής υπηρεσίας της οποίας κύριο στοιχείο είναι η υπηρεσία μεταφορών και, κατά συνέπεια, πρέπει να χαρακτηριστεί ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31.

55 Κατόπιν των ανωτέρω, στο πρώτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31, το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535 , έχει την έννοια ότι η υπηρεσία διαμεσολάβησης που συνίσταται στο να φέρνει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, για τους σκοπούς των οποίων ο πάροχος της υπηρεσίας έχει συνάψει συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με τους οδηγούς αυτούς, με αντάλλαγμα την καταβολή μηνιαίας συνδρομής, αλλά δεν διαβιβάζει σε αυτούς τις κρατήσεις, δεν καθορίζει το κόμιστρο της διαδρομής ούτε το εισπράττει από τους επιβάτες, οι οποίοι το καταβάλλουν απευθείας στον οδηγό ταξί, και δεν ασκεί κανέναν έλεγχο επί της ποιότητας των οχημάτων ή των οδηγών τους, ούτε επί της συμπεριφοράς των οδηγών, συνιστά "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια των διατάξεων αυτών.

Το τέταρτο ερώτημα

56 Με το τέταρτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά αν το άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2015/1535 απαγορεύει την έκδοση, χωρίς προηγούμενη κοινοποίηση στην Επιτροπή, κανονισμών όπως οι επίμαχοι στην υπόθεση της κύριας δίκης, εν προκειμένω οι κανονισμοί του άρθρου 3, του άρθρου 21, παράγραφοι 1 και 31, του άρθρου 41, παράγραφος 21, και του άρθρου 59, σημείο 61, του παραρτήματος Ι της απόφασης 178/2008.

57 Επισημαίνεται ότι το άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2015/1535 προβλέπει ότι, κατ' αρχήν, τα κράτη μέλη οφείλουν να κοινοποιούν αμέσως στην Επιτροπή κάθε σχέδιο "τεχνικού κανονισμού", κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο στ', της εν λόγω οδηγίας, και ότι, κατά πάγια νομολογία, η παράλειψη κράτους μέλους να εκπληρώσει την υποχρέωσή του να κοινοποιήσει εκ των προτέρων το εν λόγω σχέδιο κανονισμού καθιστά τον "τεχνικό κανονισμό" μη εκτελεστό έναντι ιδιωτών (βλ. προς τούτο, απόφαση της 30ής Απριλίου 1996, CIA Security International, C-194/94, EU:C:1996:172, σκέψεις 49 και 50), είτε πρόκειται για ποινική διαδικασία (βλ. μεταξύ άλλων, απόφαση της 4ης Φεβρουαρίου 2016, Ince, C-336/14, EU:C:2016:72, σκέψη 84), είτε για διαδικασία μεταξύ ιδιωτών (βλ. μεταξύ άλλων, απόφαση της 27ης Οκτωβρίου 2016, James Elliott Construction, C-613/14, EU:C:2016:821, σκέψη 64 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

58 Ως εκ τούτου, η υποχρέωση εκ των προτέρων κοινοποιήσεως του σχεδίου ισχύει μόνον όταν πρόκειται για τεχνικό κανονισμό κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο στ', της οδηγίας αυτής.

59 Κατά συνέπεια, με το τέταρτο ερώτημά του το αιτούν δικαστήριο πρέπει να θεωρηθεί ότι ζητεί, κατ' ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο στʹ, της οδηγίας 2015/1535 έχει την έννοια ότι η νομοθεσία της τοπικής αυτοδιοίκησης που καθιστά την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, και η οποία χαρακτηρίζεται ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας", κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της οδηγίας 2015/1535, υπό την προϋπόθεση της λήψης προηγούμενης άδειας, η οποία εφαρμόζεται ήδη σε άλλους παρόχους υπηρεσιών κράτησης ταξί, συνιστά "τεχνική ρύθμιση", κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, και, σε καταφατική περίπτωση, αν το άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2015/1535 έχει την έννοια ότι η μη εκ των προτέρων κοινοποίηση του σχεδίου της εν λόγω ρυθμίσεως στην Επιτροπή καθιστά τις ρυθμίσεις μη εκτελεστές.

