Η Uber και το δίκαιο της ΕΕ: Uber: Υπηρεσία πληροφοριών ή πάροχος μεταφορών;

Στο εξελισσόμενο τοπίο των ψηφιακών πλατφορμών, έχει προκύψει ένα καίριο ερώτημα: Θα πρέπει υπηρεσίες όπως η Uber να ταξινομηθούν απλώς ως "υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας" σύμφωνα με την οδηγία 2015/1535 ή αποτελούν υπηρεσίες μεταφοράς που υπόκεινται σε αυστηρότερες ρυθμίσεις; Η διάκριση αυτή έχει σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο λειτουργίας των εν λόγω πλατφορμών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η οδηγία 2015/1535 ορίζει μια "υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας" ως:

1. Προβλέπεται αμοιβή,
2. Από απόσταση,
3.  Με ηλεκτρονικά μέσα,
4. Κατόπιν ατομικού αιτήματος ενός παραλήπτη.

Σε γενικές γραμμές, τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να επιβάλλουν περιορισμούς στις υπηρεσίες αυτές, όπως η απαίτηση προηγούμενης έγκρισης ή αδειοδότησης, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις, μετά από ειδική διαδικασία που περιλαμβάνει την ενημέρωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Αντίθετα, οι υπηρεσίες μεταφορών εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής των εν λόγω οδηγιών και υπόκεινται σε ειδικούς κανονισμούς. Οι πάροχοι τέτοιων υπηρεσιών ενδέχεται να υποχρεούνται να λαμβάνουν άδειες, προηγούμενες εγκρίσεις και οι οδηγοί ενδέχεται να χρειάζονται ειδικές άδειες. Επιπλέον, οι υπηρεσίες ταξί μπορεί να υπόκεινται σε απαιτήσεις όπως η οπτική αναγνώριση, η σταθερή τιμολόγηση, τα ταξίμετρα και οι υποχρεωτικές συμβατικές υποχρεώσεις. Οι κανονισμοί αυτοί καθορίζονται από την εθνική νομοθεσία, καθώς δεν υπάρχει ενιαία νομοθεσία της ΕΕ που να διέπει τις επιβατικές μεταφορές.

Η άνοδος ψηφιακών πλατφορμών όπως η Uber, που διευκολύνουν την άμεση κράτηση θέσεων μεταφοράς επιβατών, έχει οδηγήσει σε νομικές συζητήσεις σχετικά με την ταξινόμησή τους. Είναι απλώς μεσάζοντες που παρέχουν υπηρεσίες πληροφόρησης ή είναι πλήρεις πάροχοι υπηρεσιών μεταφοράς; Η διάκριση αυτή είναι ζωτικής σημασίας, καθώς η τελευταία θα τις υπέβαλλε σε ολοκληρωμένους κανονισμούς για τις μεταφορές, εξαλείφοντας την υπεράσπιση ότι είναι αποκλειστικά πάροχοι υπηρεσιών πληροφόρησης.

Η υπόθεση Uber: Uber: Μια νομική εξέταση

Τον Δεκέμβριο του 2017, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) ασχολήθηκε με το ζήτημα αυτό στην υπόθεση *Asociación Profesional Elite Taxi κατά Uber Systems Spain SL* (υπόθεση C-434/15). Η υπόθεση επικεντρώθηκε στο κατά πόσον η υπηρεσία της Uber, η οποία συνδέει μη επαγγελματίες οδηγούς που χρησιμοποιούν τα δικά τους οχήματα με επιβάτες μέσω μιας εφαρμογής smartphone, θα πρέπει να ταξινομηθεί ως υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας ή ως υπηρεσία μεταφοράς.