60 Όσον αφορά την ταξινόμηση των κανονισμών αυτών, από το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο στʹ, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας 2015/1535 προκύπτει ότι ως "τεχνικός κανονισμός" νοείται "οι τεχνικές προδιαγραφές και άλλες απαιτήσεις ή κανόνες σχετικά με τις υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών διοικητικών διατάξεων, η τήρηση των οποίων είναι υποχρεωτική, de jure ή de facto, σε περίπτωση εμπορίας, παροχής υπηρεσίας, εγκατάστασης φορέα παροχής υπηρεσιών ή χρήσης σε κράτος μέλος ή σε σημαντικό μέρος αυτού, καθώς και οι νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις των κρατών μελών, εκτός από εκείνες που προβλέπονται στο άρθρο 7, οι οποίες απαγορεύουν την κατασκευή, εισαγωγή, εμπορία ή χρήση προϊόντος ή απαγορεύουν την παροχή ή χρήση υπηρεσίας ή την εγκατάσταση ως φορέα παροχής υπηρεσιών".

61 Προκύπτει ότι, προκειμένου εθνική ρύθμιση που επηρεάζει υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας να χαρακτηριστεί ως "τεχνικός κανόνας", πρέπει όχι μόνο να χαρακτηρίζεται ως "κανόνας περί υπηρεσιών", όπως ορίζεται στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο εʹ, της οδηγίας 2015/1535 , αλλά και να είναι υποχρεωτική, de jure ή de facto, στην περίπτωση, μεταξύ άλλων, της παροχής της εν λόγω υπηρεσίας ή της χρήσης της σε κράτος μέλος ή σε σημαντικό τμήμα του κράτους αυτού.

62 Το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο ε', πρώτο εδάφιο, της εν λόγω οδηγίας ορίζει ως "κανόνα περί υπηρεσιών" "απαίτηση γενικής φύσεως σχετικά με την ανάληψη και την άσκηση δραστηριοτήτων [που αφορούν τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας], ιδίως διατάξεις που αφορούν τον πάροχο υπηρεσιών, τις υπηρεσίες και τον αποδέκτη των υπηρεσιών, εξαιρουμένων των κανόνων που δεν αφορούν ειδικά [τις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας]".

63 Το δεύτερο εδάφιο της διατάξεως αυτής ορίζει ότι, για τους σκοπούς του ορισμού αυτού, "κανόνας θεωρείται ότι απευθύνεται ειδικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, όταν, λαμβανομένων υπόψη της αιτιολογίας και του διατακτικού του, ο ειδικός σκοπός και το αντικείμενο όλων ή ορισμένων από τις επιμέρους διατάξεις του είναι η ρύθμιση των υπηρεσιών αυτών κατά τρόπο ρητό και στοχευμένο". Προσθέτει επίσης ότι "ένας κανόνας δεν θεωρείται ότι στοχεύει ειδικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας εάν επηρεάζει τις υπηρεσίες αυτές μόνο κατά τρόπο έμμεσο ή παρεμπίπτοντα".

64 Εν προκειμένω, από την απόφαση περί παραπομπής προκύπτει ότι η επίμαχη στην κύρια δίκη ρουμανική νομοθεσία, είτε ο νόμος 38/2003 είτε η απόφαση 178/2008, δεν κάνει καμία αναφορά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Εξάλλου, το άρθρο 3, το άρθρο 21, παράγραφοι 1 και 31, και το άρθρο 41, παράγραφος 21, του παραρτήματος Ι της απόφασης 178/2008 αφορούν αδιακρίτως όλα τα είδη υπηρεσιών αποστολής, είτε αυτές παρέχονται μέσω τηλεφώνου είτε με οποιοδήποτε άλλο μέσο, όπως μια εφαρμογή λογισμικού.

65 Εξάλλου, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 108 των προτάσεών του, ο νόμος 38/2003 απαιτεί από τους παρόχους υπηρεσιών αποστολής που λειτουργούν μέσω εφαρμογής smartphone, όπως και όλοι οι άλλοι πάροχοι υπηρεσιών αποστολής, να διαθέτουν εξοπλισμό, εν προκειμένω αμφίδρομους ασυρμάτους, ο οποίος, δεδομένης της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται για την παροχή της υπηρεσίας, δεν εξυπηρετεί κανένα χρήσιμο σκοπό.

66 Κατά συνέπεια, δεδομένου ότι δεν στοχεύει ειδικά στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας, κανονισμοί όπως οι επίμαχοι στην κύρια δίκη επηρεάζουν τις υπηρεσίες αυτές μόνο σιωπηρά ή παρεμπιπτόντως. Ως εκ τούτου, ένας τέτοιος κανόνας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως "κανόνας για τις υπηρεσίες" κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο εʹ, της οδηγίας 2015/1535 και, κατά συνέπεια, ως "τεχνικός κανονισμός" κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο στʹ, της οδηγίας αυτής.

67 Κατά συνέπεια, η προβλεπόμενη στο άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2015/1535 υποχρέωση εκ των προτέρων κοινοποιήσεως στην Επιτροπή σχεδίων "τεχνικών κανονισμών" δεν εφαρμόζεται στους κανονισμούς αυτούς και, κατά συνέπεια, η παράλειψη κοινοποιήσεως σχεδίου τέτοιας φύσεως δεν μπορεί, δυνάμει της διατάξεως αυτής, να έχει συνέπειες ως προς την εκτελεστότητα των προβλεπόμενων κανονισμών σε περίπτωση όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη.

68 Κατόπιν των ανωτέρω, στο τέταρτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο στʹ, της οδηγίας 2015/1535 έχει την έννοια ότι η νομοθεσία της τοπικής αρχής που προβλέπει την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, και η οποία χαρακτηρίζεται ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της οδηγίας 2015/1535, υπό την προϋπόθεση της λήψης προηγούμενης άδειας, η οποία ισχύει ήδη για άλλους παρόχους υπηρεσιών κράτησης ταξί, δεν συνιστά "τεχνική ρύθμιση" κατά την έννοια της πρώτης διάταξης.

Το δεύτερο και το τρίτο ερώτημα

69 Με το δεύτερο και το τρίτο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ' ουσίαν, να διευκρινιστεί αν τα άρθρα 3, παράγραφοι 2 και 4, και 4 της οδηγίας 2000/31, τα άρθρα 9, 10 και 16 της οδηγίας 2006/123 και το άρθρο 56 ΣΛΕΕ έχουν την έννοια ότι αντιτίθενται σε νομοθεσία κράτους μέλους η οποία προβλέπει την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, και η οποία χαρακτηρίζεται ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της οδηγίας 2015/1535, η οποία αναφέρεται στο άρθρο 2, στοιχείο α', της οδηγίας 2000/31, υπό την προϋπόθεση της λήψης προηγούμενης άδειας, η οποία ισχύει ήδη για άλλους παρόχους υπηρεσιών κράτησης ταξί, η οποία άδεια εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την κοινοποίηση των κρατήσεων στους οδηγούς μέσω αμφίδρομου ασυρμάτου.

70 Προκαταρκτικώς, πρέπει να επισημανθεί ότι η διαφορά της κύριας δίκης αφορά την Star Taxi App, εταιρία που έχει συσταθεί κατά το ρουμανικό δίκαιο και είναι εγκατεστημένη στη Ρουμανία, και δύο ρουμανικές δημόσιες αρχές, ήτοι τον δήμο του Βουκουρεστίου και το γενικό συμβούλιο του δήμου του Βουκουρεστίου, και, κατά συνέπεια, η διαφορά περιορίζεται από κάθε άποψη εντός της Ρουμανίας.

71 Κατά πάγια νομολογία, οι διατάξεις της Συνθήκης FEU περί ελεύθερης παροχής υπηρεσιών δεν εφαρμόζονται σε κατάσταση που περιορίζεται από κάθε άποψη εντός ενός μόνο κράτους μέλους (απόφαση της 15ης Νοεμβρίου 2016, Ullens de Schooten, C-268/15. EU:C:2016:874, σκέψη 47 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

72 Από τη διατύπωση του άρθρου 3, παράγραφος 2, της οδηγίας 2000/31 προκύπτει επίσης ότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται μόνο στις υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας που προέρχονται από άλλο κράτος μέλος, ενώ το άρθρο 3, παράγραφος 4, προβλέπει, υπό τις προϋποθέσεις που θέτει, ότι τα κράτη μέλη μπορούν να λαμβάνουν μέτρα παρέκκλισης από τη διάταξη αυτή.

73 Το ίδιο ισχύει και για το άρθρο 16 της οδηγίας 2006/123, το οποίο περιλαμβάνεται στο κεφάλαιο IV της οδηγίας αυτής, που αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών, και το οποίο εφαρμόζεται μόνο στις υπηρεσίες που παρέχονται σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο είναι εγκατεστημένος ο πάροχος υπηρεσιών, σε αντίθεση με τις διατάξεις του κεφαλαίου III της οδηγίας αυτής, που αφορούν την ελευθερία εγκαταστάσεως των παρόχων υπηρεσιών, δηλαδή τα άρθρα 9 έως 15 της οδηγίας αυτής, τα οποία εφαρμόζονται και σε περίπτωση κατά την οποία όλα τα σχετικά στοιχεία περιορίζονται σε ένα μόνο κράτος μέλος (απόφαση της 22ας Σεπτεμβρίου 2020, Cali Apartments και HX, C-724/18 και C-727/18, EU:C:2020:743, σκέψη 56 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).

74 Κατά συνέπεια, το άρθρο 56 ΣΛΕΕ, το άρθρο 3, παράγραφοι 2 και 4, της οδηγίας 2000/31 και το άρθρο 16 της οδηγίας 2006/123 δεν εφαρμόζονται σε διαφορά όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη.

75 Όσον αφορά τις λοιπές διατάξεις στις οποίες αναφέρεται το αιτούν δικαστήριο, ήτοι το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31, ούτε από τη διατύπωση ούτε από το περιεχόμενό του οποίου προκύπτει ότι θα εφαρμοζόταν μόνο στους παρόχους υπηρεσιών πληροφόρησης που είναι εγκατεστημένοι σε άλλο κράτος μέλος (βλ. κατ' αναλογία, απόφαση της 30ής Ιανουαρίου 2018, X και Visser, C-360/15 και C-31/16, EU:C:2018:44, σκέψεις 99 και 100), και τα άρθρα 9 και 10 της οδηγίας 2006/123, τα οποία, όπως παρατηρήθηκε στη σκέψη 73 ανωτέρω, εφαρμόζονται επίσης σε αμιγώς εσωτερικές καταστάσεις, πρέπει να επισημανθεί ότι, με διαφορετικό τρόπο, θεσπίζουν μια αρχή απαγόρευσης των συστημάτων αδειοδότησης. Υπό τις συνθήκες αυτές, πρέπει να προσδιοριστεί ποια από τις διατάξεις αυτές μπορεί να είναι εφαρμοστέα σε κανονισμούς όπως οι επίμαχοι στην κύρια δίκη.

76 Όπως προκύπτει από τις σκέψεις 43 και 48 ανωτέρω, η επίμαχη στην κύρια δίκη υπηρεσία διαμεσολάβησης δεν είναι μόνο "υπηρεσία" κατά την έννοια του άρθρου 57 ΣΛΕΕ και, ως εκ τούτου, του άρθρου 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/123, αλλά και "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31, το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535.

77 Επομένως, οι κανονισμοί κράτους μέλους που διέπουν μια τέτοια υπηρεσία μπορούν να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2000/31, καθώς και στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2006/123, εφόσον από τις σκέψεις 49 και 54 ανωτέρω προκύπτει ότι η υπηρεσία αυτή δεν αποτελεί "υπηρεσία στον τομέα των μεταφορών", η οποία αποκλείεται ρητώς από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2006/123 με το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο δʹ, υπό το πρίσμα της αιτιολογικής σκέψης 21 αυτής.

78 Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 2006/123, η οδηγία αυτή δεν εφαρμόζεται αν οι διατάξεις της συγκρούονται με διάταξη άλλης πράξης της ΕΕ που ρυθμίζει συγκεκριμένες πτυχές της πρόσβασης σε δραστηριότητα παροχής υπηρεσιών ή της άσκησής της σε συγκεκριμένους τομείς ή για συγκεκριμένα επαγγέλματα (απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Airbnb Ireland, C-390/18, EU:C:2019:1112, σκέψη 41).

79 Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να προσδιοριστεί αν οι κανονισμοί που καθιστούν την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, και η οποία χαρακτηρίζεται ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535, η οποία αναφέρεται στο άρθρο 2, στοιχείο α', της οδηγίας 2000/31, υπό την προϋπόθεση της λήψης προηγούμενης άδειας, η οποία ισχύει ήδη για τους λοιπούς παρόχους υπηρεσιών κράτησης ταξί, η οποία άδεια εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την κοινοποίηση των κρατήσεων στους οδηγούς μέσω αμφίδρομης ραδιοεπικοινωνίας, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 4 της οδηγίας 2000/31 και, σε καταφατική περίπτωση, αν η τελευταία αυτή διάταξη αντίκειται στα άρθρα 9 και 10 της οδηγίας 2006/123.

80 Όσον αφορά τη δυνατότητα εφαρμογής του άρθρου 4 της οδηγίας 2000/31, από τη συνδυασμένη ανάγνωση των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου αυτού προκύπτει ότι, μολονότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να εξαρτούν την ανάληψη και την άσκηση της δραστηριότητας ενός παρόχου υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας από προηγούμενη άδεια ή από οποιαδήποτε άλλη απαίτηση ισοδυνάμου αποτελέσματος, η απαγόρευση που περιέχεται στη διάταξη αυτή αφορά, εντούτοις, μόνο τις ρυθμίσεις των κρατών μελών που στοχεύουν ειδικά και αποκλειστικά στις "υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας".

81 Από την απόφαση περί παραπομπής προκύπτει ότι, μολονότι είναι αναμφίβολα αληθές ότι η απόφαση 626/2017 αφορά, κατά κύριο λόγο, αν όχι αποκλειστικά, υπηρεσίες διαμεσολάβησης, σκοπός των οποίων είναι να φέρουν σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, δεν κάνει τίποτε περισσότερο, με τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του όρου "αποστολή", όπως ορίζεται στο άρθρο 3 του παραρτήματος 1 της απόφασης 178/2008, ώστε να περιλάβει το εν λόγω είδος υπηρεσίας, παρά επεκτείνει στην εν λόγω υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας την προϋπάρχουσα απαίτηση προηγούμενης άδειας που ισχύει για τις δραστηριότητες των κέντρων κρατήσεων ταξί, δραστηριότητες που δεν εμπίπτουν στον χαρακτηρισμό "υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας".

82 Κατά συνέπεια, όπως ανέφερε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 69 των προτάσεών του, οι ρυθμίσεις αυτές, οι οποίες, όπως παρατηρεί το αιτούν δικαστήριο, έχουν ως αποτέλεσμα να απαιτείται από την Star Taxi App να λάβει προηγούμενη άδεια για την άσκηση της δραστηριότητάς της από την αρμόδια αρχή, δεν ισοδυναμούν με τη δημιουργία ενός νέου καθεστώτος προηγούμενης άδειας που απευθύνεται ειδικά και αποκλειστικά σε υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας.

83 Κατά συνέπεια, η απαγόρευση κάθε προηγούμενης αδείας ή άλλης απαίτησης ισοδυνάμου αποτελέσματος, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 2000/31, δεν εφαρμόζεται σε κανονισμούς όπως οι επίμαχοι στην κύρια δίκη.

84 Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει δυνατότητα σύγκρουσης μεταξύ της διατάξεως αυτής και των άρθρων 9 και 10 της οδηγίας 2006/123, τα οποία, ως εκ τούτου, εφαρμόζονται στους κανονισμούς αυτούς.

85 Επομένως, πρέπει να εξεταστεί αν τα άρθρα αυτά πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι αποκλείουν τέτοιες ρυθμίσεις.

86 Συναφώς, από το τμήμα 1 του κεφαλαίου ΙΙΙ της οδηγίας 2006/123 προκύπτει ότι η συμμόρφωση ενός εθνικού συστήματος αδειοδοτήσεως προς τις απαιτήσεις της οδηγίας αυτής προϋποθέτει, ιδίως, ότι ένα τέτοιο σύστημα, το οποίο, λόγω της φύσεώς του, περιορίζει την ελεύθερη παροχή της οικείας υπηρεσίας, πληροί τις προϋποθέσεις του άρθρου 9, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής, ήτοι ότι δεν εισάγει διακρίσεις, δικαιολογούμενες από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος, και αναλογικό, αλλά και ότι τα κριτήρια χορήγησης των αδειών που προβλέπει το εν λόγω καθεστώς είναι σύμφωνα με το άρθρο 10, παράγραφος 2, της ίδιας οδηγίας, ήτοι είναι αμερόληπτα, δικαιολογούνται από επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος, είναι αναλογικά προς τον εν λόγω στόχο δημοσίου συμφέροντος, είναι σαφή και αδιαμφισβήτητα, αντικειμενικά, δημοσιοποιούνται εκ των προτέρων, είναι διαφανή και προσβάσιμα (απόφαση της 22ας Σεπτεμβρίου 2020, Cali Apartments και HX, C-724/18 και C-727/18, EU:C:2020:743, σκέψη 57).

87 Κατά συνέπεια, η εκτίμηση του κατά πόσον η νομοθεσία κράτους μέλους που θεσπίζει ένα τέτοιο σύστημα αδειών είναι σύμφωνη με τα δύο άρθρα που αναφέρονται στην προηγούμενη σκέψη, τα οποία θεσπίζουν σαφείς, ακριβείς και άνευ όρων υποχρεώσεις που τους παρέχουν άμεσο αποτέλεσμα, προϋποθέτει ότι πρέπει να εκτιμηθεί χωριστά και διαδοχικά, πρώτον, κατά πόσον δικαιολογείται η ίδια η αρχή της θέσπισης του εν λόγω συστήματος και, στη συνέχεια, κατά πόσον δικαιολογούνται τα κριτήρια χορηγήσεως των αδειών που προβλέπονται από το σύστημα αυτό (απόφαση της 22ας Σεπτεμβρίου 2020, Cali Apartments και HX, C-724/18 και C-727/18, EU:C:2020:743, σκέψη 58).

88 Συναφώς, πρέπει να επισημανθεί ότι η διάταξη περί παραπομπής παρέχει ελάχιστες πληροφορίες που θα μπορούσαν να επιτρέψουν στο Δικαστήριο να δώσει μια απάντηση χρήσιμη για το αιτούν δικαστήριο.

89 Επομένως, θα πρέπει το δικαστήριο αυτό να εκτιμήσει, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα σχετικά ζητήματα, αν το σύστημα προηγούμενης άδειας που θεσπίστηκε με τους επίμαχους στην κύρια δίκη κανονισμούς πληροί πράγματι τις δύο δέσμες προϋποθέσεων που αναφέρονται στις σκέψεις 86 και 87 ανωτέρω (βλ. κατ' αναλογία, απόφαση της 22ας Σεπτεμβρίου 2020, Cali Apartments και HX, C-724/18 και C-727/18, EU:C:2020:743, σκέψη 78).

90 Όσον αφορά, ωστόσο, την εκτίμηση του κατά πόσον τα κριτήρια που διέπουν την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας των αρμόδιων αρχών είναι δικαιολογημένα, πρέπει να επισημανθεί, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στα σημεία 99 και 100 των προτάσεών του, ότι η εξάρτηση της χορηγήσεως αδείας παροχής υπηρεσίας από την τήρηση τεχνικών απαιτήσεων ακατάλληλων για την εν λόγω υπηρεσία, οι οποίες, ως εκ τούτου, συνεπάγονται αδικαιολόγητες επιβαρύνσεις και κόστος για τους παρόχους της υπηρεσίας, δεν μπορεί να είναι σύμφωνη με το άρθρο 10, παράγραφος 2, της οδηγίας 2006/123.

91 Ειδικότερα, αυτό μπορεί να συμβαίνει, πράγμα που, ωστόσο, εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να ελέγξει, με την υποχρέωση που επιβάλλεται στους παρόχους υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, για να ανακοινώνουν τις κρατήσεις στους οδηγούς μέσω αμφίδρομου ασυρμάτου.

92 Μια τέτοια υποχρέωση, η οποία απαιτεί τόσο από τον πάροχο υπηρεσιών διαμεσολάβησης όσο και από τους οδηγούς ταξί να διαθέτουν τέτοιον ραδιοεξοπλισμό, ενώ παράλληλα απαιτεί από τον πάροχο υπηρεσιών διαμεσολάβησης να διαθέτει ειδικό προσωπικό για την κοινοποίηση των κρατήσεων στους οδηγούς, όχι μόνο δεν εξυπηρετεί κανέναν χρήσιμο σκοπό, αλλά δεν έχει επίσης καμία σχέση με τα χαρακτηριστικά μιας υπηρεσίας η οποία βασίζεται εξ ολοκλήρου στις τεχνικές δυνατότητες των smartphones που καθιστούν δυνατό, χωρίς άμεση ανθρώπινη παρέμβαση, να προσδιορίζεται η θέση των οδηγών ταξί και των δυνητικών πελατών τους και να έρχονται σε επαφή μεταξύ τους αυτόματα.

93 Κατόπιν των ανωτέρω, το δεύτερο και το τρίτο ερώτημα πρέπει να απαντηθούν ως εξής:

- Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ, το άρθρο 3, παράγραφοι 2 και 4, της οδηγίας 2000/31 και το άρθρο 16 της οδηγίας 2006/123 πρέπει να ερμηνευθούν υπό την έννοια ότι δεν εφαρμόζονται σε διαφορά στην οποία όλα τα σχετικά στοιχεία περιορίζονται σε ένα μόνο κράτος μέλος.

- Το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31 έχει την έννοια ότι δεν έχει εφαρμογή σε ρυθμίσεις κράτους μέλους που εξαρτούν την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, και η οποία χαρακτηρίζεται ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31, το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535, από τη λήψη προηγούμενης άδειας, η οποία ισχύει ήδη για άλλους παρόχους υπηρεσιών κράτησης ταξί.

- Τα άρθρα 9 και 10 της οδηγίας 2006/123 έχουν την έννοια ότι απαγορεύουν ρυθμίσεις κράτους μέλους που προβλέπουν την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν λάβει προηγούμενη άδεια για την άσκηση της δραστηριότητάς τους, εφόσον οι όροι για την απόκτηση της άδειας δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στα εν λόγω άρθρα, καθόσον επιβάλλουν, μεταξύ άλλων, τεχνικές απαιτήσεις ακατάλληλες για την εν λόγω υπηρεσία, πράγμα που πρέπει να εξακριβώσει το αιτούν δικαστήριο.

Κόστος

94 Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία αποτελεί, για τους διαδίκους της κύριας δίκης, ένα στάδιο της δίκης που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, η απόφαση περί των εξόδων ανήκει στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου αυτού. Τα έξοδα που προκύπτουν από την υποβολή παρατηρήσεων στο Δικαστήριο, εκτός από τα έξοδα των διαδίκων αυτών, δεν είναι ανακτήσιμα.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τέταρτο τμήμα) αποφαίνεται:

Άρθρο 2 στοιχείο α) της οδηγίας 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 8ης Ιουνίου 2000, για ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά ("οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο"), το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της οδηγίας (ΕΕ) 2015/1535 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 9ης Σεπτεμβρίου 2015, για την καθιέρωση μιας διαδικασίας πληροφόρησης στον τομέα των τεχνικών κανόνων και των κανόνων σχετικά με τις υπηρεσίες της κοινωνίας των πληροφοριών, έχει την έννοια ότι η υπηρεσία διαμεσολάβησης που συνίσταται στο να φέρνει σε επαφή πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, για τους σκοπούς των οποίων ο πάροχος της υπηρεσίας έχει συνάψει συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με τους οδηγούς αυτούς, έναντι καταβολής μηνιαίου συνδρομητικού τέλους, αλλά δεν διαβιβάζει τις κρατήσεις σε αυτούς, δεν καθορίζει το κόμιστρο της διαδρομής ούτε το εισπράττει από τους επιβάτες, οι οποίοι το καταβάλλουν απευθείας στον οδηγό ταξί, και δεν ασκεί κανέναν έλεγχο επί της ποιότητας των οχημάτων ή των οδηγών τους ή επί της συμπεριφοράς των οδηγών, συνιστά "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια των διατάξεων αυτών.
Το άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο στʹ, της οδηγίας 2015/1535 έχει την έννοια ότι η νομοθεσία της τοπικής αρχής που προβλέπει την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, και η οποία χαρακτηρίζεται ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας", κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 1, στοιχείο β', της οδηγίας 2015/1535, υπό την προϋπόθεση της λήψης προηγούμενης άδειας, η οποία ισχύει ήδη για άλλους παρόχους υπηρεσιών κράτησης ταξί, δεν συνιστά "τεχνικό κανονισμό" κατά την έννοια της προηγούμενης διάταξης.
Το άρθρο 56 ΣΛΕΕ, το άρθρο 3, παράγραφοι 2 και 4, της οδηγίας 2000/31, και το άρθρο 16 της οδηγίας 2006/123/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2006, για τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά, έχουν την έννοια ότι δεν εφαρμόζονται σε διαφορά στην οποία όλα τα σχετικά στοιχεία περιορίζονται σε ένα μόνο κράτος μέλος.

Το άρθρο 4 της οδηγίας 2000/31 έχει την έννοια ότι δεν έχει εφαρμογή σε ρυθμίσεις κράτους μέλους που εξαρτούν την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, και η οποία χαρακτηρίζεται ως "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" κατά την έννοια του άρθρου 2, στοιχείο αʹ, της οδηγίας 2000/31, το οποίο παραπέμπει στο άρθρο 1, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της οδηγίας 2015/1535, από τη λήψη προηγούμενης άδειας, η οποία ισχύει ήδη για άλλους παρόχους υπηρεσιών κράτησης ταξί.

Τα άρθρα 9 και 10 της οδηγίας 2006/123 έχουν την έννοια ότι απαγορεύουν ρυθμίσεις κράτους μέλους που προβλέπουν την παροχή υπηρεσίας διαμεσολάβησης, σκοπός της οποίας είναι να φέρει σε επαφή, μέσω εφαρμογής για smartphone και έναντι αμοιβής, τα πρόσωπα που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν αστικές μετακινήσεις με εξουσιοδοτημένους οδηγούς ταξί, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν λάβει προηγούμενη άδεια για την άσκηση της δραστηριότητάς τους, εφόσον οι όροι για την απόκτηση της άδειας δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στα εν λόγω άρθρα, καθόσον επιβάλλουν, μεταξύ άλλων, τεχνικές απαιτήσεις ακατάλληλες για την εν λόγω υπηρεσία, πράγμα που πρέπει να διαπιστώσει το αιτούν δικαστήριο.

Νομικά συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργία διαδικτυακών πλατφορμών που σχετίζονται με υπηρεσίες μεταφορών με βάση την υπόθεση Star Taxi

ΓΝΏΜΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΎ ΕΙΣΑΓΓΕΛΈΑ SZPUNAR

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τέταρτο τμήμα)

Μπορεί να σας ενδιαφέρει