Το ΔΕΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η υπηρεσία της Uber είναι κάτι περισσότερο από μια απλή υπηρεσία διαμεσολάβησης. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Uber:

1.  Παρέχει μια εφαρμογή smartphone απαραίτητη τόσο για τους οδηγούς όσο και για τους επιβάτες,
2. Ασκεί αποφασιστική επιρροή στις συνθήκες υπό τις οποίες οι οδηγοί παρέχουν τις υπηρεσίες τους,
3. Καθορίζει τον μέγιστο ναύλο,
4. Ασκεί έλεγχο της ποιότητας των οχημάτων, των οδηγών και της συμπεριφοράς τους,

Με βάση αυτούς τους παράγοντες, το Δικαστήριο έκρινε ότι η υπηρεσία διαμεσολάβησης της Uber αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας συνολικής υπηρεσίας της οποίας το κύριο, πρωταρχικό, στοιχείο είναι η υπηρεσία μεταφοράς. Κατά συνέπεια, η Uber δεν χαρακτηρίζεται ως υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας, αλλά μάλλον ως υπηρεσία στον τομέα των μεταφορών. Ο χαρακτηρισμός αυτός υποβάλλει την Uber σε εθνικές ρυθμίσεις που διέπουν τις υπηρεσίες μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων πιθανών απαιτήσεων για αδειοδότηση και αδειοδότηση.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να μην γενικεύεται η απόφαση αυτή σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες. Η ταξινόμηση μιας πλατφόρμας εξαρτάται από συγκεκριμένα κριτήρια. Το ΔΕΕ έχει αποφανθεί διαφορετικά σε άλλες υποθέσεις, όπως αυτές που αφορούσαν την AirBnB και την Star Taxi, όπου οι πλατφόρμες αναγνωρίστηκαν ως μεσάζοντες και όχι ως πάροχοι υπηρεσιών. 

Το ΔΕΕ διαπίστωσε ότι οι πλατφόρμες που δεν ασκούν έλεγχο στην τιμολόγηση, τη συμπεριφορά των οδηγών και τους όρους παροχής υπηρεσιών -όπως η AirBnB, η οποία απλώς διευκολύνει τις βραχυχρόνιες μισθώσεις χωρίς να υπαγορεύει τους όρους- μπορούν να χαρακτηριστούν ως υπηρεσίες της κοινωνίας της πληροφορίας. Ομοίως, στην υπόθεση Star Taxi, το δικαστήριο αναγνώρισε την υπηρεσία ως ενδιάμεση επειδή δεν επέβαλε λειτουργικούς όρους στους οδηγούς.

Επιπτώσεις για τις ψηφιακές πλατφόρμες

Η απόφαση του ΔΕΕ έχει σημαντικές επιπτώσεις για τις ψηφιακές πλατφόρμες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των μεταφορών. Οι πλατφόρμες που, όπως η Uber, ασκούν ουσιαστικό έλεγχο στην υπηρεσία μεταφοράς μπορεί να ταξινομηθούν ως πάροχοι υπηρεσιών μεταφοράς και όχι ως απλοί μεσάζοντες. Η ταξινόμηση αυτή τις υποβάλλει στους αντίστοιχους εθνικούς κανονισμούς, οι οποίοι μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Ωστόσο, όπως καταδεικνύουν περιπτώσεις όπως η AirBnB και η Star Taxi, οι πλατφόρμες που απλώς διευκολύνουν τις συνδέσεις μεταξύ παρόχων υπηρεσιών και πελατών χωρίς να ελέγχουν την ίδια την υπηρεσία μπορούν ακόμη να ταξινομηθούν ως διαμεσολαβητές σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ.

Συμπερασματικά, η νομική ταξινόμηση των ψηφιακών πλατφορμών στον τομέα των μεταφορών εξαρτάται από τον βαθμό ελέγχου που ασκούν στην υπηρεσία. Οι πλατφόρμες που διαδραματίζουν αναπόσπαστο ρόλο στην οργάνωση και διαχείριση των υπηρεσιών μεταφορών είναι πιθανό να ταξινομηθούν ως πάροχοι υπηρεσιών μεταφορών, με αποτέλεσμα να υπόκεινται στους αντίστοιχους εθνικούς κανονισμούς. Αυτό το νομικό τοπίο καθιστά αναγκαία την προσεκτική εξέταση από τις ψηφιακές πλατφόρμες προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία.